S L A S K w  CZASIE POWSTAN,A HUSYCKIEGO
Roman Hcck
Wiek XIV i XV w dziejach Európy to okres rozwmietego w pelni feudl iznú, Wyzvsk poddanego chlopa gromadz! w rekach feudatow 'Zr^Z bogactwa, pozwalajac na budowe wspaniaiych zamkow, fun-dacje kolciotów i klasztorów oraz na žycie peíne zbytku i przepychu.
Z pracv chlopa ciagna równiež zyski mieszczame, ktorzy dostarczaja pánom towarów luksusowych otrzymujac w zamian pieniadze przesiak-niete krwawym chlopskim potem.
W okresie tym powstaja najwieksze arcydziela sztuki sredniowiecz-nej. Wšród ciaglych walk krzepna. monarchie feudálne wzmacniajac swój aparát klasowego ucisku. Jednak silne sa j už pierwiastki czegos „nowego", co w przyszlosci miato podwažyc podstawy feudalizmu. Čoraz bardziej wysuwa sie naprzód wzrastaj^ce  w bogactwa i   znaczenie polityczne mieszczaňstwo — zárodek przyszlej buržuazji. Jednoczesnie wstrzasa Európa szereg ruchów mas uciskanych, buntuj^cych sie przeciw ciežarom rozkwitlego feudalizmu. Wybuchaja wielkie ruchy chlopskie, jak povstanie na Žulawach Flandryjskich, žakeria we Francji czy powstanie chlopskie pod przywództwem Wata Tylera w Anglii. W miastach, ktorých ludnošc rozwarstwia sie na bogatych kupców i najbogatszych rzemiešlni-ków — tzw. patrycjat, oraz reszte rzemiešlników i drobných handlarzy — tzw. pospólstwo i biedote skJadajaca, sie z robotników nájemných, czelad-ników, žebraków i rozmaitego rodzaju „lužných" ludzi — rozpoczynaja sie bunty skierowane przeciw patrycjatowi i organom jego wladzv kla-sowej — radom miejskim.
Ideológia wszystkich znaczniejszych ówczesnych ruchów spotecznvch przybierala szate herezji zwróconych przeciw košcioiowi katolickiemu. Wryjedna z najwiekszych poteg feudálnych i którego nauki stan* w% ideologická podpore istniejacego porzadku spdecznego.
'* WSZyStk,e reW01™ d°ktryny spoleczne i polityczne musiah -
I \SK  W 1'OWHTANH  III NVřKlKMO
R y C. 63 Ratusz wroclawski.
Herezje te byly róžne, jak rôznymi byly interesy rozmaitych grup spoleczeristwa feudalnego, jak róžnym byl ich opor przeciw istniej^cym stosunkom i przeciw kosciolowi.   Ogólnie možná wšród nich rozróžnié dwa nurty zasadnicze. Pierwszy — to herezja plebejská, reprezentowana przez „braci apostolskich" Fra Dolcino, dzialajacego we Wloszech na przelomie XIII—XIV w., albo wywodzacych sie z Flandrii beghardów i beguinek czy wreszcie przez ruch lollardów w Anglii. Wszystkie herezje plebejskie potepiaiy bogactwo, uczyry szacunku dla pracy ludzkiej, podkreslaly równošc ludzi wszelkich stanów. Niektoré z nich dažyly na-wet do organizacji gmin  opartych na  zásadách komunizmu. Drugi nurt — to herezje reprezentujíce interesy klas posiadajacych, w pierw-s/ym rzedzie mieszczaristwa, a takže pewnych grup feudalów niechetnych košciolowi.   Najbardziej typowym przedstawicielem tego kierunku by} alynny reformátor angielski Jan Wycliffe (zrn. 1384 r.).   Nurt ten na-
■ F. Engels, Wojna chlop.ska w Niemczfch, Warszawa 1950. str. 42.
T
<d  noniewai odpowiadal 00 /.mxstowi ^ MMN ifeUMOJ* horená mias- > piŕnj4tue mieszczaAptwa. KoácU) ^ I
tycxnemu i poff ladom f1*^ . z >    -.vlnými pró/.nujacych mni
Bvytirf olbrzymimi majat wmJ. - ^ ushlgi ducnowne. x fiakalis*^
chów. z oplatami za ^^f/^.'.^^ stlM:íWOj na uslugnch papioza orRRnu '      \ 'ľ .,      '    ^  !;:-,>v.:>^iw:i  insiytuoj:) pasozytnici, »cji koécielnej. tfl košciola". aekularyzacji dóbr koftcielny^
P 'kraju Pienin >™» *^««***
smverennosci wobec papiestwa. cn,"2u XV xv  wstrzasnal Európa šrodkowa zrod/.ony w ť,c. *Jľr«h husvcki. Czechy byly vówczas jedným z najbogatezych kŕ*.
u- tej cze^o: Európy.   Kwitlo tam górnictwo, roBWijal sie przemyrt írfôwaie tkacki). w miastach prowadzono ožywiony handel. Jednak zv-ki plynace z górnictwa. przemyslu i handlu w^dl-owaly do kieszeni patrycjuszów — bogatych mieszczan, przewažnie pochodzenia memieckie-go. jednoczešnie w miastach gromadzily sie rzesze biedoty — pracowni-kow nájemných, czeladników, ludzi ..lužných" i žebraków. Na wsi wrzalo nie tylko wšród chtopów.   Rozwój  gospodarki towarowej powodowal upadek majatków  wielu  drobných   rycerzy   nie   umiejacych  sie do niej przyscosowač.   Czechy poczynaja dostarczac armiom europejskim rycerzy-najemników.   którzy   gotowi   sa   za   wynagrodzeniem wyru-szyc   na   každá    wyprawe    wojenna.    Ale   nie   tylko zrujnowane robne rycerstwo, lecz równiež možni  feudalowie czescy zazdrošnie atrza na olbrzymie majatki duchowne i bogactwa kléru. Antagonizni spoleczny   laczy   sie   tutaj   czesto   z   antagonizmem narodowošcio-wym,  gdyž  wielka  czešc  dóbr  duchownych  znajdowala  sie  w řekách bogatych klasztorów niemieckich. Znaczna czešc wyžszego šwieckie-go kléru byla równiež niemiecka. Niemcy  rozszerzaja  swe pozycje w Czechach, szczególnie za panujúcej tam od poczatków XIV w. dynastii Luksemburgów. Przykladem ogarniecia Czech przez wplywy niemieckie moga byč stosunki na uniwersytecie praskim,  gdzie  decydujacy gtoa w sprawach uczelni posiadali Niemcy przy wyražnym upošledzeniu stu-dentów i wykladowców czeskich.
Na gruncie opísaných stosunków w Czechach, poczyiiajac od potov>" XIV w., rozwija dzialalnošc szereg kaznodziejów pietnu j acych bogactwo i zepsucie kléru oraz protest u jakých przeciwko wyzysíkiwaniu przezeň biedoty. Domagali sie oni prawa swobodnej interpretacji ewangelii przez osoby šwieckie i ttumaczyli ja. na jezyk czeski. Jedným z reformátorom byl profesor uniwersytetu praskiego Jan Hus. Nie giosil on radvkalnych hase* spolecznych, domagal sie dobrego, humanitárneho traktowani* biednych, ostro atakowal zepsucie w kosciele, handel godnošciami du-chownymi i odpustami oraz bogactwo ksiežy, a jednoczešnie wysuW*!
