AAisja žycia Praski polonista Marian Szyjkowski (1883-1952) a idea polsko-czeskiego zbliženia na polu kultury Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk Historický ústav Akademie věd České republiky Roman Baron AAisja žycia Praski polonista Marian Szyjkowski (1883-1952) a idea polsko-czeskiego zblíženia na polu kultury Warszawa-Praga 2019 Recenzje wydawnicze prof. dr hab. Krystyna Kardyrú-Pelikéiová, DrSc. prof. dr hab. Marek Komat Redakcja i korekta Anna Medrzecka Indeksy Roman Baron, Anna Medrzecka Opracowanie graficzne i projekt okladki Karol Górski Na okladce kompozycja z wykorzystaniem fragmentu portrétu Mariana Szyjkowskiego, rys. E. Glowacki, publ. w: S. Nowiňski, Z ambasadorem polszczyzny nad Weltawq. Rozrnówka z prof. Mariánem Szyjkowskim, „Dziennik Polski" 19 VI 1947, s. 3. Copyright by Instytut Historii im. Tadeusza Manteufřla Polskiej Akademii Nauk Copyright by Historický ústav A V ČR, v. v. i. Publikacja dofinansowana przez Fundusz Rozwoju Zaolzia ISBN 978-83-65880-72-7 (IHPAN) ISBN 978-80-7286-343-3 (HÚAVČR) Wydanie I Instytut Historii PAN Historický ústav A V ČR, v. v. i. Rynek Starego Miasta 29/31 Prosecká 809/76 00-272 Warszawa CZ-190 00 Praha 9 22 831 02 61-62, w. 44 +420 286 887 513 www.ihpan.edu.pl +420 225 443 252 http://ksiegarnia-ihpan.edu.pl http://www.hiu.cas.cz wydawnictwo@ihpan.edu.pl sekretariat@hiu.cas.cz Druk i oprawa Fabryka Druku Spis trešci Uwagi wstepne 7 R o z d z i a 1 I. Droga do kariéry uniwersyteckiej 19 1. W rodzinnym Lwowie 19 2. „Na ekskluzywnym gruncie Krakowa" 30 3. Zaproszenie do Pragi 45 R o z d z i a l II. Na tropie polsko-czeskiego dialogu kulturowego . . . 63 1. Od stereotypów narodowych do misji polsko-czeskiego zblíženia . . . . 63 2. Praská katedra polonistyki w službie Ojczyžnie 74 3. W kr^gu czeskich polonofilów i polskich czechofilów 84 R o z d z i a l III. Mie^dzy kultury, nauka^ i dyplomacj^ 94 1. Kultura polska nad Weltawa_ 94 2. Polska i czeska literatura w interakcjach: Szyjkowskiego „próby historycznego badania" 105 3. Pod czujnym okiem dyplomatów 120 R o z d z i a l IV. Inter arma silent musaeľ 127 1. Misja skoňczonaľ 127 2. Pod niemieckq okupacj^ 134 3. Mi^dzy konspiracjq a wyzwoleniem 148 — 5 — Spis trešci R o z d z i a 1 V. Wbrew przeciwnošciom losu 155 1. Praská polonistyka i haslo „poznajmy sie" w powojennych realiach . . . 155 2. Polska z bliska i z oddali 168 3. Non omnis moriar 189 Uwagi koňcowe 214 Aneksy. Z žycia i twórczošci Mariana Szyjkowskiego 227 I) Bibliografia prac (wybór) 227 a) Monografie, druki zwarte, nadbitki 227 b) Artykuly, studia, fragmenty opracowaň zbiorowych 230 c) Publicystyka 235 d) Hasla encyklopedyczne 245 e) Podreczniki 246 f) Wstepy do publikacji 246 g) Redakcje 246 h) Twórczošč poetyčka, prozatorska, dramatyczna, popularyzacyjna . 247 i) Tlumaczenia 247 j) Recenzje 248 k) Wywiady, rozmowy 252 1) Inedita 252 II) Kalendárium 253 III) Tématy wykladów i seminariów 260 IV) Korespondencja z lat 1912-1952 (wybór) 264 Shrnutí 307 Summary 313 Wainiejsze skróty 320 Bibliografia (wybór) 321 Spis ilustracji 349 Indeks nazw geograficznych 351 Indeks osob 367 — 6 — Uwagfi wst^pne Czhwiek istnieje w historii1 Waclaw Borowy (1890-1950) Ješli zgodzimy si§ z tezq, že „misja nauk humanistycznych polega na množeniu opowiešci o ludzkim došwiadczeniu i na interpretowaniu ich na róžne spôsoby", to niniejsza ksiqžka jest jedna^ z takich wlašnie niezliczonych opo­ wiešci2 . Stanowi próbe_ monograncznego uj^cia jednego ludzkiego žycia. Pod tym wzgl^dem chôdzi tutaj niejako o podwójny debiut - zarówno w odniesieniu do opisywanej na kartách tej publikacji konktretnej postaci historycznej, jak i piszaxego te slowa. Z jednej strony brak „obciaienia" metodologicznego pierwo(drugo-, trzecio- itd.)wzorami, z drugiej budowanie in státu nascendi wlasnego warsztatu biografa3 , z trzeciej wieloletnia - o ile nie znacznie 1 W. Borowy, O wplywach i zaležnošciach w literaturze, Kraków 1921, przedruk w: Teoria badán literackich w Polsce. Wypisy, oprac. H. Markiewicz, t. 1, Kraków 1960, s. 309. 2 M.P. Markowski, Polityka wrazlivjošci. Wprowadzenie do humanistyki, Kraków 2013, s. 23. 3 Por. np. W. Konopczyňski, O polskq biografie narodowq, „Przeglqd Warszawski" 1922, s. 161-169; S. Kot, O biografie polskq, „Przeglad Warszawski" 1929, s. 160-173; T. Lepkowski, Kilka uwag o historycznej biografistyce, „Kwartalnik Historyczny" 1964, 3, s. 711-716; E. Rostworowski, Biografia, biogram, história grup ipokolen, „Kwartalnik Historyczny" 1973, 2, s. 352-359; idem, Biografistyka dziejów mjivowszych, „Dzieje Najnowsze" 1973, 3, s. 153-156; T. Lepkowski, Biografistyka: iywotriošč, tradycjorializm, riowoczesnošč, „Kwartalnik Historyczny" 1975, 1, s. 100-109; G. Zalejko, Biografistyka historyczna - zarys ewolucji gatunku, „Historyka" 18, 1988, s. 37-55; idem, Z metodologicznych zagadnien biografistyki historycznej, „Przeglajd Humanistyczny" 1989, 8-9, s. 129-141; O biografii i metodzie biograficznej, red. T. Rzepa, J. Leoňski, Poznaň 1993; Starí i perspektywy rozuroju biografistyki polskiej, red. L. Kuberski, Opole 1998; W. Zajewski, Biografistyka jako gatunek twórczošci historiograficznej, „Czasy Nowožytne" 8, 2000, s. 7-18; A . Mafovčík, P. Parenička, Biografistika, Biografistika (stav, podoby a metodika bádania na Slovensku), Martin 2005; D. Sosnowska, Biografia i lektura. Biografia jako lektura, w: eadem, Iraia Galicja, Warszawa 2008, s. 128-156; Metodické problémy — 7 — Uwagi wstfpne dlužsza - droga narratora do bohatera. Wszystko to rázem znajduje odzwierciedlenie w tekšcie, mi^dzy wierszami, w strukturze, w warstwie faktograficznej i interpretacyjnej, w aneksach, w ikonografii, czy tež w szeroko rozumianym jazyku autorskiej wypowiedzi. W sensie etnicznym j^zykiem pracy jest j^zyk polski, co jawi sie^ na pozor jako rzecz niebudza_ca cienia wqtpliwošci. Glówny jej bohater byl bowiem Polakiem - dziš dodalibyšmy byč može równiež „kresowym", zdobywajacym wiedzqi w dobie specyficznej dla rozwoju zaboru austriackiego, mianowicie w jego tzw. okresie autonomicznym, kiedy szkolnictwo polskie rozwijalo sie^ swobodnie, kiedy nastaly czasy niebywalego rozkwitu dwu polskich uniwersytetów: lwowskiego i krakowskiego, z którymi nasz bohater byl zwiqzany i na których pogl^bial swoje wiadomošci oraz szlifowal metodologie swej pracy naukowej. Ponadto byl polonista_, który cale swe žycie pisal, i to z pasja_, we wlasnym jazyku ojczystym. Tak prosto i bezproblemowo przedstawia sie^ generalnie pierwszy pian. Na drugim pojawiaja_ sie^ istotne wqtki nowe, czy šcišlej - dodatkowe. Opus magnum polskiego literaturoznawcy ukázalo sie^ (niestety nie w calošci) w tlumaczeniu na j^zyk czeski; prawie trzy dekády sp^dzil w czeskiej Pradze, gdzie zwiqzany byl zawodowo z najstarszym šrodkowoeuropejskim uniwersytetem i jego nowo powstalq polonistykq (pierwszy poza granicami Polski!); wychowal szereg wybitnych uczniów - w tej liczbie swego nástupce;, wspólpracownika i przyjaciela Karela Krejčego (pierwszego czeskiego profesora polonistyki!); wreszcie spoczaj w czeskiej ziemi, a zatem „na ojczyzny lono" nie powrócil nawet wówczas, gdy dobiegla koňca jego žyciowa droga. Wobec powyžszego biografia naukowa Mariana Szyjkowskiego mogla zostač równiež napisana w jazyku czeskim. Natomiast powinna wyjšč spod moderní biografistiky, red. M. Makariusová, P. Vošahlíková, Praha 2010; Biografie naukowe. Perspektywa transdyscyplinarna, red. M. Kafař, Lodž 2011; B. Ferenčuhová et. al, Biografia a historiografia. Slovenský, český a francúzsky pohľad, Bratislava 2012; A . Calek, Biografia naukowa - od koncepcji do narracji. Interdyscyplinarnošč, teorie, metody badawcze, Kraków 2013; T. Rzepa, O biografii jako przedmiocie i rezultacie badán psychospolecznych, „Polish Biographical Studies" 2013, 1, s. 11-26; Badania biografii - zródla, metody, konteksty, red. R. Skrzyniarz, E. Krzewska, W. Zglobicka-Gierut, Lublin 2014; K. Kažmierska, P. Czapliňski, V. Julkowska, Biografia, w: Modi memorandi. Leksykon kultury pamieci, red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, Warszawa 2014, s. 61-67; Badania biografczne w pedagogice. Studia zródlowe i bibliografczne, red. W. Szulakiewicz, Toruň 2015; W. Wojdylo, A . Fordoňski, Refleksje historiografczne Profesora Romana Wapmskiego odnosnie do Biografstyki w Polsce, „Dzieje Najnowsze" 2016, 3, s. 145-152; Biografistyka we wspólczesnych badaniach historycznych. Teória i praktyka, red. J. Kolbuszewska, R. Stobiecki, Lodž 2017; V. Sixta, Žánr biografie a proměria cMpárá dějmnosti, „Dějiny - teorie - kritika" 2018, 2, s. 246-274; „Teksty Drugie", 2019, 1 (Biografie). — 8 — Uwagi wstfpne pióra czeskiego polonisty lub polskiego bohemisty. Nic zreszta_ nie stoi na przeszkodzie, aby tak sie; stalo. Czy historyk može napisač biografie; literaturoznawcyľ Innymi slowy, czy dysponowanie „tylko" warsztatem historyka može byč tutaj wystarczajqceľ Na to pýtanie nálezy spodziewač sie; raczej negatywnej odpowiedzi, a ješli pojawiq sie_ wqtpliwošci, czy opinie przeciwne, to chyba b^da_ - i slusznie zreszta_ - na wiele róžnych sposobów obwarowane. Zasadniczo w takich i podobných przypadkach (np. biografia przedstawiciela innej niž história dziedziny nauki, ale takže aktora, sportowca, dziennikarza, finansisty etc.) možliwe sa_ trzy glówne modelowe sytuacje czy podejšcia do tématu: 1) historyk zajmuje sie, wyla_cznie história^ pozostawiaj^c kwestie stricte filologiczne historykom literatury (czy innej odpowiedniej dziedziny); 2) historyk zapoznaje sie; Z podstawowymi prácami literaturoznawców na dany témat, uwzgledniejqc je w swej narracji; 3) historyk podejmuje dzialania zmierzajqce w kierunku interdyscyplinarnošci. Powiedzmy od razu: autor pracy bral pod uwage; podejšcia drugie i trzecie. O tym, že tytulowy bohater zaslužyl nie tylko na (polskie i czeskie) okolicznošciowe referáty, przyczynki i artykuly czy biogramy w slownikach, leksykonach i encyklopédiách, lecz takže na monografie przedstawiajaxa^ caloksztalt jego žycia i twórczego dorobku, wiadomo juž od dawna. Wprost wyrazil te; mysl - widzqc tu zadanie przede wszystkim dla polskiej nauki - przed czterdziestoma laty literaturoznawca i póžniejszy rektor Uniwersytetu Jagielloňskiego w Krakowie, Franciszek Ziejka4 . Zwrócil przy tym szczególna_ uwage; na wyjatkowq wartošč publicystyki Mariana Szyjkowskiego; a przeciež oprócz niej naležaloby w tym kontekšcie uwypuklič takie dokonania, jak stworzenie od podstaw pierwszej zagranicznej katedry polonistyki, pionierskie prace na témat dziejów recepcji polskiej literatury w Czechach czy promocja polskiej kultury w miedzywojennej Czechoslowacji. Przed Franciszkiem Ziejkq róžnymi aspektami dzialalnošci naukowej, publicystycznej i spoleczno-kulturalnej Szyjkowskiego zajmowali SÍQ zwlaszcza Tadeusz Stanislaw Grabowski5 (UJ), Stefan Vrtel-Wierczyňski6 z Uniwersytetu 4 F. Ziejka, Publicystyka Maricma Szyjkowskiego, „Zeszyty Naukowe UJ. Prače Historycznoliterackie" 1980, 39, s. 181. 