Klíčová slova česky
Vratislav, Česká koruna, politická ideologie, reprezentace moci
Klíčová slova anglicky
Wrocław, Bohemian Crown, political ideology, representation of power
V originále
Celem książki jest przeciwstawienie się formułowanemu przez wielu Polaków poglądowi, że Wrocław jest miastem bez historycznej tożsamości, którego cechą jest głownie zmieniająca się na przestrzeni dziejów przynależność państwowa. Tymczasem dzieje miasta i ono samo do dziś dobitnie ukazują śląską metropolię jako ośrodek o aspiracjach stołecznych w ramach państw, w których się znajdował. Było to nie tylko oficjalnie zadekretowane w strukturze Królestwa Prus (Stołeczne, Królewskie i Rezydencjonalne Miasto Wrocław), ale i wcześniej, w dobie czterowiekowej przynależności miasta do Korony Królestwa Czech. To wówczas, począwszy od XIV wieku i czasów cesarza Karola IV, miasto nad Odrą wykuwało podstawy swgo prestiżu w ramach władztwa czeskiego. Nie chodziło jednak o potęgę ekonomiczną (a w każdym razie nie tylko o nią), ale o uwarunkowania prawno-ideowe. Wrocław stał się w dobie luksemburskiej drugą (po Pradze) stolicą państwa czeskiego (altera sedes regni), a w dobie kryzysu państwowego w drugiej połowie XV wieku starał się być nawet stolica pierwszą, w opozycji do husyckiej (heretyckiej) Pragi. Ekspresją tej polityki był „wrocławski król czeski” – Maciej Korwin (1469-1490). Miasto co najmniej od czasów cesarza Zygmunta Luksemburskiego uważało, że jest nośnikiem praw do czeskiej korony królewskiej tak samo, jak Praga. Czeski tron był bowiem w swej istocie nie elekcyjny, jak skłonni sa uważać od pokoleń czescy badacze, ale elekcyjno-dziedziczny, przy czym dziedziczność opierała się właśnie o Wrocław. Wynikało to z faktu, że Luksemburgowie rządzili tu jako sukcesorzy śląskich Piastów, których wladza była dziedziczna. Dokumentują to nie tylko źródła pisane, ale w znakomity sposób także źródła artystyczne – budowle Wrocławia oraz ich wystrój rzeźbiarski i malarski (szczególne miejsce ma tu ratusz). Tworzyły one scenografię dla wizyt hołdowniczych czeskich monarchów w śląskiej stolicy. Gdy w 1627 roku Ferdynand II ogłosił, że władztwo czeskie jest dziedziczne (a nie elekcyjne), było to zwycięstwo ślaskiej (wrocławskiej) koncepcji politycznej nad koncepcją czeską (praską). Od tego czasu władcy czescy nie musieli już jeździć do Wrocławia by legalizować swoją czeską władzę królewską. Zwyczaj ten przywrócili po połowie XVIII wieku królowie pruscy, dla których pozycja Wrocławia jako jednej ze stolic państwa, dawniej czeskiego, a teraz pruskiego, była czymś oczywistym. Ten ogromny kapitał polityczny i ideowy podlegał w XX wieku drenażowi, szczególnie nasilonemu po 1945 roku. Wrocław stał się ofiarą warszawskich kompleksów, a związany z tym proces dewastacji rangi śląskiej metropolii wciąż trwa.