• i  \-, K   U    < / \ mi    ľOHS'l \ N1 x inSMKIHlII
137
,, I1;0M'lii.i:iiv il" obron\ nan>do\voáci ivrskir j. Hus doTPlgiJ   iv, ,,j»l.v ]ul",',.tt\c<\\\ iV cMSfcJU  C,.osi  l»yli  piiM-wsi,  tak   jak   Kraneuzi i Ni.-rney W «wvch kia.iaih" '. /.a sprawu Husa w M<>t» ľ. nbalono na uniwrrsyW-rir '\.\kun pľťwauv Niťmciiw. wskub'k i-zt-Ro niistrzowie i  ntudenc-i nie-'.'nviy epuscili ľraire.    Kiedy na soborze w Konstancji w 1418 r. Hu "\,)  iľiianv za heretyka i spalonv  na   stosit\   w   ľzt'chat'h zawrzato. ()[nli-/ľnio Czechów zwrócilo sie zjirownn przeciw kosciohnvi, jak i prz*-wiadi'.v Niemiec i Weŕier,   Zy^muntowi   Luksemburskiemu, Móry cfxóai Husľwi piv.ed wyjazdem na sobór listy brzpieezcnstwa, a w czasie rtbOTU zcnvolil na j ego spálenie. W M19 r. wybucha powstanie plebsu MiiViskiViľo w Pradze. do którego przylacza sie ehlopstwo. Powstanie to •ip(V:atk('\valo ogólny ruch i doprowadzilo do zawladniecia niemal ca-ívnii C.'echami przez žywioly husyckie. Wkrótce .po wybucbu powstania ií miera kn>l czeski Waelaw IV, a pretensje do koróny š\v. Waclawa \vy-BQWI .Hvg^ brat. Zygmunt Luksomburski. Czesi jednak nie chcieli dopušcic je tromi winowajcy šmierei Husa i BacifltegP wroga Slowian, tym bar-uioi. Is ''liane bylo nieprzyebylne stanowisko Luksemburczyka wobec husytyzmu. Gdy Zygmunt usilowal w 1420 r. zajac zbrojnie Prage. spot-kal sie ze zdecydowanym oporem Czechów. Bylo to poczatkiem trwaja-cego do 1434 r. okresu wielkich wojen husyckich, gdy wyzwolone przez ruch husyeki sily ludu czeskiego W slusznej walce o poprawe stosunków spoíeeznych i niezaležnosc swego kraju potrafily zwyciesko przeciwsta-vriaé sie silom Zygmunta Luksemburskiego i papieža.
Juž W czasie pierwszych lat walki wytworzyly sie wšród husytów dwa zasadnicze odlamy. Odlam radykalny stanowili taboryci, reprezentu-jacy daienia biedoty miejskiej i chlopstwa.   Byli oni nieprzejednani w walce z wrogamj husytyzmu. zwalczali wychodzaee od szlachty i pa-trycjatu próby zawarcia ugody z košciolem. usilowali niwelowac róžnice nowe i zakladaé gminy oparte na zasadzie wspólnego posiadania dobr i równošci wszystkich czlonków bez wzgledu na pochodzenie spoleczne. Istnial tež odlam umiarkowany — kalikstyni. skladajacy sie z zamožnego mieszezaňstwa i rycerstwa. Kalikstyni walczyli jedynie o usuniecie prze-wsgi niemieckiej w Czechach. o sekularyzacje dobr košcielnych i ..tani košciól". Ostateeznie žywioly umiarkowane w obawie przed zvryeiestwem
od lamu radykalnego zawarly ugode z košciolem i Zygmuntem Luksem-burskim.
W morderczej bitwie pod Lipanami (1434 r.) kalikst\-ni rozbijaja tabor\*tów. Po odniesionym zwyciestwie zawieraja ugode z košciolem. zreszta krótkotrwala. uzyskujac prawo do pewnej   odrebnošci košciote
! F.
klacky. Documenta Joannis Hus, str. 177.
B 0 ni » "   " "' 1
. ni„   iezyk»   czeflkieíro   i narrMi,
przyszlo*-. W «wie Paw££ ^ w Niemczech.    V■ plywy hlJ
tvzmu. ro,pr,ostrzon,a^^ .^^ nawet do Flandr., i Fr,
i MoMawie'. "a *~ . wojny husyckie musialy odblé sie U,
jest ^.^^^Slaika, sladuj***) bezpoárednio z CZ**** rizo powazme na historii a . czeskim monarchom.
1 P*^Srr«^^oleczne na Alasku. Na okres ten v, Rsucmy okiem na *^un^      b^cenie sie mieszczaňstwa. Zaróv,
xr^J^t:^^ Zmiesť, -«^5
£»2* -towaó sie rabunkiem. W mastech panuje bezwzgl?dn, patncjat. Patrycjusze uciskaja podatkami šrednie mieszczanBtwo , v,,, dote* Žebrané z podatków pieniadze zužywaja na transakcje handlowe IubVprost rozkrádaj*. Nie szczedza tež pieniedzy na prakupywanie vladców, aby ci popierali ich rza^Jy w miešcie. Juž przez caly XIV w. tn^ dzy patrycjatem a pospólstwem miejskim tocz% sie walki, które przybie-raja nawet postač powstaň zbrojných. Jak wszedzie tak i na Šlasku nie-mal wszystkie warstwy spoleczeňstwa feudalnego popadaly w konflikty z najpotežniejszym feudalem, jakim byl košciól, który oprócz pote^i materiálnej mial do rozporzadzenia w walce o swe prawa šwieckie autoryte: religii. Aby dac przyklad, w jakich celách poslugiwano sie kárami kosciel-nymi, wystarczy wymienič fakt obloženia w 1381 r. miasta Wroclawia interdyktem za to, že osmielilo si§ zatrzymac przywieziony wbrew mono-polowi miejskiemu wóz piwa dla jednego z kanoników kapituly \vro-clawskiej.
HM*. nU5 yZmie W Niemczech por. m. in. M. B. C m h p n h. PesoJUOOTO* ?95l n TnYrľh ITChbckmx b0*h b repwaHHM, „Msb. AKaa. HavK CCCP". P awos awnvm ™£ ľT*™* k°ntaktu z ^nošcia ™ska 1 koáciolem Sczy*ľedTtwľw -^°Wego P^wódce. husytyzmu Hieronima z Pra? por. E H Ham V*£ Prow^one na soborze w Konstancjj.
Wyrazna sympatia rľcerS C°nStantlense Concilium. IV. str. 677-6*-na podstawiePl u Ja^**!«, rUSkkh *U husytom stwierdzié mo*J trage zur Geschichte des Hus^L"'- POr- F" PalackV> Urkundliche w Moldawii por m iľ i? 7?í^"ege8' nr 273- ° ruchu husyckim niego z 1432 r. -1 Codex Aniľt gme^a olešnickiego do Juliusza Ce*& cych husytyzm w Czechach ™mfJ -1 ? naJn°wszych prac oma^ lucni hnuti, Praha 1952 i Tab^ h fcTi Mležy: J' Macek- Husitské rjjg O ruchu husyekim w Poisce rľn, T ?em rev0^cnim hnuti. Praga tg Polsku, Praha 1952 oraz R H?rk v č^k' Husite na Baltu a wtí «*. Wybór tekstów to&ů*'^^^**, Ruch husycki « ^
*l 4NK W < 7ABIK l'(lttiniM\  lil RVCKIBftn
. ...   sl.i >K;i I »>-In  u  "Kiorrini'j  wirl    -«i p<.| «kn. It-.i         \,, ,,x
■' ^     w v.jíít kii-m nicllcznych utomjnkowo o*ad kolonUtV.v*. ni.
iv^'n" j ,,||iirj zych   niiasl,   nicmiiI   calkowii-Mr   /.aini<- t/.kat y<'h prz«-y.
k" h'i  ^ w   wicks/ycli  iiiiast.at)i,  /\vla;./<v.;i   Aľodkou «■»'.,  i /.»<:h<*lnifjcM
' ■ .( j, d ,|<.niin«»wali PolMJ. ('/.e«te wystifpionia antyjH>Iftki« •poiykft éif ""' xVS|l()|c/rsn.vi-h knmikach spisy\\any< h pr/.e/. iha-hnw n.\ f h ni<-mW"kir h. " .,sk riarodowosciowy najsilnic.JH'/.y byř wlannie w dohrách duchow-' . .|, |'r/\-klaď'm môže by č wyparkk, jaki zdarzyl sic na poczatku XV w.