5 T.S. Grabowski, Dorobek literacko-rmukowy Mariarm Szyjkowskiego (Polskie czterdziestolecie: 1912-1952 i Czeskie trzydziestolecie: 1922-1952), w: Pranku Wollmariovi k sedmdesátinám. Sborrák prací, red. A . Závodský, Praha 1958, s. 328-358. 6 S. Vrtěl-Wierczyňski, Jubileusz katedry prof. Mariaria Szyjkowskiego w Pradze 1923-1948, „Przeglqd Zachodni" 1949, 1-2, s. 72-77; idem, Marian Szyjkowski, „Przeglqd Zachodni" 1952, s. 323-324. — 9 — Uwagi wstfpne im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Karel Krejčí7 z Uniwersytetu Karola w Pradze. Do tego grona badaczy dolaxzyli Otakar Bartoš8 , Renata Svrčinová9 i Michala Benešová10 (wszyscy troje Uniwersytet Karola), Aleksandra Pajajc11 z Uniwersytetu Opolskiego, Ewa Glejbicka12 z Instytutu Badaň Literackich P A N w Warszawie, a przede wszystkim (najszerzej i najpelniej) Krystyna Kardyni-Pelikánová13 z Uniwersytetu im. Masaryka w Brnie - by ograniczyč sie_ w tym miejscu do autorów najwažniejszych opracowaň. Zrodia bezpošrednio dotycza_ce przybližanej czytelnikom postaci sa_ w dužym stopniu rozproszone. Poniewaž wykaz odpowiednich jednostek archiwalnych i bibliotecznych možná bez trudu znaležč w koňcowych fragmentach ksiqžki, powróčmy wspomnieniami chociaž do tych kilkunastu czytelni, które podczas pracy dostarczaly biografowi najwi^cej satysfakcji - czy to ze wzgl^du na bogactwo žródel i ksi^gozbiorów, czy z uwagi na szczególny klimat badawczy, czy tež pod kqtem wyjqtkowo žyczliwego personelu. W Warszawie do takich ulubionych miejsc nalézaly z pewnošciq Bibliotéka Instytutu Badaň Literackich P A N (mieszczaxa sie; na parterze Palacu Staszica), Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza przy Rynku Starego Miasta (strona Barssa) oraz Bibliotéka Uniwersytetu Warszawskiego (nieopodal Wisly). W Krakowie Bibliotéka Jagielloňska (przy Alei Adama Mickiewicza) oraz Archiwum 7 K. Krejčí, Marian Szyjkowski, „Slovanský přehled" 1930, 7, s. 565-566; idem, Nad uzavřeným vědeckým duem Mariaria Szyjkowskélvo, „Slovesná věda" 1952, 1-5, s. 210-212; idem, Třicetiletí pohnistických studií na Karlově universitě, „Slovanský přehled" 1953, 9, s. 285-286. 8 O. Bartoš, K pražskému působení Mariaria Szyjkowskélio, „Slávia" 54, 1985, 3, s. 244-254. 9 Archiv Univerzity Karlovy, R. Svrčinová, Vědecké a publicistické práce prof. Marjana Szyjkowského v československých časopisech (1923-1952), FF UK, Praha 1985 (maszynopis pracy magisterskiej). 1 0 M . Benešová, Pierwsze sanvodzielne kroki (1923-1945), w: M . Benešová, R. Rusin Dybalska, L. Zakopalová, 90 lat praskiej polordstyki - história i wspólczesnosč, Praga 2013, s. 86-102; eadem, Marian Szyjkowski a „jelio" dějiny polské literatury, w: M . Benešová, R. Rusin Dybalska, L. Zakopalová et al., Proměny polonistiky. Tradice a výzvy polonistických studií, Praha 2014, s. 26-33. 1 1 A. Pajqk, Marian Szyjkowski a poczatki praskiej polonistyki, w: Kolokvium k 80. výročí polonistiky na Univerzitě Karlově v Praze, red. R. Dybalska, A. Pajqk, Praha 2005, s. 76-80. 1 2 E. Glejbicka, R. Baron, Szyjkowski Marian, w: Polski slownik biograficzny, t. 50/1, Warszawa-Kraków 2014, s. 3-7. 1 3 K. Kardyni-Pelikánová, Marian Szyjkowski, w: eadem, Uwiedzeni przez polskq literatuře. Czeska polonistyka literacka, Warszawa 2003, s. 257-275; eadem, Komparatystyczny projekt Mariaria Szyjkowskiego, w: eadem, Cechy krásné, Čechy mé...". Czeska i polska literatura we wzajerrmych mterakcjach, Miscellanea literaturozi~iawcze: eseje, studia, szkice, Brno 2017, s. 157-192; eadem, Komparatystyka Mariaria Szyjkowskiego, „Pami^tnik Literacki" 2018, 2, s. 139-162. — 10 — Uwagi wstfpne Nauki P A N i P A U (w kamienky przy ulicy šw. Jana). W stolicy Wielkopolski Poznaňskie Towarzystwo Przyjaciól Nauk (gmach przy ulicy Mielžyňskiego) oraz miejscowy oddzial Archiwum P A N w Warszawie (tamže), zas w Pradze Muzeum Literatury na Strahovie (Památník národního písemnictví), Bibliotéka Slowiaňska (Slovanská knihovna) na Starým Miešcie blisko slynnego mostu Karola, Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych Republiki Czeskiej (Archiv Ministerstva zahraničních věcí ČR) w Palacu Cernínów oraz Archiwum Uniwersytetu Karola (Archiv Univerzity Karlovy) w samým sercu kwartalu uniwersyteckiego. Nierzadko SÍQ zdarza, že poznaja_c kogoš coraz blízej i lepiej, rozczarowywujemy siej zdarza SÍQ to zarówno w przypadku osob nam wspólczesnych, jak i postaci z minionych epok. W przypadku przygody intelektuálnej, której zápisem jest niniejsza ksiqžka, nie spotkal mnie podobny zawód. Przeciwnie, glówna postač uwiklana w Histori^ i liczne historie, nieostentacyjnie dawala šwiadectwo najlepszych tradycji polskiej kultury. Prowadzila mnie do rodzinnego dla niej galicyjskiego Lwowa przelomu XIX i X X w., do elitarnego - jak zawsze - Krakowa u progu odzyskania przez Polsky niepodleglošci, do Pragi, b^dqcej stolicq nowo powstalej Czechoslowacji i slynqcej z urokliwych zabytków. Przybližala pie-knq tradycje; polonistyki lwowskiej, uosabianej przez Antoniego Maleckiego (rodem z Wielkopolski) i Romana Piláta, krakowskiej ze Stanislawem Tarnowskim i Ignacym Chrzanowskim (przybylym z Warszawy) na czele, lecz przede wszystkim nowo založonej polonistyki praskiej, gdzie rola szczególna przypadla wlašnie Szyjkowskiemu, wychowankowi polonistów lwowskich i (mlodszemu) wspólpracownikowi krakowskich. Nie znaczy to wcale, že glówny bohater nie byl czlowiekiem bez wad czy zwyklych ludzkich slabošci, že wszystko w žyciu mu SÍQ udawalo, že za wzlotami nie przychodzily upadki. Jego prace naukowe i publicystyczne, wyklady, a szczególnie odczyty i wystqpienia okolicznošciowe spotykaly SÍQ nie tylko z uznaniem i akceptacjq, ale nieraz równiež z krytyka_. Nie bylo naszym zamiarem ani písanie hagiografri czy stawianie pomnika, ani zrzucanie z cokolu. Chodzilo przede wszystkim o poszukiwanie prawdy, nieselektywne traktowanie faktów i opinii oraz ich interpretacji. Szyjkowski w swych badaniach komparatystycznych zajmowal sie; najpierw dziejami polskiej recepcji literatury zachodnioeuropejskiej, by po przeniesieniu sie^ do Pragi rozpocza_č na szerokq skale^ pionierskie studia nad dziejami czeskiej recepcji literatury polskiej doby preromantyzmu - wla_czyl sie; tym samým do wielkiej dyskusji na témat kulturowych uwarunkowaň czeskiego odrodzenia narodowego. Ogólnie rzec možná, že w prowadzonych w okresie — 11 — Uwagi wstfpne praskim badaniach staral sie^ pokazywač proces wchlaniania przez kultury czesk^ polskiej kultury literackiej i wzbogacania w ten sposób kultury wlasnej czerpanymi z literatury polskiej pierwiastkami, przystosowanymi do lokálnej, odmiennej sytuacji. Literatura polska - wedlug slów Slavomíra Wollmana niosla kulturze czeskiej w badaných przez Szyjkowskiego okresach preromantyzmu, ale i romantyzmu, inspiracje- i stawala siej istotnym pošrednikiem w kontaktach tej ostatniej z kultury literackq Záchodu14 . Caložyciowa^ pasja^ bohatera naszej opowiešci byl równiež teatr. Písal o nowožytnych dziejach polskiego teatru, tlumaczyl zachodnioeuropejskie utwory dramatyczne, lecz przede wszystkim byl milošnikiem wspólczesnej sztuki scenicznej, którq žywo komentowal na lamách „Ilustrowanego Kuriéra Codziennego" (IKC) i innych tytulów prasowych. Od czasu obj^cia Katedry Jazyka i Literatury Polskiej na Uniwersytecie Karola (1923 r.) wszelkim jego publicznym dzialaniom przyšwiecala idea polsko-czeskiego zblíženia na polu kultury; i ta wlašnie misja przewodnia Szyjkowskiego, której ten wybitny praski polonista pošwiexil sie; bez reszty - kieruja_c siej wlasnym sumieniem, a nie osobistym interesem - znajduje sie_ w centrum uwagi na kartách publikacji ksiqžkowej, którq teraz trzymaja_ Paňstwo w r^ku. Oczywišcie ten ambasador polskiej kultury w Czechoslowacji (bez listów uwierzytelniajqcych; ich role; jednak z powodzeniem spelnialy jego dotychczasowe prace naukowe) i niezmordowany czlowiek-intytucja w dziedzienie polsko-czeskich kontaktów kulturalnych nie dzialal w próžni. Pocza_tkowo nielatwe, a póžniej stopniowo pogarszaja_ce sie; stosunki polsko-czechoslowackie okresu mi^dzywojnia stanowily twarde realia polityczne, które raz mniej, a raz bardziej determinowaly prace; Szyjkowskiego i podobnie jak on myšlaxych i dzialajaxych polskich czechofilów oraz czeskich polonofilów, skupionych w polsko-czeskich towarzystwach m.in. w Brnie, Krakowie, Lwowie, Ostrawie, Pilžnie, Poznaniu, Pradze czy Warszawie. Pod wraženiem odczytu Szyjkowskiego w jego rodzinnym miešcie powstal w 1926 r. Polsko-Czechoslowacki