Česky
Cílem této knihy je postavit se proti názoru mnoha Poláků, že Vratislav je město bez historické identity, jehož hlavním rysem je státní přislušnost, která se v průběhu dějin měnila. Mezitím historie města dodnes jasně ukazuje slezskou metropoli jako centrum s aspiracemi v ramci zemí, ve kterých se nacházela. Bylo to nejen oficiálně vyhlášeno ve struktuře Pruského království (Hlavní, Královské a Sídelní Město Vratislavi), ale také dříve, kdy město po čtyři století patřilo Koruně Království českého. Tehdy, od 14. století a za císaře Karla IV., si město na Odře vybudovalo základy své prestiže pod českou vládou. Nešlo však o ekonomickou moc (a nejen o ni), ale o právní a ideologické podmínky. V lucemburské éře se Vratislav stala druhým (po Praze) hlavním městem českého státu (altera sedes regni) a během státní krize ve druhé polovině 15. století se dokonce pokoušela být prvním hlavním městem, jako protiklad husitské Prahy. Výrazem této politiky byl „vratislavský český král “ - Matyáš Korvín (1469-1490). Město, alespoň od doby císaře Zikmunda Lucemburského, věřilo, že je nositelem práv na českou královskou korunu, stejně jako Praha. Český trůn nebyl ve skutečnosti volitelný, jak se čeští vědci po generace domnívali, ale volitelný a dědičný, s dědičností založenou právě na Vratislavi. To bylo způsobeno skutečností, že zde Lucemburci vládli jako nástupci slezských Piastovců, jejichž moc byla dědičná. Dokumentují to nejen písemné prameny, ale i umělecké prameny - budovy Vratislavi a jejich sochařská a malířská výzdoba (zvláštní místo zde má radnice). Vytvořili scénu pro holdovaci cesty českých panovníků ve slezském hlavním městě. Když v roce 1627 Ferdinand II. rozhodl, že česká vláda je dědičná (a nikoli volitelná), bylo to vítězství slezské (vratislavské) politické koncepce nad českou (pražskou). Od té doby už čeští vládci nemuseli cestovat do Vratislavi, aby legalizovali svou českou královskou moc. Tento zvyk byl obnoven po polovině 18. století pruskými králi, pro něž bylo postavení Vratislavi jako jednoho z hlavních měst státu, dříve českého a nyní pruského, čímsi zřejmým. Tento obrovský politický a ideologický kapitál byl ve 20. století podroben odvodnění, obzvláště zesílenému po roce 1945. Vratislav se stala obětí varšavských komplexů a související proces devastace hodnosti slezské metropole stále pokračuje.
Anglicky
The aim of the book is to oppose the view formulated by Polish people that Wrocław is a city without a historical identity, whose characteristic feature is mainly that it changed nationalities throughout history. Meanwhile, the history of the city and the city itself still clearly show the Silesian metropolis as a centre with aspirations of being a capital city within the countries in which it was located. This was not only officially decreed in the structure of the Kingdom of Prussia [Capital, Royal and Residential City of Wrocław]. It was then, starting from the 14th century and the times of Emperor Charles IV, that the city by the Oder river was forging the foundations of its prestige under the Bohemian rule. However, the economic power was not the only aspect. What mattered were the legal and ideological conditions. In the Louxembourg era, Wrocław became the second (after Prague) capital of the Bohemian state (altera sedes regni), and during the state crisis in the second half of the 15th century, it even tried to be the main capital in opposition to the Hussite (heretical) Prague. The expression of this policy was the “Wrocław king of Bohemia”– Matthias Corvinus (1469-1490). The city, at least since the time of the Emperor Sigismund of Luxembourg, believed that it was entitled to the Bohemian royal crown just like Prague. The Bohemian throne was, in fact, not elective as the Czech researchers were inclined to believe but elective-hereditary with the hereditary being based on Wrocław. This was due to the fact that Luxembourgs ruled here as the successors of the Silesian Piasts whose power was hereditary. This is excellently documented not only by written sources but also by artistic ones – the buildings of Wrocław and their sculptural and painted decorations (the Town Hall is especially important here). They created the scenery for the tribute visits of Bohemian monarchs to the Silesian capital. When in 1672 Ferdinand II announced that the Bohemian rule was hereditary (and not elective), it was a victory of the Silesian (Wrocław) political concept over the Bohemian (Prague) one. Since then, the Bohemian rulers no longer had to go to Wrocław to legalise their Bohemian royal reign. This custom was restored after the mid-18th century by Prussian kings, for whom the position of Wrocław as one of the capitals of the former Bohemian and now Prussian state was obvious. This enormous political and ideological capital was subject to a drain in the 20th century, particularly intensified after 1945. Wrocław became a victim of Warsaw complexes and the associated process of destroying its rank as a Silesian metropolis is still ongoing.