Mahii) 'ľync-u pod Wroclau icm. (Idy sprzyjajacy Polakom opat kla-torn N- M- ''•      ^*as'ťU W(' Wroclawiu osadzi! lam na czynszu chlopów ,,»I - k i«• 11 • nicmieccy zakonniey nazywaja ich kpiaco ..Mačkami", a wi» ■' przez nfcn zamieszkala „Malsehkrndorf". Xaslepny Opati znaný polako-áarCfl Jodí>k z Ziegelhaus. zaraz po objcciu opactwa wypedza chlopów t posiadlosci klasztornych '.
su iadechvem toczacej sic na wsi šlaskicj walki klasowej B§ WJi^O wicd/A. jakie spotykamy  w žródlach owcgo czasu,   naogól niech^tnie re']c<\ nijace togo rod za j u wypadki. Oto np. ^v kronice klasztoru N.M.P. na Piasku czytamy: „W'tym samým roku uczyniona zostala ponowna zgoda z niejakim Stefanem zwanym Beutel..., który odmawial posluszeň-stwa klasztorowi przez 23 lata, žadnej ugody z klasztorem nie zachowy-wei, a nawet, jak nam doniesiono, grozil klasztorowi. W roku nástupným po Wielkanocy pewien sluga klasztorny, Grzegorz Gebil, pod Wroclawiem na drodze publicznej go zlapal i do Wroclawia do wiezienia miejskiego 1 .rzyprowadzil. Gdzie po zbadaniu, wedle prawa, skazany zostal i za můrami Wroclawia powieszony" 2. Wypowiedž ta i ternu podobne šwiadcza zarówno o wytrwalym oporze chlopów, jak i o metodách walki z jego przejawami stosowanymi przez duchownych feudalów.
Nic wiec dziwnego, že na Šlapku spotykamy došč wczešnie slady no-wych pradów ideologicznych — herezji, zwracajacych si§ przeciw wszechwladnemu panowaniu kosciola i d^žacych clo reform košcielnych. Oto co pisze o jedným z glosicieli nowych hasel wspólczesna kronika klasztorna, tzw. „Katalog opatów žagaňskich":
.....Byl herezjarcha pewien, imieniem Stefan, trzymany w wiezieniu
wroclawskim, o którym bylo wiadomo, že bladzi w pieédziesieciu albo wiecej artykulach. Miedzy którymi te byly spisane: najpierw poniewaž smial twierdzic, že posiada Ducha Šwietego i že choc jest swiecki. Duch Šwiety zezwala mu kazač, i to nie tylko jemu, lecz každému wiernemu
1 Script. rer. Silos., II, str. 216
2 Tamže, str. 246.
..     •    ivi     Podobni.-. .....'í'' ľ/'"'
j „pniWHHlIiw.-.H. rhr/,Mr,.,n......•    'j^.^, v), o ,.'.-«;,no ,,,,„;
tyrh  „„j <,|,ni7/»w...  ľ«-l»"»'        ,„,,„;,., ,>,, ,1i pn.l«wi "i-  maja "i.,,,,.
i pmwa k.KŠrioli. 1'" , ")i)r|riľ podobni.-, *«■ ekHkomunlkowaoit ^ w koH.Hr i nir r.Ml.'/y ,< . (|,.|(,pnymi i .,,n.vMliM.ymi odpov,,.,|,liirri( by* nio<|../uMl„nB... ^ ^* ^ vvi(,,u „íwieconyrh meiów na dwoffc kwííkII lirznyrh d.i u*''H J1 /,.;,.;,,„ „ j,Ko iiHpn.wiwlliwii-.nie... f{y| !»«"••' ' '"" ]h„.,„ ' '|\.f i/i- SI H:, n podal, že w OknfordzUi i.f/,v
,rtti^Vľw/ľh(ín.,iV, klon, mu jednak wproHt p r/,-/, rajy Len ,,,
ZiZ^ri, Vr,-, inkvvizylma i,iVdów hero.yek.H, "kazany n.,
Stefan ji-st znamiennym przyklndem owr/csmtfo kaznodziei ludowtg»( ŕ}„M/.nc«>Ko otwarcie wczwanie do l.iu.lu pr/eriw kosciolowi i p.ot.n,, smiali) zcpsucic wáród duHiowien.MUva. Mimo io:-:ii, jaki v,<* Hpotkai, nie ZMí,raklo na Šla.'ku dal.szyeh Hosicifli now.ycb bane}, ľojawiaja aie na.|. czyciele na swó.i spôsob wyjasniajaAV uc.zniom w szkolach i prostým lu. d/.ioni ľisnm swiele, przez co naráža ja k i v na o.skarženia i proee. v ,
Ideológia heľfl.vfka, choé szrrzonn tajnie z obawy reprosyj, rozwijala sic i zataczala čoraz szersze krotfi. £ la.sk byt n iewatpli wie pornostem, przez który szly antykosHelne, hasla do Polski. .Toszcze w kilkanasde lat. jióžnifj, kiedy sadzono w Krakowie oskaržonego f> herezjf; mistrza uni-wersyteekiefro Henryka z Brzej?u, w toku procesu wypomniano mu jejro dawna dzialalno.se podburzajaca na Alasku 3.
Mamy i inne swiadectwa szerzenia sie husytyzmu na ziemi .slankiej. VV 1418 r. król czeeki Wacfcnv TV nakazuje juž raxizie wrociawakiafl KWalczanie „nowinek" '. Szerzenie .sir; herotyckich „nowinek" taczyto -i'; 'išlo z sytuacja spofeczna i buntami klas uciakanych. Protokoly kapitulv wrodawskiej wspominaja, že w 1416 r. w ma jatku koscielnym kolo Qo-í-wa Dle možná bylo osadzic nikogo ze wzgledu na sra.su jacych tam chtopľw"W ' m t0 mÍam:m  ochrzczono  zapewne buntov.niczych
nJuT^ t '?lkÍ Z patrycJ'atem stepuje lud miejski. Najwi,k-z-naÄ,,Cn'° Wít,ka ta í'-vbiera w stolicy Slánka, Wroclawiu, gdzie ío,zy
' Tamže, I, str. 251,
2 i, Slr 251.
•^Pr-'V.-, rn^i.-.tr;, Ií.ru yka       f í,      r.°n'''ľ'''' 4" /j'r'^ntruijer w pracy: Cod díp], sile,,, XI, nr 34        ' "Co,,0ct- Theolog.", XVII, 1936.
i. Q^Ä^1^^ Bredauer Domkapitali, „ZUchr. d. V»
■I l'.K  W CZASIE ľOWSTANIA HUS YCK IK< i O
<z   lV,oi-\vy íkI 1389 r., by WruMKcic w MIH r. rozgor/íH- rdomieniem b(Iinin przeciwko radzie miejskiej, powstania o '/di-cydowanie huayc-,,0>VS.h,i'í'l<tlMVO- P°wataricy žebrali si? w przcddzicň zbrojnego wysta-Kímw koáciolku polskich tkaczy i rybaków na Nowym Mioscic. Tutaj '"^'lov wyspowiadali sie i otrzymali rozgrzeszenie (xl nic znanego bližej V" ni/a. bez watpienia zwolennika huaytyzmu. Wedlug jednej ze znaeznie kiLtutanrch, ale dosc wiarygodnej  kroniki wroclawskiej, przywódcy óiintu mieli zachecac powstaňców do czynu tymi slowy:
Olbrzymie sumy wyciska sic podatkami, a wszystkie te picniadze ,lviľa do rak nielicznych. Walczymy w ich bitwach po to, by zyskac dla nich C7x'šc i bogactwa, a dla nas smierc lub przekleta nedze... Niegodni sa ci tyrani, którzy sposród nas powstali, niegodni bylibysmy my, gdy-li\-šm.v to dlužej znosili. Czyž ojcowie nasi byli glupcami, že wladze, która jo wszystkich náležala, odstapili nielicznym? Poszukamy w ich pergami-nach. czy jest tam mowa o niewoli, i krwia tyranów napiszemy Bobie nowe dokumenty wolnosci"
Nazajutrz, 18 lipca 1418 i\, tlumy rzemieslników i biedoty wroclawskiej ruszyly do szturmu na ratusz.   Znajdujacych sie tam 6 rajców i lawników scieto, siódmego zrzucono na bruk z wiežy ratuszowej. Co pra wda na miejsce dawnych rajców nie zdolali powstaňcy osadzič swych przywódców, lecz wskutek interwencji króla Waclawa IV wladze w mie-scie oddáno w rece ludzi nowych, którzy na ogói nie brali udziahi w po-^vstaniu, ale tež nie byli patrycjuszami. Mimo že rada usilowala uzdrowic stosunki w miescie, wsród rzemiešlników trwa nadal wzburzenie. Epilo-giem powstania wroclawskiego w 1418 r. stal: sie wielki proces wytoczony jego przywódcom.