Klub z prof. Tadeuszem Lehrem-Splawiňskim na czele. Sam zas praski polonista založyl Akademickie Kolo Przyjaciól Polski, które gromadzilo jego (aktuálnych i bylých) studentów; prezesem zostal mlody prawnik Jaroslav Michl, par excellence czeski polonofil, który stal wiernie przy boku Szyjkowskiego do koňca jego dni. Maja_c na wzgl^dzie tradycje; Rzeczypospolitej Babiňskiej, polskich salonów, a póžniej kawiarni literackich, ustanowil Szyjkowski nowq tradycje; S. Wollman, Česká škola literární komparatistiky, Praha 1989, s. 14. — 12 — Uwagi wstfpne polskiego okna w kawiarni hotelu Šroubek (obecnie Evropa) w centrum Pragi. Nawia_zywal do niej kilkadziesia_t lat póžniej Jacek Baluch (1940-2019), pierwszy Ambasador RP w Pradze po tzw. aksamitnej rewolucji, póžniej pierwszy prezes Polsko-Czeskiego Towarzystwa Naukowego, wybitny polski bohemi­ sta15 . Jego poprzednik (profesor uniwersytecki, literaturoznawca i zwolennik polsko-czeskiej wspólpracy) prawie codziennie tutaj przychodzil. Przeglqdal wielojyzyczna_ prase; oraz prowadzil towarzyskie rozmowy z przybylymi nad Weltawy rodakami (najczyšciej jak on naukowcami, ale tež poetami, aktorami, piosenkarzami, a nawet opozycyjnymi politykami). W nieformalnej atmosferze praskiej kawiarni pianowal ponadto z mlodymi czeskimi polonofilami kolejné polsko-czeskie imprezy spoleczno-kulturalne. Wreszcie tworzyl tutaj malq namiastky ojczyzny na czeskiej ziemi. Od roku akademickiego 1939/1940 obja_č mial nowo utworzonq Katedry Jyzyków i Literatur Zachodnioslowiaňskich na Uniwersytecie Jagielloňskim w Krakowie. Wybuch II wojny šwiatowej pokrzyžowal nie tylko jego piany - zwiqzane z žyciem zawodowym, osobistym, a w niejednym przypadku z samým fizycznym przetrwaniem niemieckiej okupacji. Szyjkowski po zamkniyciu - w odwecie za manifestacje patriotyczne z udzialem studentów czeskich - uniwersytetów i uczelni wyžszych w ramach hitlerowskiej akcji 17 listopada 1939 r. przeszedl w stan spoczynku. Zmuszany okolicznošciami do cz^stych przeprowadzek w okupowanej Pradze, pošwiexal siy - na ile to bylo možliwe - glównie dalszej pracy naukowej oraz pisaniu wspomnieň (dotqd nieopublikowanych). Nie odmówil tež propozycji polskiego podziemia z Krakowa, by stal siy pošrednikiem miydzy polskim i czeskim ruchem oporu, w czym skutecznie dopomagal mu Karel Krejčí. Po wojnie stanaj zas na czele Polskiego Komitétu Repatriacyjnego w Pradze. Powrócil na uniwersytet, do zajyč ze studentami, do swej misji polsko-czeskiego zblíženia na polu kultury, które - w co mocno chcial wierzyč - przeložy siy wczešniej czy póžniej na bliskq wspólpracy obu paňstw. Ostatnie lata žycia Szyjkowskiego uplynuly pod znakiem oficjalnie czy tež propagandowo coraz lepszych polsko-czechoslowackich stosunków politycznych w ramach obozu paňstw socjalistycznych; Polska byla w nim - jak sie_ mówilo z uwagi na powstajíce tu i kra_ža_ce liczne dowcipy satyryczne o ówczesnych stosunkach polityczno-spoleczno-gospodarczych - „najweselszym barakiem". Jednak za deklaracjami czolowych polityków nie krylo siy 1 5 Zob. J. Baluch, Praga, tak bliska! Daleka?, w: Šladami Polaków u> Pradze. Szkice i portréty historyczno-literackie, red. R. Baron, M . Michalská, Praga 2017, s. 9-10. — 13 — Uwagi wstfpne ani prawdziwe zbliženie kulturowe obu spoleczeňstw, ani inne programowe dzialania wladz obu paňstw na rzecz przelamywania negatywnych stereotypów narodowych. Z jednej strony praski polonista nawet wówczas znalazl w Polsce tytuly prasowe i czasopisma, w ktorých mógl publikowač swe aktuálne artykuly, jak chociažby poznaňski „Przegla_d Zachodni" czy krakowski „Dziennik Polski" oraz „Tygodnik Powszechny"; z drugiej jednak w Czechoslowacji druk jego najwažniejszych prac naukowych zostal po wydarzeniach 1948 r. wstrzymany, jak sie^ póžniej okázalo - juž na zawsze. To samo dotyczylo równiež Polski po 1950 r. Namiastkq kraju ojczystego nie bylo juž, jak przed wojnq, okno polskie w Pradze, ale przygraniczne Zaolzie, czyli region zamieszkiwany przez polskq mniejszošč narodowq. Parnice o zmarlym piel^gnowali przede wszystkim przedstawiciele kolejných generaeji praskich, czy szerzej - ezeskich polonistów i slawistów, praskiej polonii skupionej w Klubie Polskim, jak równiež nieliezni polscy literaturoznawcy, bibliotekarze, bibliografišci. Spošród nich tež generalnie rekrutowali sie_ organizatorzy uroezystošci wspomnieniowych czy autorzy poszczególnych nekrologów, artykulów przegla_dowych i chronologiczno-problemowych, hasel slownikowych i encyklopedycznych. Dotqd brakowalo jednak monografii pokazujqcej calosztalt žycia i dorobku twórczego tego polsko-czeskiego literaturoznawcy, humanisty i patrioty. Ponadto nadal nie zostala opublikowana jego druga trylogia, w której podjal zagadnienie recepeji trzech polskich wieszczów w literaturze ezeskiej, co przyczynia sie^ do nieuzasadnionego przemilezania zawartych w niej wyników badaň w póžniejszym dyskursie historycznoliterackim. Niniejsza praca ma charakter chronologiczno-problemowy. Podzial calošci na piex rozdzialów uwzgl^dnia przede wszystkim cezury w žyciu i dzialalnošci naukowej tytulowej postaci. Przyj^te cezury wynikaly po eze-šci z decyzji podejmowanych przez samego Szyjkowskiego, jak wyjazd po studiach z rodzinnego Lwowa do Krakowa czy póžniejsze wyraženie zgody na propozycj^ obj^cia katedry polonistyki w Pradze, po cz^šci byly zas spowodowane przez wielka_ Historie^ jak wybuch II wojny šwiatowej, okupaeja Czech i Polski oraz powojenne przeobraženia polityezne w tej cz^šci Európy. W warstwie metodologicznej staráno sie_ w miare_ možliwošci laxzyč lub alternowač narraeje; historyczna_ i historycznoliterackq, o czym juž byla zresztq mowa. Pod wzgl^dem merytoryeznym w centrum uwagi znalazly SÍQ szeroko rozumiane zagadnienia interakeji oraz zderzeň polskiej i ezeskiej kultury, rozpatrywane na kilku glównych plaszczyznach - aczkolwiek nieraz šcišle ze sobq powiqzanych. Poszczególni badaeze jednostkowych zagadnieň wyražali niejednokrotnie — 14 — Uwagi wstfpne diametralnie odmienne opinie. Dlaczego tak si§ dzialoľ Co možná traktowač jako wplywy, a co juž jako recepcje;? Jakq role- odgrywaly w obu kulturách narodowychľ Gdzie przebiegaly granice tego dialogu, wzajemnego zrozumienia, ale i niezrozumieniaľ Trwajqcy od tysiqclecia polsko-czeski i czesko-polski dialog kulturowy w ramach cywilizacji laciňskiej i zárazem zachodnioslowiaňskiego obszaru JQzykowego nie byl dla obu stron bez znaczenia; w niektorých okresach historycznych byl nawet bardzo istotny, jak przykladowo podczas wl^czania polskiej zbiorowošci etnicznej w kra_g zachodnio-chrzescijaňskiej kultury (chrzest Polski i jego kulturotwórcze skutki), czy polskie oddzialywania w dobie panowania Jagiellonów w Czechach (zwlaszcza w sferze kultury materiálnej, czego symbolem može byč do dziš podziwiana sala rycerska na Zámku Praskim, znaná jako sala Wladyslawowska), czy wreszcie pomoc ze strony polskiej literatury w odbudowaniu czeskiego jazyka artystycznego w poczatkach czeskiego odrodzenia narodowego lub chočby žmudne, lecz przynoszaxe efekty wspóldzialanie kulturalne w dobie pozytywizmu (polska „práca u podstaw" a czeskie „naród sobie"), kiedy to tendencje polskiej i czeskiej kultury korelowaly ze sobq. Milým obowiqzkiem autora jest zloženie podzi^kowaň. Wypada rozpocz^č od pracodawcy, którym jest od jesieni 2002 r. Instytut Historii Czeskiej v Akademii Nauk (Historický ústav A V CR, v.v.i.). Kiedy pojawily sie; pierwsze mysli o napisaniu biografii Mariana Szyjkowskiego, mialem za sobq okres brneňski (2002-2009) i pracowalem juž w centrali, mieszczqcej sie; na obrzežach praskiej metropolii. Kolejnými dyrektorami, stwarzajqcymi dogodne warunki do intensywnej pracy naukowej, byli w tym czasie prof. Svatava Raková, prof. Eva Semotanová i obecný dyrektor prof. Martin Holý. Kierownikiem mego Zakladu Dziejów XIX Wieku byl zas, i jest nim nadal, prof. Milan Hlavačka. W pierwszej kolejnošci dzi^ki nim moglem cz^šč czasu pracy pošwie;cič na zglejbianie dziejów czeskiej polonistyki oraz polsko-czeskich kontaktów naukowych i kulturalnych w minionych dwu stuleciach. Najbardziej widocznym plonem tych poszukiwaň badawczych byly dwa projekty Czesko-Polskiego Fórum przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych Republiki Czeskiej. We wspólpracy z dr. Romanem Madeckim, kierownikiem Zakladu J^zyków i Literatur Zachodnioslowiaňskich w Instytucie Slawistyki Uniwersytetu im. Masaryka w Brnie, oraz dr. honoris causa mult. Janem Malickim, dyrektorem Studium Europy Wschodniej Uniwesytetu Warszawskiego, ukázaly sie_ dwie obszerne monografie zbiorowe (w latách 2015 i 2016), przedstawiajqce rozwój czeskich badaň nad Polskq (filologicznych, historycznych, prawniczych i politologicznych) w szerokiej perspektywie porównawczej — 15 — Uwagi wstfpne Európy Srodkowo-Wschodniej, skierowane do czytelnika czeskiego, polskiego i angloj^zycznego16 . W jakimš sensie ich kontynuacjq jest aktuálny trzyletni projekt badawczy Agencji Grantowej Republiki Czeskiej (GA CR), w którym wspólnie z praskimi i brneňskimi polonistami - przede wszystkim z dr Renatq Rusin Dybalskq i dr. Romanem Madeckim - postaramy sie^ objqč možliwie dokladným spojrzeniem dzieje i dorobek czeskiej polonistyki (od jej zarania až do 1939 r.), tak aby w stulecie založenia czeskiej polonistyki instytucjonalnej - jakie przypadač b^dzie na rok 2023 - móc godnie uczcič ten jubileusz nie tylko slowem, lecz takže czynem. Kwerendy archiwalne i biblioteczne w Polsce (zwlaszcza w Warszawie) prowadzone zreszta_ nie tylko pod kqtem niniejszej monografii - umožliwialy mi przede wszystkim pobyty naukowe w ramach wymiany mi^dzy instytutami historii czeskiej i polskiej akademii nauk lub generalnie mi^dzy akadémiami nauk - A V CR i P A N (wyjatkowo równiež PAU). Poniewaž jednak najcze;šciej nie przekraczaly one jednego tygodnia w cia_gu roku kalendarzowego, okázalo sie; niezmiernie pomocne stypendium Muzeum Historii Polski na miesieczny pobyt naukowy, który doszedl do skutku w 2014 r. Wówczas tež udalo sie; zebrač i przestudiowač za jednym rázem wi^kszq ilošč materialów, i to nie tylko w kilku miejscach w Warszawie (np. w Archiwum Akt Nowych, Instytucie Badaň Literackich PAN, Muzeum Teatrálnym, Bibliotéce Uniwersytetu Warszawskiego), lecz takže w Krakowie (zwlaszcza w Bibliotéce Jagielloňskiej, Archiwum P A N i PAU, w Archiwum Teatru im. Juliusza Slowackiego), w Poznaniu (w Archiwum Poznaňskiego Towarzystwa Przyjaciól Nauk, w oddziale Archiwum PAN, Bibliotéce Uniwersyteckiej, w Archiwum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza), oraz w Lodži (w Bibliotéce Uniwersyteckiej). Wyražaja_c tym sposobem moja_ wdziexznošč wobec ówczesnego kierownictwa i pracowników Muzeum Historii Polski, chcialbym równiež tq drogq serdecznie podzi^kowač autorom opinii dola^czonych do mego wniosku stypendialnego; byli to: emerytowana profesor Uniwersytetu im. Masaryka w Brnie Krystyna Kardyni-Pelikánová, prof. Artur Patek z Instytutu Historii Uniwersytetu Jagielloňskiego w Krakowie oraz prof. Marek Kornat z Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. 1 6 R. Baron, R. Madecki et. al., Česká polonisúcká studia: tradice a současnost (filologie historie - politologie - právo), Praha 2014 [2015]; R. Baron, R. Madecki, J. Malicki et al., Czeskie badania nad Polskq w kontekšcie Európy Srodkowej i Wschodniej, Praga 2016. Zob. tež: R. Madecki, R. Baron, Czeskie studia polonistyczne w kontekšcie porówrmwczyrn, w: Polonistyka napoczqtku XXI wieku. Diagriozy- Koncepcje. Perspektywy, red. J. Tambor, t. 5: Wkregu (ghtto) dydaktyki, red. A. Achtelik, K. Graboň, Katowice 2018, s. 623-643. — 16 — Uwagi wstfpne Na przestrzeni lat 2013-2018 niektoré partie tej ksia_žki ukázaly sie^ w pierwotnej postaci jako artykuly - czy to na lamách czasopism (w Brnie i Toruniu), w ksi^gach jubileuszowych (w Opolu i Lublinie), w tomach pokonferencyjnych (w Poznaniu) czy tež ostatnio w tomie pokongresowym (z I-go Kongresu Czechoznawstwa Polskiego, jaki odbyl sie; W Polsce - „od Szczecina do Cieszyna" - w 2016 r.17 ); odpowiednie dane bibliograficzne znajdzie czytelnik w wykazie literatury przedmiotu do calošci publikacji ksiažkowej. Natomiast w tym miejscu chcialbym zložyč podzi^kowania tym, którzy poď jedi SÍQ trudu redagowania tamtých tekstów, spelniali role_ spiritus movens ich opublikowania, lub tež - jako glówni Adresaci ksia_g jubileuszowych - sklamali do kontynuowania pracy i dotrzymywania wyznaczonych terminów. Chôdzi przede wszystkim o prof. Marcelego Kosmana z Wydzialu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, prof. Eugénie^ Karcz-Taranowicz i prof. Zenona Jasiňskiego z Instytutu Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Opolskiego, prof. Henryka Gmiterka, dr. hab. Wieslawa Bondyre^ i dr. hab. Dariusza Kupisza z Instytutu Historii Uniwersytetu im. Marii Curie-Sklodowskiej w Lublinie, oraz prof. Damiana Szymczaka i dr. Sebastiana Paczosa z Instytutu Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Kiedy bodajže w 2004 r. po raz pierwszy natknajem sie^ (w wolnym dost^pie Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego) na ksiaike^ pod intrygujacym dla mnie tytulem Uwiedzeni przez polskq literatury. Czeska polonistyka literacka, z zaciekawieniem od razu przystapilem do jej lektury. Publikacja, którq zamykal szkic biograficzny Mariana Szyjkowskiego, wywarla na mnie jak najlepsze wraženie. Niestety wiele spraw w niej poruszanych bylo dla mnie niezrozumialych czy zbyt odleglych, a to przede wszystkim z uwagi na granice dzielace náuke; historyczng. od filologii polskiej. Z takimi tež ambiwalentnymi odczuciami i wnioskami odkladalem wówczas egzemplarz tej ksiažki na miejsce. Obecnie jednak - od wielu juž lat - stanowi ona wre^cz podstawowa^ czejšč domowej biblioteki, w ktorej prace historyczne i historycznoliterackie, lecz takže róžne slowniki, encyklopedie, atlasy, przewodniki, czasopisma, wydawnictwa albumowe, powiešci czy tomiki poezji, w zgodzie ze soba_ sasiadujq. Natomiast w zorientowaniu SÍQ W mniej lub w ogóle mi nieznanych sprawach polonistycznych i komparatystycznych, wyst^pujacych na plaszczyžnie powiazaň 1 7 Zob. R. Baron, Wydarzenie w kontekšcie polsko-czeskich kontaktów naukowych (1 Kongres Czechoznawstwa Polskiego - Od Szczeciria do Cieszyna, jesien 2016), „História Slavorum Occidentis" 2017, 2(13), s. 137-143. Wersja czeska: idem, Cesko-polská vedecká spolupráce a í. kongres polských bohernistických studií, „Bulletin Historického ústavu Akademie věd České republiky" 2017, s. 17-20. — 17 — Uwagi wstfpne kulturalnych polsko-czeskich czy literatury polskiej, pomagala mi niejednokrotnie w minionych latách Autorka przywolanego dziela, czyli prof. Krystyna Kardyni-Pelikánová - zawodowo zwiqzana przede wszystkim z Instytutem Literatury Czeskiej i Swiatowej Czechoslowackiej Akademii Nauk (Ustav pro českou a světovou literaturu Československé akademie věd - ČSAV), w ktorým doszla do stanowiska samodzielnego, kierowniczego pracownika nauki z wielkim doktorátem (DrSc.). Last but not least pragne^ podzi^kowač najbližszej rodzinie - žonie Elžbiecie i synowi Aleksandrowi - za samq juž bliskošč, za cierpliwošč, zrozumienie i stworzenie warunków do pracy naukowej (szczególnie w domu), bez których takže niniejsza ksiqžka nie moglaby powstač. Ješli chôdzi o sprawy finansowe, to wydanie obecnej publikacji wsparl przede wszystkim mój chlebodawca, czyli Instytut Historii Czeskiej Akademii Nauk w Pradze z prof. Martinem Holým na czele. Pozostalý cz^šč (ok. 40%) potrzebnych šrodków udalo sie; uzyskač w projekcie grantowym Funduszu Rozwoju Zaolzia, za co chcialbym bardzo serdecznie podzi^kowač Komisji Grantowej tego Funduszu z siedzibq w Czeskim Cieszynie. Slowa podzi^kowania kieruje^ równiež do prof. Wojciecha Kriegseisena, dyrektora Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Bardzo sobie cenie^ fakt, že to wlašnie ta partnerská placówka naukowo-badawcza podjeda SÍQ szeroko rozumianych spraw wydawniczych. Bezpošrednia zas wspólpraca z Wydawnictwem IH PAN, kierowanym przez Pania^ mgr Katarzyne_ A . Chmielewsk^, przynosila autorowi wiele satysfakcji. Zas wybór redaktora i korektora w osobie Pani mgr Anny M^drzeckiej okázal sie^ bardziej niž trafny. Dzi^kuj^ przeto serdecznie obu Paniom. Dzi^kuj^ takže Recenzentom - profesorom Krystynie Kardyni-Pelikánovej i Markowi Kornatowi - za ich trud zapoznania sie_ z calošcia_ rukopisu, wnikliwe uwagi i sugestie. Wszystkim bibliotekarzom i bibliofilom, którzy zechca_ wlqczyč ksiaike; do swych publicznych i domowych biblioték, z góry wyražam mojq wdzi^cznošč. — 18 — Rozdzial I Drogfa do kariéry uniwersyteckiej Badaczy historii i literatury Iqczy przede wszysikim dqienie do poszukiwania prawdziwych znaczeň zjawisk i poječ. Ternu celowi sq sklonni pošwi^cič si% bez reszty1 . Janusz Tazbir (1927-2016) 1. W rodzinnym Lwowie W žyciu czlowieka miejsce urodzenia nierzadko odgrywa znaczaxq, czasami wr^cz konstytutywnq, role> Tym bardziej ježeli jest tožsame z krainq dzieciňstwa. Stanowi bowiem wówczas istotny punkt odniesienia, swoisty mikrokosmos, od którego zaczyna sie; poznawanie mniej lub bardziej odleglego šwiata. Nabiera wtedy wagi zagadnienie malých ojczyzn, w przypadku bohatera niniejszej opowiešci i w polskim kontekšcie dziejowym dodatkowo jeszcze wzbogacone o zložony i wielowymiarowy fenomén Kresów2 . Wlasne szeroko rozumiane šrodowisko možná akceptowač, možná je odrzucač, lecz nie možná od niego calkiem abstrahowač, byč w zupelnošci wolnym czy niezaležnym. Dokonywane zas w doroslym žyciu wybory nieraz majq swoje žródlo 1 J. Tazbir, Nie bójmy siepasji!, „Academia" 2013, 3. http://www.academia.pan.pl/nasze-teksty/nauki-humanistyczne/item/117-nie-bojmy-sie-pasji (12 III 2013). 2 Křesy w literaturze. Twórcy dwudziestowieczni, red. E. Kasperski, E. Czaplejewicz, Warszawa 1996; J. Kolbuszewski, Křesy, Wroclaw 1996; Křesy - pojede i rzeczywistošč, red. K. Handke, Warszawa 1997; D. Beauvois, Trójkqt ukrainski. Szlachta, cárat i lud na Wolyniu, Podolu i Kijowszczyínie 1793-1914, Lublin 2005; B. Bakula, Kolorúahie i postkolonialne aspekty polskiego dyskursu kresoznawczego (zarys problenmtyki), „Teksty Drugie" 2006, 6, s. 11-33; H. Gosk, Dyskurs kresowy w niefikcjormlnych zäpisach miedzyujojennych oraz powojennych, w: eadern, Opowiešci „skolonizowanego/kolonizatora". W kregu studiów postzaleznošciowych nad literaturq polskq XX i XXI wieku, Krakow 2010, s. 51-92. — 19 — I. Droga do kariéry uniwersyteckiej i podbudowe; wlašnie w domu rodzinnym, rodzinnej miejscowošci, w szkole, w akceptowanym w tych kr^gach modelu kultury, w žyciu literackim i naukowym, w którym sie; obraca i partycypuje, ale tež w zderzeniach z poglqdami napotkanych na drodze žyciowej ludzi, pogla_dami mogqcymi stač sie; wzorem czy chočby kierunkowskazem dalszego post^powania, modelem przekazujacym okrešlon^ hierarchie akceptowanych czy odrzucanych przez mlodego czlowieka wartošci (vide Niebo w phmieniach tež lwowianina Jan Parandowskiego, którego Szyjkowski znal osobišcie). Nie inaczej potoczyly sie^ losy Mariana Waleriana Romana Szyjkowskiego (1883-1952). Wiele šwiadczy o tym, že w glejbi duszy byl zawsze dumny ze swego lwowskiego pochodzenia. W pi^knym grodzie nad Peltwiq przyszedl na šwiat i dorastal. Tutaj korzystal z uroków mlodošci, ksztalcil sie^ w gimnazjum oraz na uniwersytecie. We Lwowie založyl tež rodzin^. I chociaž dalsze losy skierowaly go do Krakowa, a póžniej do Pragi, rodzinne miasto stanowilo zawsze nieodla_czna_ cz^šč jego tožsamošci, malq ojczyzne> Lwów Szyjkowskiego i jego równiešników byl dynamicznie rozwijajqcym sie; miastem, czwartym co do wielkošci w calej c.k. monarchii. W ostatnich dwu dekádach XIX w. liczba jego cywilnych mieszkaňców (bez zalogi wojskowej) wzrosla 0 polowe^ - z ok. 100 tys. do ok. 150 tys., by w 1910 r. osiqgna_č liczbe; ponad 200 tys. mieszkaňców3 . Jako stolica kraju koronnego monarchii habsburskiej - powszechnie nazywanego Galicja_ - Lwów przycia_gal nie tylko okolicznych mieszkaňców, lecz takže przedstawicieli wielu innych nacji, zawodów czy wyznaň. Pod wzgl^dem j^zykowym zdecydowanie przewažala ludnošč polskoj^zyczna (ok. 75%—85%). Druga_ co do liczebnošci grupe; stanowili ludzie posluguja_cy sie; j^zykiem niemieckim4 . Polonizowali sie^ tež Czesi przybywaja_cy tu za chlebem jako urz^dnicy austriaccy, slodownicy w browarach, a nawet jako slynne z czystošci i uczciwošci czeskie mamki, jak w przypadku mamki dla dziecka ksiecia Jerzego Lubomirskiego5 . Jednak jeszcze przed wybuchem 1 wojny šwiatowej ludnošč niemieckojezyczna utracila drugq pozycje; na rzecz 3 Autorzy nie zupelnie zgodni w sprawie konkrétných liczb. Por. np. L. Podhorodecki, Dzieje Lwowa, Warszawa 1993, s. 127; Ch. Mick, Lemberg, Lwów, Lviv, 1914-1947: Violerice and Ethrdcity in a Centested City, West Lafayette, Indiana 2016, s. 5. 