Po smierci Waclawa IV,  gdy Zygmunt Luksemburski spotkat sie z oporem, jaki stavili mu Czesi przy obejmowaniu przezeň tronu, zwolal na poczatek 1420 r. sejm Rzeszy do Wroclawia. Tutaj Zygmunt, wyste-pujacy jako rozjemca w zatargu o Pomorze miedzy Polska a Zákonem Krzyžackim, wydaje nieprzychylny dla Polski wyrok; tutej tež miano zmobilizowac   sily   Rzeszy   do   walki   z   husyckimi   Czechami. Dla zapewnienia sobie uleglošci  Šlaska  i  zastraszenia  Czech postanowil Zygmunt w porozumieniu z patrycjatem wroclawskim surowo ukarac ])rzywódców powstania z   1418 r. Zainscenizowano  olbrzymi proces.
A. Mentzel, Topographische Chronik von Breslau, Wroclaw 1805, str. 117. otyl mouy nasuwa pewne wqtpliwošci. czy nie iest ona sfabrvko-wana przez Mentzla na wzór hasel rewolucji francuskiej. Jednak Mentzel i urnieiSV°]e CZasy historykiem došč wysokiej klasy, wyzyskiwal obfici^ storykornninim*aterÍaly archiwalne. nie znané juž wielu póžniejszym hi-zacvtowa^ r!^ g0 tež> choč z Pewnymi zastrzeženiami, pozwolilem sobie wd<_ podané przez niego przemówienie.
Kil-
le n Mi I
,.    II «- ' k
i,., hihi-,,.,.:, :   %vvi(,n,,y. str^h, u,,
vrl, m,.:t sM«.: ((.|(.nir|   (;órv,   Namyntowa   i srf,
w vvvnik n ,™ *2 iu,W ska^o na kar, émfcrd a 27 „ w^ľie í krajó* pewrfajweh pod wiadza Zygmunta Luka«^
■ ft
■ I
IK,
Rye. 64
Jedno z wngtrz ratusza wroclawskiego.
iklego. Stracono jod.vnie 23 osoby, poniewaž wielu skazanych zdolalo zMec, Na lištách skazaiiców spotykamy nazwiska polskie i niemieckie: dboh iv.c/.nika Polkiewicza — rzežnika Grefflera, obok murarza Barto-■ mnrarza Seelera ltd., co šwiadczy o tym, že udzial w walce prze-CiW palr.w.jatowi bralo Wspólnie polskie i niemieckie pospólstWfl WrnHawia '. Nicktórzy v.v /bielych rzemieslników wroclawakich skieTO-waU Hiv do I'olski, gdzle w Kazimierzu pod Krakowem oaiedlifo trowesa* spon, wroclawakich czerwonoskórników. Inni udali sic mazania s we j winy" na picl^r/.ymky do Kzvmu   lub do San  JagO 4
'K .•slia1z;,n-vth P«>dajc  M. Pol,  Jahrbücher  der  Stadt Breslau. ' cinl'.uMHMit Zygmunta LukBemburskiego, Cod. dipl. Stle»., XI. «r
•1 \SK W (7\SU. I'OWSTANIA III SV« KlFr.O
1«3
dbě\\» w His. panii. Mo/.na przypusze/ac, /.e pielgrzymki te mialy gádeinonstrowanic s we j prawowiernosci i oc/.yszczenie sie z za-
herozji-
'"' "jpo šniieroi W aclawa IV trón objac mial Zygmunt Luksembur-wvolalo bo W Prad/.o jawno powstanie, które mialo vvyražne cechy
S S 4'        ' __k^Vn    oix^ln.-fíl.iivn       nrv.lnALV/onilirA    »'Miľ»1/\/«ŕ/nútt{u     Vinoln     W A«a*>
vk-i'"^'0 ľUcmi spolecznogo. podnoszacogo równoczešnie hasla naro-r,S4;i • ,'Ac: prosta, antykurialne i antykošcielne.
^JPoWStal l«d bezczelny, okrutny, niewdzieczny i cheiwy — pisze í>ivvsnv kronikarz — masy  uzbrojonego pospólstwa pogardzajac >r<htami. nienawidzac kléru, odrzucaja kary košcielne, wysmiewaja ce-vníe. wstrzasajae ušwiecone prawa kanonów i gardz^c swieta. nauka iitxl'ioi. pragnac powage i panowanie stanu duchownego z gruntu ■ywrócié, zburzyc i wyrwac B korzeniem... Stád pochodzi, že košcioly torsa,  klasztory,  mnichów  i  mniszki  napadaja,  popelniaja šwieto-kradztwa. zabi ja ja ludzi. przelewaja krew niewinna i za grzech tego nie mája, ale odwrotnie, móvia, že przez to czynia rzecz Bogu milá... Polezeni w jeden chaos, przysiege sobie nawzajem zložywszy i ufajac w swo-ja licibe, na takie sie szalenstwo porwali, že wystapili zbrojnie przeciw swenm królowi i panu i naturálnemu dziedzicowi królestwa, uderzyli na zamki królewskie i innych panów, którzy im nie chcieli sprzyjac, a za-j&wssy je... na swój užytek obrócili... Do jedných wielkich zbrodni inne wielkie zbrodnie dodajac, na owego króla ciežkie pohaňbienie i obraze... niejakiego Witolda, ksiecia Litwy, choc neofite, na króla swego i pana wezwali"...1 W oezach ideologa feudalów niemieckich laczenie sie krajów sbwianskich w obronie swego bytu, zagrožonego przez ekspansje nie-mieckiego feudalnego šwiata, jak równiež ofiarowanie przez husytów koróny swego kraju Jagielle, a póžniej Witoldowi — bylo oczywišcie najwieksza zbrodnia i „grzechem".
Jak wobec wypadków praskich zachowal sie Šlask, kraj przed kilku-dziesieciu laty oderwany od calošci ziem polskich, w którym ucisk spo-leczny, podobnie jak w Czechach lub bardziej jeszcze wyražnie, laczyl sie z uciskiem narodowošciowym? W innym miejscu tej ksiažki byla mowa o zaprzaňstwie wiekszošci wielkich feudalów šlaskich, ogarnietych lekiem przed spoleeznymi haslami husytyzmu i pragnacych za wszelka cene „porzadku", który upatrywali w ugruntowaniu panowania luksem-burskiego w Czechach i na Šlasku.
Ale možnowladcy feudálni nie stanowili calego Šlaska. Widzielismy poprzednio, že ideológia husycka przenikala szeroko do nižszych warstw ludnošci Šlaska jeszcze przed wypadkami praskimi.   Teraz wplyWy jej
C. Höfler, Geschichtsschreiber der hussitischen Bewegung, IT, str. 327.
T
j    l^noécl kraju iyyln<j«-nw
lygritdgi, a haat* n .   ty\Y<> chlopatwo j \J7
w ľ».••«}/.«* i'''/' w<>.   Z wr/''..... ',
^ylorff wrzaní. war6d byl do^ Uk prz« nkml^
K,,l. h—kí ».» ■ ■'■Vk ; ów przÄle w^yatkim na.jonahrty^ hlHtorlcurraíiv bdfiMV« f ^^fie wychodz** z f^ji klát** nr(l jl(k j Pra« P<*»"* pvkalnyi-h W dziejach walk hus - h na fc^ t*T*lM> :' f;/-1 iawJ'^m 7>.wnetrznym,  z Jupi^wa^
... ,   ... ,|/.i;.r.o tylko  walKi ^   j^jj, fil^.ka w cza.ach hut*,
j gwaKamí hM^ich áte zainteresowanie naaze koncentruj*^
N,V "T "ľ 'i Ä ludnofici tl*«ka w «tosu»ku do oma^ dziň wokó) |Kiit«wj mi j ■ .  .  .   bynajmniej bierna, lecz odwr*.
wi„ ,„,„.„..,„:, p,v .,,),„ ,^Nr»,»,j « zw„*Ju z husyUmi
Do......16* w tym czaale .ympatii prohuayck.ch » Bzerzeni. 8,t
hnvtyzmu mamy wifc.j.  W 1424 r. Zysrmuiit Luksemburski zakazuj* , • .a............!.,w,i/w„rr, i wwiflnifko-iaworHkíejľO zaonatrv.