4 K. Wn^k, L A . Zyblikiewicz, E. Callahan, Ludriošč riowoczesnego Lwowa w latách 1857- 1938, Kraków 2006, s. 31-37. 5 K. Kardýni-Pelkánová, Spoleczeiistwo galicyjskie w humoreskách]. Haška, „Slávia" 1983, 3-4, s. 378-383; P. Kaleta, Czesi w Galicji Wscliodráej w XIX wieku: spoleczenstwo, gospodarka, kultura, „Prače Historyczne" 2004, 141(1), s. 61-75. — 20 — 1. W rodzinnym Lwowie populacji rusiňskiej. Mialo to zwiqzek z faktem, iž ludnošč žydowska zacze;la cz^šciej deklarowač poslugiwanie sie^ j^zykiem polskim aniželi niemieckim. Inne j^zyki byly juž dosyč slabo reprezentowane (ok. 0,5%); w jazyku innym niž polski, niemiecki lub ukraiňski mówil tylko jeden na dwustu mieszkaňców ówczesnego Lwowa. Pod wzgl^dem wyznaniowym najliczniejszq grupe; stanowili rzymscy katolicy (ponad 50%). Liczna byla równiež ludnošč wyznania mojžeszowego (ok. 28%) oraz greckokatolickiego (ok. 16-19%). Natomiast udzial ewangelików w strukturze wyznaniowej miasta byt raczej znikomy (ok. 1,7%)6 . Stolica Galicji i Lodomerii (Golicji i Glodomerii, jak nazwe^ nieraz ironicznie przeinaczano) byla zatem na przelomie XIX i X X w. z jednej strony miejscem spotkania kilku narodów, wyznaň i kultur, z drugiej zaš od pocz^tku doby autonomii wažnym ošrodkiem kultury i nauki polskiej, i to bynajmniej nie tylko w ramach paňstwa Franciszka Jozefa I. Decydowala o tym nie sama liczebnošč miejscowego žywiolu polskiego, lecz znaczenie polityczne, gospodarcze i spoleczne Polaków w ramach calej Galicji, a do pewnego stopnia równiež w stolecznym Wiedniu. Promieniowanie kultury polskiej symbolizowaly takie instytucje jak Zaklad Narodowy im. Ossoliňskich, Uniwersytet, Politechnika, Sejm Krajowy czy Teatr Wielki. Wiele mówila i mówi nadal na ten temat takže „dzielnica za Styksem", czyli cmentarz Lyczakowski. Zložona sytuacja polityczna, narodowošciowa i spoleczna w monarchii habsburskiej jako calošci, w jej cz^šci galicyjskiej oraz w samým Lwowie, znajduje równiež odzwierciedlenie w przemianach Uniwersytetu Lwowskiego pod austriackim zaborem. Dopiero po 1871 r. dochodzi, nie bez trudu i wysilku polskich profesorów oraz parlamentarzystów we Lwowie i Wiedniu, do stopniowej polonizacji dotqd przewažnie laciňskiej (1784-1848) lub niemieckoj^zycznej (1848-1870) uczelni. J^zyk polski jako urz^dowy zostaje wprowadzony postanowieniem cesarskim w 1879 r. Przybieranie przez Uniwersytet čoraz bardziej polskiego charakteru i ducha budzi jednak stopniowo nasilaja_cy sie; sprzeciw miejscowego spoleczeňstwa rusiňskiego, czyli ukraiňskiego. Jego przedstawiciele bezskutecznie domagali sie^ zmian, nie wyla/ czaja_c ža_dania utrakwizacji (dwuj^zycznošci), czemu z kolei przeciwni byli przedstawiciele spoleczeňstwa polskiego. Wlašnie wówczas wst^puje w mury lwowskiej Almae Matris dziewi^tnastoletni absolwent gimnazjum, Marian Szyjkowski. Kiedy kilka lat póžniej (w 1906 r.) b^dzie žegnal sie_ z Uniwersytetem jako doktor filozofii, dla tutejszych studentów dostupných b^dzie 6 K. Wnek, L.A. Zyblikiewicz, E. Callahan, op. cit., s. 71-75, 83-85. I. Droga do kariéry uniwersyteckiej až 185 wykladów w jazyku polskim, 19 w jazyku ruskim, 14 w jazyku laciňskim i juž tylko 5 w jazyku niemieckim7 . Polski byl równiež j^zykiem wykladowym m^skiego gimnazjum, do którego ucz^szczal syn Žofii i Wladyslawa Szyjkowskich. Ojciec Mariana byl wlašcicielem drukarni (a przedtem pracowal jako zecer w Drukarni Zakladu Narodowego im. Ossoliňskich8 ), co moglo mieč chociažby pošrednio pozytywny wplyw na stosunek jego dziecka do slowa utrwalonego na papierze za pomocq prasy drukarskiej. Nie mniejszy wplyw na šwiadomošč historycznq i postawe; patriotyczna_ syna mogla mieč jego matka Žofia Kieres-Szyjkowska (1855-1934), ktorej przodkowie w linii žeňskiej piecz^towali sie^ m.in. herbami Lubicz, Awdaniec, Dol^ga czy Nowina, i naleželi do elit politycznych I Rzeczypospolitej (Józef z Poslawic Ankwicz, kasztelan sqdecki, byl senátorem Sejmu Wielkiego)9 . V c.k. Gimnazjum we Lwowie (póžniej przyjedo imie^ hetmana Stanislawa Zólkiewskiego) bylo wtedy placówka_ nowq, powolan^ do žycia z poczqtkiem roku szkolnego 1892/1893. Jego ówczesna siedziba miešcila sie^ w Srodmiešciu (ul. Hermana 7). W latách 1897-1914 ucze-szczali do niego przede wszystkim Polacy (57%), Zydzi (26-29%) i Rusini (9-13%), choč pojawiali sie; równiež pojedynczy uczniowie z Czech i W^gier. Pierwszym dyrektorem, którego w tej funkcji poznal takže uczeň Marian Szyjkowski, byl reformátor nauczania jazyka polskiego, autor podr^czników i šwietny polonista Franciszek Próchnicki (1847-1911)10 . Swietnych polonistów bylo zreszta_ w szkole wi^cej. Jak wspominal po trzydziestu latách od uzyskania matury profesor Uniwersytetu Jana 7 J. Dybiec, Uniwersytet Lwowski pod zaborem austriackim, w: Universitati Leopolierisi. Trecentesimum quiriquagesimum anrúversarium suae fundationis celebranti. In memoriam, red. W. Lohman, Kraków 2011, s. 65-76. Zob. tež L. Finkel, S. Starzyňski, História Uniwersytetu Lwowskiego, cz. 1-2, Lwów 1894; F. Jaworski, Uniwersytet Lwowski. Wspomnienie jubileuszowe, Lwów 1912. 8 M. Konôpka, Lwowski rynek wyäawniczy w pierwszych latách autonomii galicyjskiej (1861— 1870), w: Kraków - Lwów. Ksiqiki - czasopisma - biblioteki XIX i XX wieku, red. H. Kosatka, B. Góra, E. Wójcik, t. 9, cz. 1, Kraków 2009, s. 9. 9 E. Gl^bicka, R. Baron, Szyjkowski Marian..., s. 3; MJ. Minakowski, Elita krakowska senátorská, Kraków 2012, s. 10, 17. 1 0 M. Gajak-Toczek, Dzieje V Gimnazjum Paňstwowego we Lwowie - wydarzenia, fakty, sylwetki uczniów i rmuczy cieli, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica" 2011, 14, s. 212n.; eadem, Mgskie gimnazja paiistwowe we Lwowie w latách 1772-1914, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica" 2010, 13, s. 352-355. Grzegorz Siudut podaje niečo inna_ date^ powstania V c. k. gimnazjum we Lwowie (1881), oraz dodatkowo informuje, že powstalo z klas równorze-dnych III c. k. gimnazjum. Zob. G. Siudut, Warunki ksztalcenia inteligencji w Iwowskich gimnazjach paiistwowych w dobie autonomii 1867-1914, w: Lwów — 22 — 1. W rodzinnym Lwowie Kazimierza Stanislaw Lempicki - zaledwie dwa lata mlodszy od Szyjkowskiego abiturient: Polonistów mielišmy w V Gimnazjum kilku, ale Franciszek Konarski byl wšród nich osobistošciq najciekawszq. Uczeň Romana Piláta, úmysl niezwykle uzdolniony i žywy, zapowiadal SÍQ niegdyš na uniwersytecie doskonale. Nalézal do najbližszych wspólpracowników swego znakomitego profesora, do založycieli „Towarzystwa Literackiego Adama Mickiewicza"; w jego pierwszym organie, tzw. „Pami^tniku Mickiewiczowskim" (Pilatowskim), zamiešcil w ciqgu kilku lat szereg doskonalych artykulów, notatek, recenzji. Mial wszelkie dane na solidnego naukowca. Zycie skierowalo go do szkoly, do zawodu pedagogicznego11 . Može zatem w powyžszych faktach nálezy doszukiwač si§ uwarunkowaň sprzyjajqcych podj^ciu przez Szyjkowskiego decyzji o wyborze takiego a nie innego kierunku studiów uniwersyteckichľ Dodajmy, iž absolwentami tego samego gimnazjum byli kolejno trzej bracia Staffowie, a najbardziej znaný wšród nich, czyli autor Snów o pot§dze, Leopold Staff, nalézal do grona pierwszych abiturientów tego gimnazjum (1897). Rok póžniej zdal tutaj mature; Jan Oko (1875-1946), który po studiach filologii klasycznej i polonistyki na Uniwersytecie Lwowskim byl m.in. wieloletnim dziekanem Wydzialu Humanistycznego Uniwersytetu Wileňskiego, a krotko po wojnie wykladowc^ Uniwersytetu Lódz- kiego12 . Szyjkowski poszedl šladami tych i innych nieco starszych kolegów gimnazjalnych, zdajíc mature; w 1902 r. (dokladnie 23 czerwca)13 . W takim wi^c šrodowisku szkolnym ksztaltowal sie_ charakter i intelekt przyszlego profesora Uniwersytetu Jagielloňskiego w Krakowie oraz Uniwersytetu Karola w Pradze. Chociaž Katedra Jazyka i Literatury Polskiej istniala na Uniwersytecie Lwowskim juž od wznowienia jego dzialalnošci w 1817 r. (zwlaszcza za zaslugq Józefa Maksymiliana Ossoliňskiego), to prawdziwy rozwój tutejszej polonistyki - przede wszystkim z uwagi na uwarunkowania polityczne - mógl sie^ rozpocza_č dopiero niemal czterdziešci lat póžniej. La_czony jest z osobq pochodzaxego z Wielkopolski filologa klasycznego Antoniego Maleckiego, który przybyl do Lwowa z Innsbrucku w 1856 r. w celu przej^cia Katedry. miasto - spoleczeňstwo - kultura, t. 1: Studia z dziejów Lwowa, red. H.W. Zaliňski, K. Karolczak, Krakow 1995, s. 87. 