1 Z Bíemfeckich prac historycznych wymienič naležy przede wszystkim h;ísI(,jjijj:|cc: r.'. Grunhagcn, Die Hussitenkämpfe der Schlesier, Wroclaw i;:/:! (m;i/ /•'. nezold, Konig Siegesmund und die Reichskriege gegen die HuMlten, MUnchcn 1872 (ta ostatnia traktuje sprawy šlaskie tylko mar?i-D6I0W0), Poza tym liczne wzmianki o husytyzmie zawiera bardzo bogata lil«-ľ.-ilur;i ífionor.ľ.-iľiczna pošwiecona dziejom ksiestw lub poszczegól-nycti MiicjscowoÄci SJuska, w ktorej znaležč možná pewna. iloác rozpraw po:.wi<;c,nycl. cz;.:-:om husyckim. Z prac polskich okrešem walk husyckich ;" /.;«.iin(jwíila siq obszerniej  nieaktualna juž dziš monografia k. / "i«"'/.„, ::|..sk a polska w okresie wojen husyckich. Katowice 1937. poza tyn, pubie/.mo poruszal sprawy šlaskie w  swych. wychodzqcych
i-kniinu- kl.-.-ykaln.r.o punklu widzenia, prácach A Prnrh'nska: ití»y'ir A\W.rt:/í'"ľ':,\h"syťkk,h až do odwohmia  Korybuta z Czech, '(/'>( hi,   1,1 lY:,]"'Z ]ľ3; PoIska 1 husyci P° odwolaniu Korybuta „! Naukowy i Literacki", 1883. Wspomnicč m07.na
AllT Urn.! 1874     S°fcoIou,,,fctÄ^ Pr0Í^t rozbioru Polski w XV w., RozPT-
Vc'r. r'cb;h.^!^ Signaturbuchern,  „Zlsch, d-
■ SflT. rcr. Si k-., vi, nr r,7. '
I INK  IV (7.AHIK IMIU Ml SV( l.lli.O
1 C:}
y jnlii;it< Bifl wii'lc pumagaly.   W 1426 r, tOflZfl   i" W Lfltf&toy 7j"iz"nÍH prasecí* Itid/.ioin. Ulór/y ..micli byŕ prnwdziwymi kaeer/.ami ,M',",<. 1.11 j  kíK'rľ/.oiii .luwn/.rni"      VV   roku nastcpmni opal pOte&BftgQ i l"""^ |(l/.r;/,)\vski('Ko jmli na Htosie przed klaazton-rn t.rzc.di parob-^''ľ'Vsi Ci/'/'ly, niewatpliwio husytÓW8.   Sa to tylko  tfl niclic/nu
k"V' ." o ktorých wiadonio.sč y.aehowala sig w sredniowieeznych rgkopi-řJ^'nlechfltnifl na onó\ notujacych przejawy poruaíefl spolecznych.
wh za „rzeczy Kors/.ace", a nastepnie przedostala sig nawet do "U i, ?u\v i nic wydawanych žródei drukowanych. VV rzeczywistosci poru-• / "i i p r o I n • s y c k i < • 11 bylo wsród nižszych warstw Šlaska na pewno bardzo
Wrzmio husyckie da sic, jak widzielišmy, stwierdzic na Slasku J UŽ w ivni ezaaid, ffdy Czechy zajmowaiy jeszcze pozycjg defensywna. w sto-sunku d" krucjat, a W Polsco wskutek przewagi tej  czešci možno-u l.itl/l wa, która zwiazana byla z biskupem Zbigniewem Olesnickim, sto-BOWaflO n;ijsurowsze represjc  wobec zwolenników  husytyzmu. Ruch IwielokrotníJ sic oc/.ywišcie w okrcsie, í?dy pochody taboryekie ogarnely okoliczne kraje, gdy wielotysigezne povvstanie chlopskie ogarnelo Nadre-nio. W í y m samým okresie w Polsce rycerstwo, ezešč možnowladztwa, a przede wazystkiTn dw6r królewski nie zrywali stosunków z husytami.
Pierwsse oddzialy husyckie nadchodzace z Czech pojawily sie. na Alasku juž w 1425 r. Bylo wsród nich zapewne niemalo Polaków, skoro wspólczosna satyra antyhusycka twierdzi, že ješli kto w Czechach zago-rzalo lupi košcioly, pali klasztory lub niszczy obrazy: ,,Patrz, czy to Polák nic bedzie" 3. Obraz satyry, choc przesadzony, jest na pewno do-wodem, že radykalne elementy z Polski, zwlaszcza zas z pobliskiego Šlaska. przenikaly do Czech bardzo lieznie. Juž w 1425 r. wyprawa idaca z Czech, zapewne nie bez udzialu ludnošci miejscowej, spálila klasztor w Eardo. W roku nastepnym taboryci zajeli Luban i Zlotoryje.
W 1428 r. wyrusza na Šlask wielka ekspedycja husycka. Tym rázem husyci chea juž nie tylko wywrzeč zemste na klerze i feudalach šlaskich, locz na stale osiašc na šlasku i uwolnic tutejszy lud od ueisku košciola, xniemc/onych ksiažat i patrycjatu. Na ezele wyprawy stoi Prokop Lysý. znaný přzywódca taborytów. Wsród innych dowódców znajduje sie Wi#h podd&nyoh paústwa i>olsko-litewskiego, jak Dobek Puchala czy Fryde-ryk Oatrogakl, jeden z ruskich ksiažat Podola. Biskup wroclawski Konrád, stojacy na czole reakcyjnego obozu patrycjuszy i wielkich íeudalów
ln Tamže, nr 63. Tam;'-'-, nr 7ti C. Hijilfr
QflfldtkhtaBchmber. I, str. 564.
-1 \SK  M   f/ASIK ľmVSTANU   111 SYt KIFCO
Itii-h. wydal odd.-.ialom husyckim bitwe pod braniami stoliey ksiesl
^*fypiego — Nyay, Sledy jednak doe&fo do wniki, zebru ne pr,. i
1)15 ., odd/ialy  uzbrojonycfe  cblopów  nie  chcialy   sie bic z husvl
;*rw$7.e rzucily sie do ucieczki. Bitwa zakoúczyla s\q sromotna klyska. Lfisk biskupich.  Wiese  o tej   kleseo szybko rozniesla sie po ziemi
1 i
nľikici. budzae radoše wšród chlopstwa i bietloty. Chlopi pOáSgU przy-f .-u; s k1 masowo do oddzialów husyckich. Szpieg krzyžacki tak donosí „ \Vrocla>via 0 busytach na Šlasku:
.....^-zmocnili sie oni wielce, a to przez tých, którzy przybyli z Czech,
i przez chlopow, którzy do nich przystapili. jakich t utaj jest teraz «iehi" '• Je*t *° ^'yažnym dowodem masowego ruchu husvckiego wsród chřopów šlaskich. Biedota miejska zawiazuje spiski w celu wyswobodze-nia niiast i wpuszczcnia do nich wojsk husyckich. Tak wlasnie bylo * Ôwidnfcy, gdzie husyci liezyli na pomoc w opanowaniu miasta ze strony tamtejszych spiskowców. Podobnie rzecz miala sie w Klodzku. Relacja wóita Lužyc i starosty ksiestwa swidnicko-jaworskiego o úpadkách klodzkich doskonale odzwierciedla ówc.zesna sytuacje na Šlasku:
.....kacerze biwakuja niedaleko Klodzka, a sa i w Bystrzycy... nie
maja wielkiej sily, latwo tedy daliby sie pokonaé. Obeslalem ksiažat. kraj i miasta. ale nikt nie chce przeeiw nim powstač... (mieszczanie) z Klodzka schwycili w miescie 40 zdrajców, z tých czešé byla poslancami i slu-žaeymi panów, którzy mieli uderzyč na miasto, a kat ze Šwidnicy j už przez 14 dni traci ich co dzieň. Lecz oni množa sie čoraz bardziej K
Wšród ogólnego wrzenia w kraju poezelo i polskie rycerstwo na álasku laczyč sie z oddzialami husyckimi, a przynajmniej unikac z nimi walki. Šwiadczy o tym miedzy innymi ironiezny list Jagielly do ksiecia olešniekiego Konráda Kantnera:
„...dziwie sie mocno waszym ludziom, a zwlaszcza szlachcie. która slawa, jako wojenna i do wojny przyuczona oraz zuchwala wszedzie w šwiecie slynela. jakim sposobem w obronie swych panów i w pelniej-szym rozszerzeniu swej slawy tak gnušnymi i lekkimi sie okázali. Majac bowiem miejsca, zamki i miasta tak umocnione i potežne, mogli wrogów od siebie odeprzec. Lecz w tychže nie znaleziono najmniejszego oporu... Bowiem dobry i mežny stan szlachecki zwykl sie bronic pod szancami, a o zámkach slyszelišmy, že czesto sa bronione przez slabé kobiety i stax-ców. Ješli zas z tymi ciežko bylo zniesc plac boju, dla zbawienia náležalo
198 wdzie tych. których r.p&ri,
oprz« * przy rokách i 1 * i
taká nwíotiu. ód me bez n. wzmapa sie oczywy^
•»•»» tt:Vr2,;Z; , rlnia * ruchu P»^^ Biskup Koi£
vk„v. Kronika notuje, ze** studnie-.   Z drugiej ^
,hin,,;. '^-ych herc yk,,;     nap mrowa)y ^ . walc^cych z nimi
oddziaíy husyckie Pf^f * ' " niszczyly klasztory. Cech? charakt* mlV.. i P""""-- » 'jegt wielka zajadtošč i okrucienstwo obu Wal.
,.,,t.vc/..ia wojer huaycioen^ toliekie pelne  sa przesadnych wiadomofcj „acyh rtron.   Relacje tafabetae P« ^ husytów
, „ordách, rabunkach . ™~ J w taldch jednak rozmiarach !ft0 ^„Än SS katolická a.bo burtuazyjni W i! Sľ,y™.« byiy barbarzynakim postepowamen, Z .„„-vch w Czechach. Lecz nawet najbardziej bojowi i radykalni z hroytow taboryci, stale podkreálali swa wole pokoju i gwarantowaii bezpieczenstwo iym wszyatkim, którzy chcieli do nich przystapič lub de-i cydowali sie na zaprzestanie walki z husytyzmem.
Szczytowy   rozwój    powstania   husyekiego   przypada   na lata 1429—1431.
Lek przed miejscowym pospólstwem coraz wyražniej ogarnia šlaskie klasy panujace. Piszacy ze Šwidnicy Albrecht v. Kolditz, starosta Dolně-go šlaska i tužyc, na poezatku lutego 1429 r. w ten sposób ostrzega pa-trycjat miast swojego terénu: „Drodzy przyjaciele, uwažajcie w mia-stach waszych na zdrady i ogieň, a zwlaszcza na przedmiešcia i domy položone najbližej miasta, gdzie možecie poniešč szkode... Powiedziano mi jako prawde, že trzymali oni (husyci) w Šwidnicy dwóch zdrajców, Którzy mieli uderzyc, gdyby husyci byli przed miastem" \ Równoczešnie iľpolskľ^ nap}yWaj? na ŠIask oddzi^y nie tylko z Czech, ale
ÍMtaJXS lZ Da^?š?ej rycerze- którzy w oddzialach swoich mají
CSií0?'jak {oni sarai"tj-szlachty- równif
atwo miejskie n erz^lkn    ",       g° 8tanu" a wi?c chtopshvo i posp*
3,7 huSyckle c,W"»ce w 1433 r. na Pomorze, o ktí-
Tamže, nr 83. - Tamže, XII, str. 48 Tamže, VI, nr li2
AI.-VSK U  CXASIE POWSTANIA IllíBYCHIKOO
1u5)
Mi;,niy relacjc, že z Gnie/.nn áttŠtUXWkOO m butów, Když „wšród 1 .,• bvlo wiolu bosých". 1,i;UA |edn&k oddzialy to sa /.wycie^kic! Slawa i groza otacza nu>bawi>m • „„ dowódcóvv-rycerzy poLskich: Dobka ruchaly, Mikolaja Km-nicza l'trtaňca Ptotra Polaka, Raczka Wyszyn.skiego, ktorý Zgmie poznu-j wftwfc pod Lipanami walczac do oslátka po stronie taboryekiej, oraz %lu inuych. Obok Polakow. co jest rzecza bardzo znamienna. whľ/.imy p<nVstaniu slaskim kniaziów litewsko-ruskich: Fryderyka Ostrogskie-.  taboryt? glošnego z ataku na Czcstochowc, i Zygmunta Korybuto-xvicza, poprzednio namieatnika Witoldowego w Pradze, a póžniej zabie-gnjacego o koróne czeska dla siebie.   Nie wszyscy ci dowódcy mája, «n ražný program polityczny czy ideowy. Dia wielu z nich motorem dzia-íania jest žadza wyžycia sie, a nawet rabunku. Sam Korybut, skompro-niitowany w Czechach kontaktami z Zygmuntem Luksemburskim, uwi§-ziony, a nastepnie zmuszony do opuszczenia Pragi, nie može reprezento-waé  zdecydowanej   ideologii.   Niemniej   owa   zdecydowana ideológia, a nawet reálny program polityczny i strategiezny niewatpliwie istnieje w ogólnej akeji powstania.
Wiosna 1430 r. na czele 11 tysiecy taborytów z Czech wkracza na Šlask rycerz polski Dobek Puchala;  walczy on ze stawiaj^cym opôr bratem biskupa wroclawskiego, Konrádem ksieciem olešnicko-kozielskim. Jednoczesnie z Polski przybywa Zygmunt Korybutowicz i zajmu j e Gli-wice, gdzie zakladá swa glówn^ kwater§. Wojska polskie umacniaja si? równiež w Bytomiu i Byczynie.   Wraz z husytami polskimi wyst^pil czynnie na czele husytów sl^skich ksi^ž§ opolski Bolko V Mlodszy, zaj-mujac Kluczbork i wyruszajae na Namyslów, którego jednak nie zdolal opanowac ze wzgledu na opôr niemieckiego patrycjatu. Pian powyžszych akeji musia! byc dokladnie uzgodniony.   Dowodzi tego fakt, že Bolko opolski zajawszy Kluczbork sam natychmiast rusza dalej, a miasto odštepuje Dobkowi Puchale. Dobek natomiast opuszcza oddzialy taboryc-kie, by czekač w Kluczborku na polskie posilki z Wielkopolski.
Jest zastanawiaja.ee, že ta blyskawiczna na owe czasy akej a skier o-wana byla przeciw zámkom i miastom ležacym na granicy z Polska. Možná przypuszczac, že zamierzano umožliwic w ten sposób wojskom polskim wkroczenie na Škjsk i opanowanie go w calosci, že chodzilo tu o stworzenie baz wypadowych dla szerzej zakrojonej akeji.