1 1 S. Lempicki, Zloté paski. Wspomráeráa ze szkoly galicyjskiej, Warszawa 1957, s. 22. 1 2 M. Gajak-Toczek, Dzieje V Gimnazjum..., s. 223-224. 13 M. Barcik, A. Ciešlak, P. Gaszynski, D. Grodowska-Kuliňska, U. Perkowska, P.M. Zukowski, Corpus Studiosorum Vniversitatis lagellonicae 1850/51-1917/18 (S-S), red. K. Stopka, Krakow 2014, s. 885. — 23 — I. Droga do kariéry uniwersyteckiej Natomiast obj^cie przez tego uczonego urze-du rektorskiego (1872) symbolizowalo rozpocz^cie procesu polonizacji calego Uniwersytetu i dynamicznego rozwoju nauki polskiej w ošrodku lwowskim14 . Uczniem i nast^pcq Maleckiego zostal wybitny polski literaturoznawca Roman Pilát, twórca lwowskiej szkoly historycznoliterackiej. Stal na czele Katedry Historii Literatury Polskiej (1874-1901), Seminárním Filologicznego (do roku 1904), a w roku akademiekim 1890/1891 pelnil godnošč rektora. Do grona uczniów Piláta naleželi m.in. Wilhelm Bruchnalski, Bronislaw Gubrynowicz czy Wiktor Hahn. Z lwowskq polonistyka_ zwiqzany byl równiež (od 1904 r.) Jozef Kallenbach, dlugoletni profesor literatur slowiaňskich w szwajcarskim Fryburgu. Nadmieňmy tylko, iž jego nast^pcq zostal tam Stanislaw Dobrzycki, póžniejszy kontrkandydat Szyjkowskiego do obj^cia katedry polonistyki w Pradze. Lata studiów Szyjkowskiego przypadaly wi^c na okres wielostronnego rozwoju tutejszych badaň polonistycznych. Mógl zatem sluchač wykladów wielu wybitnych juž wówczas czy wkrótce przedstawicieli nauki polskiej. Oprócz juž wymienionych historyków literatury dotyczylo to równiež na przyklad filozofa Kazimierza Twardowskiego, twórcy lwowsko-warszawskiej szkolyfilozofii,czy romanisty Edwarda Por^bowicza. Warto nadmienič, iž Por^bowicz byl znakomitym komparatyst^ i šwietnym tlumaczem; dokonal m.in. przekladu Dramatów (1887) Calderona de la Barca. Poniewaž w šrodowisku lwowskim juž od czasów Maleckiego dužym zainteresowaniem cieszyly sie; badania twórczošci Juliusza tego poety, a Lwów uwažany byl nawet za kolébky rozrastajaxego sie; kultu Slowackiego, problematyka podjata w debiucie autorskim przez Mariana Szyjkowskiego w sposób niemal naturálny wyrastala z naukowych inspiraeji i pasji badawczych jego profesorów15 . Najwi^cej šwiatla na t^ spraw^ rzucil sam Szyjkowski w lišcie napisanym kilkadziesiqt lat póžniej do swego poznaňskiego kolegi, Stefana Vrtela-Wier- czyňskiego: Kochany Panie Kolego, tak jest: sluchalem Romana Piláta pierwsze dwa lata. Tam w jego seminarium urodzila SÍQ W pierwszym szkicu moja debiutujqca práca Calderon 1 4 J. Mašlanka, Lwowskie literaturoznawstwo, w: Universitati Leopoliensi..., s. 349-358; J. Starnawski, Sylwetki Iwowskich historyków literatury, Lódž 1997. Szerzej: L. Finkel, S. Starzyňski, História Uniwersytetu Lwowskiego, cz. 1, s. 332-338. 1 5 J. Mašlanka, Lwowskie literaturoznawstwo..., s. 358-374; J. Pelikán, Recepcja twórczošci Juliusza Slowackiego w literaturze i spoleczeiistwie polskim w latách 1849-1867, Praha 1963, s. 93, 129-132; K. Kardyni-Pelikánová, Szyjkowski Marian, w: Slownik badaczy literatury polskiej, red. J. Starnawski, t. 5, Lódž 2002, s. 298. — 24 — 1. W rodzinnym Lwowie a Slowacki, dopelniona u Kallenbacha studium lektury hiszpaňskiej i ogioszona za poparciem Bruchnalskiego w Bibliotéce Warszawskiej 1905 (ilež to juž lat!). Byl potem krotko Chmielowski i obaj docenci K. Wojciechowski i B. Gubrynowicz bylém wówczas prezesem Kola Polonistów, w którym siedzieli i Kleiner i Křidel i w. i., z ktorých póžniej ludzie wyrošli. Nie wiem, na co potrzebujecie tych szczególów, ale - rozkaz!16 Obecnošč duchowa mistrza Piláta przejawila sie; nie tylko w tym debiucie Szyjkowskiego, lecz w calej jego pracy historyka literatury i komparatysty. Pilát, który wychowal kilku wybitnych historyków literatury w swym seminarium zachrčal do szczególowej analizy tekstów literackich, poszukiwania ich genézy historycznoliterackiej, ukazywania swoistošci polskich zjawisk literackich na tle europejskiego kontekstu porównawczego17 . Byla w tym i Mickiewiczowska tradycja, wyluszczona w wierszu Do Joachima Leleivela: „A tak, gdzie sie^ obrócisz z každej wydasz stopy, / Zeš znad Niemna, žes Polák, mieszkaniec Europy"18 . Pierwszq publikacjq Szyjkowskiego, która ukázala sie_ na lamách znanego warszawskiego pisma - o dlugoletniej tradycji, zasi^gu ponadzaborowym (ogólnopolskim) i pošwiexonego propagowaniu nauk, sztuk, przemyslu i w ogóle postejpów cywilizacji - byl zatem artykul pt. Calderon a Slowacki. Studium porównawcze („Bibliotéka Warszawska" 1905). Mlody autor zadal sobie trud poszukiwania podobieňstw wizji mistycznych hiszpaňskiego i polskiego poety; porównuja_c zas przeklad Ksi§cia Niezrnlomnego z oryginalem stwierdzil nie tylko znaczne oddalenie od pierwowzoru w przedstawieniu idei i postaci, lecz takže wyžszošč wysilku twórczego i talentu Slowackiego19 . 1 6 Archiwum PAN w Warszawie, oddzial w Poznaniu, spušcizna Stefana Vrtela-Wierczyňskiego, list M. Szyjkowskiego do S. Vrtela-Wierczyňskiego, Praga 28 I 1949. Por. S. Vrtel-Wierczyňski, Marian Szyjkowski, „Przeglqd Zachodni" 1952, s. 323-324. 1 7 Por. J. Wojnowski, Pilát Roman, w: Przewodnik encykhpedyczny: Literatura Polska, t. 2, Warszawa 1985, s. 171-172. Wšród tych i innych uczniów Piláta wymieniany jest równiež Szyjkowski. Zob. R. Skřet, Roman Pilát (1846-1906), „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza" 1985, s. 70; U. Jakubowska, Lwów na przelomie XIX i XX wieku, Warszawa 2016, s. 104. 1 8 A . Mickiewicz, Wiersze, Warszawa 1969, s. 56 (wiersz: Do Joaclúma Lelewela. Z okolicznošci rozpoczecia Kursu Historii Powszeclmej w Uniwersytecie Willenskim, dnia 6 stycznia 1822 r.). Zob. tež D. Beauvois, Wilno - polska stolica kulturalna zahoru rosyjskiego 1803-1832, Wrociaw 2010, s. 246-247. 1 9 K. Kardyni-Pelikánová, Uwiedzeni przez polskq literatuře. Czeska pohnistyka literacka, Warszawa 2003, s. 257-259. Zob. tež História literatury polskiej, red. L. Marinelli, tlum. M. Wožniak, Wrociaw 2009, s. 206. — 25 — I. Droga do kariéry uniwersyteckiej Be-dac jeszcze wówczas studentem, Szyjkowski pod wplywem swych polskich, lwowskich mistrzów podržal w kierunku badawczym wytyczonym przez pozytywistów Hippolita Taine'a i Georga Brandesa oraz przej^tym i zmodyfikowanym na gruncie polskim przez Mariana Zdziechowskiego w pracy Mesjanišci i Slowianofile. Szkice z psychologii narodów slowiaňskich (Kraków 1888), a nast^pnie w studium Byron ijego wiek (Kraków 1894). Zdziechowski zajaj wažne miejsce w dziejach polskiej komparatystyki, reprezentujme jej nurt pozytywistyczny. Jak pisze Henryk Markiewicz: Komparatystyka pozytywistyczna nastawiona byla [...] glównie na badania polskich zaležnošci literackich. Wynikalo to z ówczesnych zainteresowaň genezq utworów literackich jako autonomieznym przedmiotem badania naukowego. Wykrycie ewentualnych zaležnošci od pierwowzorów mialo zárazem - nie jako drogq eliminacji - okrešlič stopieň oryginalnošci utworu, a dzi^ki ternu dač obiektywnq podstaw^ jego oceny20 . Do twórczošci Slowackiego (zwlaszcza z pocza_tkowego okresu) Szyjkowski powróci jeszcze nie raz w kolejných kilku latách. Jednak najwažniejszq i najobszerniejszq swojq prace; pošwiexona^ ternu wieszczowi napisze pod koniec žycia - w innym miešcie i paňstwie oraz w odmiennej rzeczywistošci spoleczno-politycznej. Zwróci sie_ takže do szczególnego odbiorey, albowiem zainteresowanego najogólniej rzecz ujmujax dialogiem mi^dzykulturowym polsko-czeskim. Niestety droga do czytelnika, do którego zwracal SÍQ przede wszystkim, a wiex czeskiego (czytelnik polski otrzymal „wyciqg" z tej pracy w Polskim rornantyzmie šwietle czeskich dqžeň do stworzenia prózy awangardowej, w: eadem, Czesko-poísíde spotkarda literackie. Komparatystyka - genologia przeklad, Brno 2000, s. 67-86. — 31 — I. Droga do kariéry uniwersyteckiej žycie kulturalne wlašciwie do dziš37 ), Brunona Schulza, Witolda Gombrowicza, nawet - znów przešmiewczej groteski - Konstantego Galczyňskiego i ich wspólczesnych kontynuatorów. Po czeskiej stronie obserwujemy podobne zjawisko na linii Karel Havlíček, broukiady Svatopluka Čecha, Jaroslav Hašek, Karel Poláček, Jiří Voskovec i Jan Werich až po niezwykla_ grotesky Franza Kafki czy slynna_ dziš w kulturze euroatlantyckiej Gemiitlichkeit, przyjaznq czlowiekowi žartobliwošč, która^ otworzyl Karel Čapek, czy wypowiedzi „múdrych blaznów", znané z kolei literaturze polskiej od kilkuset lat, bo od Rzeczypospolitej Babiňskiej38 i ma_drego blázna Staňczyka. W ocenie i przedstawianiu przeszlošci narodowej dominuje tzw. krakowska szkola historyczna z ks. Walerianem Kalink^, Józefem Szujskim, Michalem Bobrzyňskim i Stanislawem Smolky na czele, przeciwstawiana optymistycznej, tzw. warszawskiej szkole historycznej39 . Wyrosly z tych dwóch polskich szkól historycznych dwa typy historyzmu beletrystycznego w literaturze polskiej: z warszawskiej niezwykle pióro Henryka Sienkiewicza, kieruja_cego sie_ dewizq „ku pokrzepieniu serc" i podporz^dkowaniem jej historii, z krakowsk^ zaš miala wiele chyba wspólnego ma_dra ksiqžka o wladzy - Faraón Boleslawa Prusa. Przejawy žycia spoleczno-narodowego i kulturalnego staja^ sie^ coraz bogatsze i róžnorodne. Na dotychczasowe uroczyste obchody patriotyczne w postačí jubileuszy, odslaniania pomników, uroczystošci pogrzebowych na Wawelu i Skalce, zaczyna powoli nakladač sie_ epokafinde siěcle. Kiedy wi^c na poczqtku X X w. przeprowadzil sie; do Krakowa mlody adept literaturoznawstwa Marian Szyjkowski wraz ze swoja_ rodzina_, wspomniane instytucje narodowe - na dodatek o ponadzaborowym charakterze oddzialywania - zdolaly juž 3 7 W kontekšcie ówczesnej literatury i kultury Europy Šrodkowej zob. K. Kardyni-Pelikánová, Osobliwošci šrodkowoeuropejskiej przestrzerd literackiej: ironiczni marališci i ludyczni myšliciele, „Porównania" 2011, 8, s. 17-32; J. Pelikán, Witkiewiczovy varující grotesky, w: Stanislaw Ignacy Witkiewicz, Ury, Praha 1985, s. 9-30. 3 8 W jazyku polskim ostatnio (w przepi^knym wydaniu): J. Pszonka, Pamietnik, oprac. J. Byliňski, W. Kaczorowski, tlum. B. Machalska, Opole 2014; w jazyku czeskim (nieopublikowana) studencka praca seminaryjna: P. Vlasák, Rzeczpospolita Babmska, Ustav světových dějin Filozofické fakulty Univerzity Karlovy, 2019 (vedoucí práce prof. Jan Zupanič). 3 9 Krytyczne stanowisko wobec orientacji krakowskiej szkoly historycznej zajaj przedstawiciel pozytywistów warszawskich; W. Smoleňski, Szkoly historyczne w Polsce. Glówne kierunki poglqdów ria przeszlošč, Wroclaw 1952 (zwlaszcza s. LVI-LVIII, 115-146); M.H. Serejski, Krakowska szkola historyczna a historiografia europejska. Spór o historycznej, szkole krakowskq, Kraków 1972; A.F. Grabski, Warszawska szkola historyczna. Problémy i kontrowersje, w: idem, Orientac]e polskiej mysli historycznej, Warszawa 1972, s. 272-300; idem, Zarys historii historiografii polskiej, Poznaň 2000, s. 122-142 (rozdzial Historiografia polska Jedna_ z glównych ról filmowych (owej miastowej Franki) odtworzy Krystyna Ankwicz, córka Szyjkowskiego, wyst^pujqc przy boku Mieczyslawa Cybul- skiego44 . Film odniósl mie-dzynarodowy sukces - najwi^kszy w historii polskiego kina do tego czasu. Sprzedano go do 13 krajów, m.in. do Francji, Stanów Zjednoczonych, Szwajcarii i Wloch4 5 . Tymczasem wraca na warsztat badawczy mlodego pracownika Biblioteki Jagielloňskiej twórczošč Juliusza Slowackiego, co moglo przynajmniej cz^šciowo wynikač ze zbližajqcej sie; setnej rocznicy urodzin wieszcza. Nasz bohater nawi^zuje wówczas kontakty z Akadémia^ Umiej^tnošci, a dokladniej z jedným z jej trzech wydzialów. Na posiedzeniach Wydzialu Filologicznego zaznajamia obecných z wynikami swych aktuálnych badaň nad figurami poetyckimi w mlodzieňczej twórczošci autora Kordiana46 . Z kolei na odbywaja_cym sie; we Lwowie w dniach 29-30 paždziernika 1909 r. II Zježdzie Polonistycznym (im. J. Slowackiego) wyglasza odczyt pt. Porównanie Tylko niewielki procent mógl byl pošwi^cič sie; polonistyce, a nast^pnie znaležč chleb nauczycielski w orlowskim gimnazjum. Nadto každý nauczyciel tego gimnazjum musial obowiqzkowo nostryfikowač swojq znajomošč polszczyzny w Pradze, co jednak zwi^kszalo tylko ilošč egzaminów, ale nie frekwencje; na wykladach38 . Pod wzgl^dem personálnym sytuacja przedstawiala sie_ w okresie mi^dzywojennym nast^pujyco: na czele Instytutu Filologii Slowiaňskiej (Seminář pro slovanskou filologii) stal najpierw sloweňski badacz Matija (Matyáš) Můrko (do roku akademickiego 1930/1931), a nastupme w krótszych odst^pach czasowych: badacz rosyjski Wladimir Francew (Vladimír Francev), czeski bohemista Emil Smetánka (wczešniej pelnil funkcje- dziekana - 1924/1925) oraz czeski slawista Jiří Horák (w latách 1945-1948 byl ambasadorem w Zwiyzku Radzieckim). Emil Smetánka przez caly omawiany okres kierowal równiež Katedry Jazyka Czeskiego, Marian Szyjkowski Katedry Jazyka i Literatury Polskiej, Miloslav Hýsek Katedry Wspólczesnej Literatury Czeskiej, Jaroslav Vlček Katedry Literatury Slowackiej (do 1930/1931), Wladimir Francew Katedry Jazyka i Literatury Rosyjskiej (pracowal tu równiež Ewgenij Ljacki), Matija Můrko Katedry J^zyków i Literatur Poludniowoslowiaňskich (do 1933/1934), Oleksandr Kolessa Katedry Jazyka i Literatury Ukraiňskiej (byl tež založycielem i rektorem Wolnego Uniwersytetu Ukraiňskiego w Pradze). Jan Jakubec (do 1933/1934) i Albert Pražák kierowali kolejno Katedry Literatury Czeskiej, a Jan Máchal (do 1925/1926) i Jiří Horák Katedry Nowych Slowiaňskich J^zyków i Literatur (do 1930/1931)39 . Siedziba Instytutu Filologii Slowiaňskiej, funkcjonujycego w ramach Wydzialu Filozoficznego Uniwersytetu Karola, znajdowala sie^ pierwotnie (od 1882 r.) w budynku przy ulicy Veleslavína 96/4; ten sam adres mialy wówczas równiež instytuty: indoeuropejskiego j^zykoznawstwa porównawczego, filologii klasycznej, romaňskiej, germaňskiej i angielskiej oraz bibliotéka LL, s. 52. J. Petráň, Nástin dějin Filozofické fakulty..., s. 329-330. — 77 — II. Na tropie polsko-czeskiego dialogu kulturowego orientalistyki. Na poczytku roku 1923 doszlo do przeprowadzki, w wyniku której Instytut Filologii Slowiaňskiej (lycznie z bogaty juž wtedy bibliotéky) zyskal dogodne dla siebie pomieszczenia, tudziež warunki pracy, w nowo wybudowanym gmachu Ministerstwa Handlu Zagranicznego RCz przy ulicy Brehovej 5. Wlašnie w tym miejscu jesieniy 1923 r. wyglosil swój wyklad inauguracyjny Marian Szyjkowski. Szešč lat póžniej instytut, w którym pracowal, zostal przeniesiony do nowo powstalego budynku wydzialu filozoficznego przy ówczesnym placu Smetany (obecnie Jana Palacha). O randze instytutu - nie tylko w ramach wydzialu, lecz znacznie szerzej: w kontekšcie polityki naukowej paňstwa czechoslowackiego - šwiadczylo chociažby jego rozlokowanie przestrzenne: zajyl caly parter i cze-šč suterény, a jego bibliotéka byla najwie-kszy na wydziale (w 1920 r. liczyla 3582 woluminów; w 1927 r. juž 18 355 woluminów)40 . Katedra Jazyka i Literatury Polskiej - jako jednostka funkjonujyca w ramach Instytutu Filologii Slowiaňskiej - byla zatem integrálny cze-šciy skladowy zarysowanego mikrošwiata i jego uwarunkowaň instytucjonalnych, personálnych oraz materiálnych. Praská polonistyka instytucjonalna miala wi^c u samých swych poczytków korzystne warunki do dzialania i dalszego rozwoju. Typ osobowošci Szyjkowskiego zas sprawial, že ów potencjal nie byl marnotrawiony, lecz przeciwnie: w naturálny i zárazem energiczny sposób wykorzystywany. Jak z czasem sie; okázalo, pozostawanie Szyjkowskiego niezmiennie na stanowisku kierownika katedry polonistyki sprzyjalo stabilizacji tego kierunku studiów uniwersyteckich, zapewniajyc mu ciyglošč personálny, badawczy i dydaktyczny. Chyba nie b^dzie przesady w stwierdzeniu, iž w poczytkowym okresie mi^dzy polonistyky w Pradze a postaciy profesora Mariana Szyjkowskiego možná bylo postawič znak równošci. Regulárny dzialalnošč wykladowcy czeskiego Uniwersytetu Karola w Pradze rozpoczyl w semestrze letnim roku akademickiego 1923/1924. Jako témat przewodni wybral Glówne prqdy w literaturze polskiej XIX wieku, wyodr^bniajyc przy tym Rornantyzm - rozkmit i schylek oraz Pozytywizm. Z kolei w seminarium podjyl sie^ ze studentami analizy Dziadów Adama Mickiewicza oraz cyklu sonetów Adama Asnyka Nad gl§biami41 . Nie ulega wytpliwošci, iž zarówno z obowiyzku, jak i wlasnego przekonania pragnyl zapoznawač swoich 40 Ibidem, s. 273-276. W grudniu 1923 r. ministerstwo szkolnictwa przyznalo Szyjkowskiemu dotacje- w wysokošci 20 tys. koron na zakup ksiqžek dla tejže biblioteki. Zob. M. Benešová, Prvrásamostatné kroky (1923-1945), w: M. Benešová, R. Rusin Dybalska, L. Zakopalová, 90 let pražské polonistiky..., s. 24. 4 1 AUK, Marian Szyjkowski, Seznamy přednášek z let 1918-1939. — 78 — 2. Praská katedra polonistyki w službie Ojczyžnie studentów z najwyžszymi osia_gni^ciami literatury polskiej; odkrywač przed nimi ich pi^kno, wartošč poznawczq, estetycznq, ideowq, aksjologicznq oraz wplyw na stan umyslów kolejných generacji elit národu polskiego, wczešniej bardzo w stosunku do pozostalej Európy szerokich kr^gów szlacheckich, a pózniej takže inteligenckich w ogóle. W 1925 r. udzielil wywiadu redakcji „Wiadomošci Literackich", w ktorým informowal czytelników o istnieniu i misji „swej" polonitycznej katedry42 . Nawiasem mówiqc, pismo, niestroniqce takže od spraw czeskich czy czesko-polskich, docenilo zaslugi Szyjkowskiego, publikujíc m.in. artykul z okazji 25-lecia jego pracy naukowej, kolejný wywiad (tym rázem udzielony znanému publicyšcie i tlumaczowi z jazyka czeskiego, Pawlowi Hulce-Laskowskiemu) oraz dwa teksty autorskie (Kochanowskiego czeskie za grobem zivyci§stwo i Xiqie Biskup Warmiňski u wód karlsbadzkich)43 . Ponadto osiadly wtedy od kilku lat w Pradze polski literaturoznawca wziaj udzial w ankiecie „Wiadomošci Literackich" na témat tego Gdzie powinny spoczač szczatki Slowackiego? Znalazl SÍQ wšród 28 osob, które nadeslaly do redakcji odpowiedž z uzasadnienem swego wyboru, oraz w grupie 15 osob (obok m.in. T. Grabowskiego, J. Hulewicza, J. Kleinera, M . Křidla, A . Langego, B. Limanowskiego, J. Osterwy, J. Parandowskiego, T. Sinki, M.J. Wielopolskiej, E. Zegadlowicza), które jako wlašciwe miejsce pochówku dla wieszcza narodowego wskazaly katedry na Wawelu44 . Ješli przyjrzymy sie^ tematom wszystkich wykladów i seminariów, jakie prowadzil Szyjkowski na praskiej polonistyce (1923-1939, 1945- 1950)45 , to stosunkowo latwo dojdziemy do dwu glównych uogólniaja_cych wniosków: 1) W centrum uwagi wykladowcy znajdowala sie; twórczošč Adama Mickiewicza, podzielona na poszczególne etapy zgodnie z kryterium chronologii (najcz^šciej) oraz rodzajów i gatunków literackich (liryka, Pan Tadeusz). Wažne miejsce zajmowalo takže dzielo pozostalých dwu wieszczów 42 Wazna placóuka propagandy polskiej. Na czeskim posterunku, J. Brzekowski, „Wiadomošci Literackie" 16 VIII 1925, s. 1. Zob. tež G. Paňko, O stosunkach kulturalnych polsko-czeclioslowackich w swietle Wiadomošci Literackich z lat 1924-1930, „Sborník prací Pedagogické fakulty Masarykovy univerzity, řada společenských věd" 26, 2012, 2, s. 186n. 4 3 K. Czachowski, 25 lat pracy, „Wiadomošci Literackie" 1930, 30, s. 2; P. Hulka-Laskowski, Polacy i Czesi. Rozmowa z prof. Mariánem Szyjkowskim, „Wiadomošci Literackie" 1935, 42, s. 2. 4 4 K.K. Daszyk, „Niech wróci mogila"... ideowo-polityczne spory o wawelski grób dla Juliusza Slowackiego, Kraków 2010, s. 202-203. 