Tak wiec w przeci^gu krótkiego czasu niemal cala wschodnia ezeše šlaska znalazla sie w rekach polskich husytów. Bylo to mozliwe jedynie wskutek tego, že polska ludnošč Šlaska entuzjastycznie witaia oddzialy
wszechnie°1Skle ' StaWa}a P<> Wh stronie.   Mówiono wtedy po-
wľZTnľ!!>ľKPr7fmÍerzu P°lsk°-czeskim przeciw Krzyžakom i Zygmunlo-Sembursklemu-   Zygmunt w lišcie do Jagielly skarz.v sie, že
no
wnKyNtklft nh-!ii«l/oi..- 1.1/«/. h,,:t\ri , p,.„ r„///..«z do Witobla: jjf] WM.Irów ľoli.kovv. l'od"''f>"J trP ,|J(Jzi „wetfO ZyfTTOOOU (Ki*f\
|,.>. /;,;»ik"\v i   •    ""■ ,
i»wirwo     n,/,""'h       "/,t c*n? •ojutzu poUkOM««rid€fO UU„ M<.*m.  ,.,/■.,.■! ■'•■/;ŕ;   •|l|lowlťJSH i F'ohkl zrite »1« kUr
0'li:""u;l",r M,',,",,l!./!„-/,./ ľr.l.-.k.; mml w-cmnnUiwaé p6Uk*czmkl ioj C'WJeľt ízeľ, nľellemic charakfryrfycz*. * w w^eh . Z«.
.■■if  r/i,''/;i  rii'v.iMM.i ----- - i  • i
,.,„  i lemb'r.kim i J«0 rtugaml blnr, w owyrn omí. odd.! po
------,ki,.j rňw„|ei «l««cy Ni«:mcy-hu«yc.
i |,i(.,|„l:. mi-M:k;, ,,,l-fc» i ni<-mi«T.ka j-ir. '.'! la«. v. ,v,Wz:».
,,   „„, ,kr, oNktai rewnM «»*y Nienwyhuwci.
Chlop«two i l.iwloti. mi«j.-k.. r-.lska i m-n:i«< V l„h n «•*■ w wale, •/. „rí-M>m spolc-ccnym. Byla to walk* r
w ktorej nie mógl iitnieé žaden program polityczny, chot Hkicrowi'ma  byla  prz«dc  wszystkim  przeciwko politycznym wla<] kraju, tj. pmdw níemieckim. zniemezonym  lub narodowo obojet klasom panujacym.
Na fali rozwoju ruchu husyckiefro W Czechach i dojrzewania idec taboryrkiej poczynaja. pojawiač sie čoraz czeáciej wsród Niemców kich przywódcy ruchu husyckiego dzialajacy wspólnie z husytami skimi. Oto kilka notatek sadowych z 1430 r.:
„Frk-zko z Land.skron i Heincze Snorbein... zeznaja. wspólnie na Molchiora Hoffa, jako on do kacerzy w Želaznej przystal i im przeciw ówietemu kosciolowi i tym krajom pomagal, že winien kosciolowi kare uiscič i zadoác uczynic oraz, tak jak si§ nálezy, naprawič to, w czym zawinil, i byč przeciwnikiem kacerzy, i nigdy wiecej do nich nie przy-stepowač".
„Heincze Snorrebein, Nickel Hiff i George Snorbein zeznaj* na Mikoszke Kotolirískiego z Niemodlina, a wiec z prowincji, že zlým niewiernym kacerzom z Czech pomagal umacniač ich niewiare i kacer-stwo, do nich przystal oraz pomagal niszczyč i gubic kraj, že winien za to uiácic kare kosciolowi" 2.
W 1431 r. spotykamy równiež tego rodzaju wiadomošci: „Betsche zur Peile — winowajca, ze swymi poreczycielami Wittchen Bestche i Keinzem Peterswalde, obiecuje burmistrzowi i rajcom oraz wszystkim przysieglym, mistrzom rzemiešlniczym miasta Šwidnicy, že pod kára wf*
1 Codex cpistolaris Vitoldi, nr 1409 Ser. rer. Siles., VI, nr 130.
*I-»SK W C7.AS1R roWSTAMV  lil SYCKIF.O.O
.   nicríh' w zlej mysli ani bez, wiedzy i pozwolenia starosty i rady 1 jriiokíoj nie udn sic. do kacer/.y" ílV2,pisków takieh známy wiecej, a wymienianie ich tutaj bytoby nu-Nfl"'ct vváró(í wojsk biskupich trafiaja Bifl /.wolennicy husyl \vinu. S°i480 r. rycerz šlaski  Mikolaj  Altzenau  i jcvro  towaiv.ys/.e wydaja, eee husydde Otmuchów. jedna z najwažniejszyeh twierd/. biskupstwa ^-rcxrhnvskicpo. Altzenau zostaje w nastcpnym roku schwytany i šeiety arsed rntu.szem wroclawskim
gprawa Altzenaiťa swiadczy o sympatiách husyckich wšród šrednich ^-irstw spoleczeristwa niemieckiepo na Šlasku. žródla wymieníaja nawet nje>nljPCIcietro dowódce husyckiepo, herezjarche Henryka Peterswalden, który pojwalUF zostal pod Šwidnica przez wojska wroclawskie 3.
XV 1430 r. nawet Šwidnica zawarla rozejm z husytami. Rokowania w tej sprawie przeprowadzal šlaski rycerz-husyta Herman Czettrit/., jrtóry w 1427 r., w odwecie za spálenie mu przez opata trzech parobków. spladrownl klasztor w Krzeszowie. Wšród punktów rozejmu husyci wy-suneli bardzo charakterystyczne dla swego ruchu zadanie, aby wydalono z ksiestwa šwidnickiego wszystkie nierzadnice, jak to uczyniono na po-czatku powstania husyckiego w Czechach. W uznaniu zaslug položených dla zabezpieczenia  pokoju  ksiestwu  šwidnickiemu  Herman Czettritz mimo swych kontaktów z husytami zostaje wybrany przez stany ksiestwa podstaroscim, na którym to stanowisku w miare swych možliwošci stará sie o utrzymanie pokoju i przyjaznych stosunków z oddzialami husyc-kimi4. Widocznym bylo, že nawet czesč dotychczasowych przeciwiv.ków hiĽvtyzmu, zniechecona dlugotrwalymi walkami, sklaniala sie do ugody.
Sytuacja na Šlasku poczela mocno niepokoié Zygmunta Luksembur-skiego i niemiecki patrycjat Wroclawia. Staraj a sie oni sparaližowač za wszelka cene niebezpieczne dla nich dzialanie sojuszu polsko-czeskiego. Przyjda im w tym z pomoca Piastowicze šlascy i možnowladztwo polskie z biskupem Zbigniewem Olešnickim na czele.
W 1431 r. przybywaja do Krakowa wraz z Korybutowiczem i Puchala przedstawiciele husytów czeskich pod przewodem kaznodziei Prokopa Lysego, by podjac dyspute majaca na celu pojednanie husytów z košcio-lem polskim, a przez to i umožliwienie bližszej wspólpracy polsko-czeskiej. Feudalowie álascy, korzystajac z nieobecnosci pr-ywódców husyckich, zamierzaja stlumič powstanie ludowe. Pierwszy atak posta-
! Tamže, nr 135.
Tamže, XII, str. 49 i Jan Dluqosz, História Polski, IV, str 302 I L Hrern     CS- VI' str- 161- *
Wroclľw ioioDlľ Goschk,bte der Grundhorrsehaft Waldenbum-Neuhaus. »iw.idw 1932, str. 106—107
Oto jak 1«' v' y i'"
(Uiwie" MlJ P  Im ^"vv"'
'/virmunU Korybutowlcz*
nft VV'-vľ; kn>n.k,:
Iki ľ1'1    .' *. \,......u.,.1, i czency
T
ka<« i
\VI:..lyslMVvrm.
Raj c y mteJKŕy
R y c, fifl wroctawscy  wedlug rysunku z XV wirku.
,|V   kflia/"        '•'ni"t.t    i (;/r;. od /r/i'pH'riry   iedll ko i jafc^ írniazdo sobie byli obrali, noc^ ]ľiľa.   w   eichoáci,   za zdľafe pewnego    Slazaka, l^-rnar*^ Rota, który miedzy CzecbtQj i wojskiem ksiažecia Zygmunta przez ciagla zažylosó mir lofefa /jednal, w árode po áwietaťh Wielkiejnocy (1431 r.) prze<J switcm     zbrojno opanowa] i znaczna czeéé mieszkaáefa wymordowal lub powiezil, przy czym zlupiwszy okolice przyle-gla   wielkie   zabral zdobycze, a jako ksiaže katolícki zgro-madzona w tym miescie star-szyzne kacerzów rozpedzil i pogrom ii" K
Na uwage zasfuguje fakt, iž wojska Konráda Bialego dokonaly rzezi pošród mieszkaň-ców, co swiadczy o przyjaznyrn stosunku ludnošci Gliwic do od-
il/ialow husycko-polskich. Kiedy powracajacy do Gliwic Zygmunt Kory-butowicz omal nie wpadl w rece wroga, rola jego na Šlapku byla skoň-(vona. Na wieksze poparcie ze strony Polski nie mógl liczyč, a w oczach ludnošci álaska i sojuszniczych Czechów zostal skompromitowany przez tak hitwa útrate swej glównej kwatery. Možná przypuszczac, že miedzy tymi, kioivy doprowadzili do unicestwienia rokowaň krakowskich, a tymi, fctórzy w (v.asic ich trwania mordowali bezbronnych polskich mieszczan Gliwic, istnialo jakies bližsze porozumienie.
Úpadok Gliwic spowodowa* oslabienie ruchu powstaňczego na Šlasku. W j.rawdzie w 1432 r. tocza sie jeszcze ožywione dzialania wojenne.
1 Jan Dlugosz, História Polski, IV, str. 407—408.
»«4 znac-sn* *uiu;r*y, z kterých na, do DfowolJ  nujf-mri*'i  hiv,     ■', r<v .'■
•"""'!/,',. ,' ,.ř/■<;,' --/a <•.;«; 'Jo ní<h. W žródlach npotykamy wzmianki o lu-../..•..'.••..'•)»    k;.r;.r»;, <h y.;i (;h«/: pr/y- ^pifcriia do oddzialów huayc-,,,,  UPifc-fego Jana w<: Wroclawiu (Unflirmn w wiezieniu za to, „ž* '.      péjáč do kaeer/.y i B Bb h pozoatac, jak zoatal oakaržony i pomocný" i. Mimo f.o jednak ruch powataňczy traci na *ib:. Odbija si? to pouta wi'a Polaków, nprawuj$cy©fa dowództwo w huayckich zámkách bří i V,'':     '' íi or! f i i': j šla>ka dzialaja. nadal Bolko
i--'. 0"'"-k  Puchaia oraz dovvódca. zarnku  \v Niemczy Piotr Polák, o' ».a! řiir;/o řfi-i Jala h y' wielka, skoro modlono si? za niego w VVÍ'dkoj;ol ' < , na raža j;>c :ic za to na roprcsjc ze strony konci ola. Polo-/(/n'- hunytów bylo jednal    '/raz eiežszc, tak že juž w 1432 r. nawiíjzuja. nllí ... ivi""' rokowania  w sprawie odhtapienia za wykupem ksi^žetom . kí/;i fi/.i<•» žonyh przcz niebie miast i zamków.
i     ■■/.:-. '-in w  I 13.'i r. Polska w poszukiwaniu wojsk zaci^žnych do :IM /; I l.ajni w/.ywa na pomoc oddzialy husyckie. Do udzielenia
pul.'. ,,om oř v vvozwano t.akžo ksiažat slaskich. Niektórzy z nich ofiaro-wujij      pr/.«-;:la': oddzialy zložone z husytów. Gdy sily husyckie i znaczna ilo.V. przychylnych  Polsce ál^zaków wyruszyla na wojne. z Zákonem, I iaži la   I.. - . korz.yHl.uja z tego, by tym skuteczniej uderzyč na pozo-:;la|.        kraj 11 <> iabiono zaloei  hu:;yc.kie.    P,olko V ponosi poražk? pod lívhnik iri/i,  Piolr  Polák  zostaje   poj many przez  wojska wroclawsko-Iwídnickie. Nailopnym komenda nkcm Niemczy, tej najwažniejszej wów-rzas Iwifidzy husyekioj na Šlasku, zostajc Polák Michalko, towarzysz i w.MpoIprai owiiik Piotra Poláka. Dobek Puchala, obležony w Kluczborku, po bohatci:.k 11 brom sie przez dlužszy ezas wspólnie z mieszczanami, by wrcM/cio, nic mnjae žádných widoków na utrzymanie miasta, oddač je z:i wykupem  mieszc/anom   namyxlowskim   oraz ksiaž^tom Ludwikowi l''řmirklrmu i Hcrnardowi niemodlinskiemu.
.IcdnfwzcMnic powstauie husyckie w Czochach dobiegalo konca. Prze-dliižanic .",!(/ pow.ilauia rady kal izownlo masy, budzac Ipk wsród panów 1 kupców c/t".ki.'li, klorzy poza lym micli juž dosc rozruchów i wojen, klorc po/.bawialy i,-h r.ik do pracy i mo/liwosci spokojnego handlu. ,>l;,lr,'° <,;' knliUstyni, prawe skrzydlo husytów, pojednali si? w 1434 r. v Kn ■■■■■i"1'-'" i po bilwir p.,,1 Pipanami, w której pokonnli tnKv i.\low. pt.'vjeli na Iron znionawidzonego przez hul Zygmunta Luksem-
' "IT- ,ri   S"^., VI. m. iii2.
polti"1
II e c h
174
m./r/ hiiMvtów wimki na Slinku ■, Nj burskiogo. OsUtnie dz»erzone pr/. »     , _ npM fila.skich feiulnlA,.. %
. wykupionc prac/, sianxicn leudal,,,. I otmiichowm. na cz«;U' J0?1;J"'    vl vzmll „a Šlaaku; utrzymy^ j* oznac^ío to c^ywisc.c kom.     *       wej ludnoóci. Komtynuacja h„"
refarmacja.
tjBBU miala byc w 'nn si:>sku to okres l.ohat erski^() ,
OkWB I»WBtenU ImsycKiex nicmieckich. Chlopi, nnr,,,' ,;'
oczeaiwali pomocy panstwa polskiego. o cz "no feudálne, poddane wplywom kléru padstwo polskie xnimo ^ "j, sympatii ku husytyzmowi ze strony niektorých jego kierow*^ n „.wet samego króla, mimo wyražnych korzyáci politycznych, Jak: dawalo poparcie husytów przeciwko Luksemburgom, nie moglo kon^. kwcntnie popraeč ruchu godzacego w podstawy feudalizmu. Bez watpie. Dia isfnialy tež róžnice miedzy daženiami élaskich mas ludowych a celami wieJu zc szlacheckich przywódców husyckich z Polski. Nie wszyscy P(V chodzacy ze szlachty przywódcy polscy przyjeli radykalne hasla spolecam fcaborytow, z ktorými na Šlasku wspóldzialali.
Syceratwo nie moglo stač sie konsekwentnym sojusznikiem w walce mas  chlopskich,   która   w  swej   istocie   byla   walka antyfeudalna Chlopstwo natomiast nie moglo przeprowadzič samo zwycieskiej walki nie mogla nia kierowač i ówczesna biedota miejska. Innych zas sprzy-mierzeríców prócz czešci szlachty i biedoty miejskiej masy chlopskie nie posiadaly.   Husyci slascy mieli przeeiw sobie potentatów ówczesnej hierarchii feudálnej — króla rzymskiego, a nastepnie cesarza, Zygmunta Luksemburskiego,  oraz papieža; mieli przeeiw sobie cala hierarchie koscielna  magnatów, a póžniej i szlachte czesk*, niemiecki patrycjat ľrlľlť* -f- \ 0lbrzymi^ wiekszosc šl^kich Piastowiczów. Natomiast líw^ľ^Ť?™ 1 UlegaJ^Ce WP^om kurii feudálne pan-Czy  w lľ\m°g}0 im PrZyJŠČ 26 Skutecz^
^ÄSÍÄK!^mo^ rkoňczyč si? zwyci?sk0?
lecz pozostalé jedna z naľníľ P°d°bne ruchy owych CZ&SÓ*'
jedna z najpiekniejszych kart przeszlosci šlapka.