4 5 AUK, Marian Szyjkowski, Seznamy přednášek z let 1918-1939. — 79 — II. Na tropie polsko-czeskiego dialogu kulturowego narodowych, czyli Juliusza Slowackiego i Zygmunta Krasiňskiego (w tej kolejnosci, bo taka byla i hierarchia tych twórców ustalona w Polsce). Na dalszym planie, lecz wcale nie na marginesie, pojawiala siy problematyka twórczošci dramatycznej Stanislawa Wyspiaňskiego oraz dziejów polskiego dramatu przedromantycznego. Natomiast stosunkowo najmniej czasu pošwiycano najstarszym zabytkom pišmiennictwa polskiego, literaturze epoki renesansu z wyszczególnieniem dorobku Jana Kochánowskiego czy epoce ošwiecenia w drugiej polowie XVIII w.; 2) Wraz z zakoňczeniem prac nad pierwszym tomem swego opus magnum (Polská účast v českém národním obrození) Szyjkowski dokonuje zasadniczej zmiany, wprowadzajqc do wykladów tématy i trešci bezpošrednio zwia_zane z aktuálnymi wynikami wlasnych badaň naukowych. A zatem pojawia siy kontekst czeski w postaci licznych i róžnorodnych nliacji polsko-czeskich na przykladzie czolowych przedstawicieli czeskiego odrodzenia narodowego i jy- zykowego46 . Možná domniemywač, iž proces poznawania polskiej literatury przez czeskich studentów za pošrednictwem znaných i bliskich im postaci, jak Josef Dobrovský, Antonín Jaroslav Puchmajer, Josef Jungmann, Václav Hanka, Jan Kollár, František Ladislav Celakovský czy Karel Hynek Mácha, przynosil wiyksze i trwalsze rezultáty; la_czyl bowiem w bezpošredni sposób (mniej lub bardziej znanaj kultury wlasnego i poznawanego národu, wskazywal i ušwiadamial odbiorcom, iž nie „tylko" wówczas, lecz wlašciwie w calym procesie dziejowym polska i czeska kultura byly wobec siebie komplementárne. Ponadto Szyjkowski podjaj wlašnie wtedy wažnq i z pewnošcia_ nielatwq dla siebie próby wyglaszania wykladów w jyzyku czeskim, którym - jak juž wspomniano - nie poslugiwal siy swobodnie. Oprócz studentów z krajów slowiaňskich (Czesi, Bialorusini, Rosjanie, Ukraiňcy, Slowacy, Jugoslawianie, Polacy, Bulgarzy) i praskich Niemców przychodzili na wyklady Szyjkowskiego takže pojedynczy sluchacze z Francji, Stanów Zjednoczonych, Szwecji, Norwegii, Rumunii, Wygier, Turcji i Litwy. Moise zostal póžniej profesorem na uniwersytecie w Lilie, Jacov obronil w Sofii pracy doktorsky na témat Slowackiego, Colman byl profesorem w Nowym Jorku. Pod kierunkiem Szyjkowskiego napisal doktorát Serb Georgijewicz, który kandydowal na miejsce profesora w Belgradzie47 . 4 6 Podobnie zagadnienie to ujmuje Michala Benešová, zwracajac ponadto uwage; na fakt, iž prowadzenie wykladów przez Szyjkowskiego w jazyku czeskim mialo na celu ulatwienie ich odbioru przez niepolonistów (dodajmy: studentów innych kierunków slawistycznych). Por. M. Benešová, První sarmstatné kroky..., s. 20-21. 4 7 LL, s. 55-56. Por. „Hlídka" 1925, 9, s. 424. — 80 — 2. Praská katedra polonistyki w službie Ojczyžnie Wyklady uniwersyteckie, jak widač to dobitnie chociažby na przykladzie paryskich wykladów Mickiewicza48 , bywaja^ przeróžnie oceniane zarówno przez samých sluchaczy, jak i przez czytelników ich opublikowanych wersji. Na pozytywng. ocene^ wplywa najczQŠciej zbiežnošč aksjologii pomi^dzy obu stronami przekazu. Z reguly na powszechne uznanie w trakcie bezpošrednich spotkaň moga_ liczyč jednostki obdarzone takimi atutami i walorami, jak erudycja, zdolnošci oratorskie, spójnošč i jasnošč wywodów, czy uwzgl^dnienie možliwošci percepcyjnych danego audytorium49 . W tej optyce Szyjkowski-wykladowca wypadal bardzo dobrze, a nawet znakomicie. Pamie-tamy, jak pisal Jaroslav Bidlo w lišcie do Stanislawa Kota w grudniu 1923 r.: „Szyjkowski jest bardzo dobrým mówcq i jest przez sluchaczy bardzo lubiany". W podobným duchu wspominala po latách swój pierwszy wyklad Szyjkowskiego z 1945 r. wybitna póžniej tlumaczka literatury polskiej, Vlasta Dvořáčková (1924-2018): Profesor Pražák wysluchal mnie, wziaj liste, wykladów, wypisal te polskie i powiedzial, že zdecydowanie poleca mi j^zyk slowiaňski. Pami^tam, že na pierwszym wykladzie profesor Szyjkowski mówil o stosunkach polsko-czeskich i wplywie literatury polskiej na czeskie odrodzenie narodowe. Mimo že oczywišcie nie wszystko rozumialam, bardzo mi sie^ podobalo. Poza tym wšród studentów panowala mila atmosféra, wi^c zdecydowalam SÍQ na polonistyke/0 . Bodajže najpelniejsza_ ocene^ interesujqcych nas wykladów pozostawila v Iza Saunová, od roku akademickiego 1930/1931 lektorka jazyka polskiego51 , b^daca najpierw studentky, a nast^pnie nalež^ca do grona najbližszych wspólpracowników Szyjkowskiego w Pradze: Szyjkowski byl równie znakomitym pedagogiem, jak uczonym. Jego wyklady odznaczaly SÍQ zawsze jasnošciq, dokladnošciq i šcislošcia_. Wyglaszane z prawdziwym 4 8 W odniesieniu do literatury czeskiej zob. K. Kardyni-Pelikánová, Prelekcje paryskie Adama Mickiewicza w czeskich ujeciach historycznoliterackich, w: eadem, Poklosie komparatysty. Studia o polskiej i czeskiej literaturze, Brno 2006, s. 240-256. 4 9 Interesuja_cego porównania dwu modeli wypowiedzi na przykladzie wykladów profesorów Henryka Markiewicza i Kazimierza Wyki dokonala (w cennej ksiqžce wspomnieniowej, b^dqcej „zápisem došwiadczeň") E. Miodoňska-Brookes, Tutaj, czyli w Krakowie. Rozmowy o domu i uniwersytecie, red. J. Zach, D. Jarzajbek-Wasyl, M. Antoniuk, Kraków 2013, s. 141-143. 50 Praská pohnistyka oczami absolwentów, I Vlasta Dvořáčková, ur. 27.02.1924, w: M. Benešová, R. Rusin Dybalska, L. Zakopalová, 90 let pražské polonistiky..., s. 156. 5 1 W tej roli pracowala równiež na slawistyce Niemieckiego Uniwersytetu w Pradze. Zob. J. Chvíla, Vývoj a osobnosti pražské univerzitní polonistiky do roku 1939, FF UK, Praha 2014 (maszynopis pracy licencjackiej), s. 31-32. — 81 — II. Na tropie polsko-czeskiego dialogu kulturowego przej^ciem, j^zykiem pi^knym, niemal dramatycznym, robily na sluchaczach wielkie wraženie. Szyjkowski uznawal zásady: repetitio est mater studiorum. Dlatego w wykladach swych powtarzal niejednokrotnie pewne doniošlejsze zdania, aby je lepiej wpoič w parnice sluchaczy, a wyklad nástupný zaczynal zawsze krótkq rekapitulace wykladu poprzedniego. Užywal z upodobaniem przykladów, analogii, a zwlaszcza cytatów z poezji, które czejsto wyglaszal z pami^ci, porywajqc sluchaczy doskonalq deklamacjq. [...] Mówil bez gestykulacji, tylko twarz ploneja mu zápalem5 2 . Wedlug niedawno opublikowanej relacji innego absolwenta praskiej po- v lonistyki, Josefa Vláška, to wlašnie zabiegom Izy Saunovej nálezy przypisač pierwszy impuls zainteresowania przyszlego profesora Karela Krejčego štúdiami polonistycznymi: „Dowiedzialem si^, že dziejki Izie Saunovej na polonistyce znalazl SÍQ takže Karel Krejčí. Spotkali si^ na jakimš seminarium, chyba z literatury staroislandzkiej, w czasie, gdy oboje studiowali germanistyk^, i ona mu powiedziala, žeby kiedyš przyszedl zobaczyč, jak wyglqda polonistyka, že to dobre studia. No i Krejčí zamienil germanistyke^ na polonistyke/'53 . NiewaJ:pliwa_ zaslugq profesora Mariana Szyjkowskiego bylo utrzymanie w gronie swych studentów tak zdolnego i ambitnego mlodego czlowieka, jakim byl o generacje; mlodszy od niego Karel Krejčí (1904-1979). Wiadomo, že o mistrzu šwiadczq jego uczniowie i vice versa. Krejčí nie byl co prawda jedynym uczniem Szyjkowskiego, ale nie tylko na tle pozostalých zajaj: od samego poczqtku miejsce szczególne. Szybko obronil napisany pod kierunkiem swego opiekuna doktorát pt. Polské hnutí revoluční v letech 1830 až 1846 a české národní obrození [Polski ruch rewolucyjny w latách 1830-1846 i czeskie odrodzenie narodowe]. Wrócil juž wówczas z pobytu stypendialnego (rzqdu polskiego) w Warszawie i Krakowie, gdzie sluchal m.in. wykladów Jana Baudouina de Courtenay, Ignacego Chrzanowskiego, Józefa Kallenbacha, Manfreda Křidla, Kazimierza Nitscha, Jana Rozwadowskiego, Józefa Ujejskiego czy Stanislawa Windakiewicza (rok akademickí 1927/1928)54 . W 1929 r. rozpoczaj prace; na uczelni jako asystent w Instytucie Filoloni Slowiaňskiej. Po pi^ciu latách ukazuje sie^ drukiem habilitacja Krejčego Polská literatura ve virech revoluce [Literatura polska w wirze rewolucji], poprzedzona 5 2 Literární archiv Památníku národního písemnictví [dalej: L A PNP], Praha, Karel Krejčí - spušcizna (Iza Saunová - spušcizna), I. Saunová, Parnieci IsAariana Szyjkowskiego (maszynopis), b.d., s. 1. Por. R. Baron, Ambasadorowie wzajemnego zrozumienia..., s. 178. 53 Praská polonistyka oczami absolwentów, 111 Josef Vlásek, ur. 18.05.1934, w: M. Benešová, R. Rusin Dybalska, L. Zakopalová, 90 let pražské polonistiky..., s. 160. 5 4 Krystyna Kardyni-Pelikánová, Karel Krejčí (1904-1979), w: eadem, Uwiedzeni przez polskq literatuře..., s. 206. — 82 — 2. Praská katedra polonistyki w službie Ojczyžnie polskoj^zycznq przedmowq autorstwa Szyjkowskiego; juž w pierwszym zdaniu czytamy zasadniczq i jakže trafnq konstatacj^: „Dr. Karol Krejčí jest pierwszym polonist^ praskim, który przeszedl wszystkie stopnie naukowe, i jako taki przejdzie do historii studium polonistycznego w Pradze"55 . Wiele tež mówi o samým Szyjkowskim i jego postrzeganiu wlasnej misji, której šwiqtyniq i reduty byla praská katedra polonistyki, stwierdzenie zawarte w cz^šci koňcowej przedmowy: Prócz naukowej, wykona tedy praca dra Krejčego i službe; publicystycznq - w czem bedzie odbiciem temperamentu i sklonnošci autora, który wykonuje takže w pelni ów specjalny obowiqzek, jaki wzieda na siebie praská katedra: jest publicznym dzialaczem i pracownikiem na polu „zblíženia" jako wykladowca, publicysta, organizátor. [...] W Pradze 23 lipca 193456 . W recenzji habilitacynej, pod którq zložyli podpisy profesorowie Marian Szyjkowski, Jiří Horák i Miloš Weingart, možná bylo przeczytač, iž: góruje nad wszystkimi pozostalými prácami szerokošciq spojrzenia, bogactwem zebranego i przebadanego materiálu, sumiennošciq, z jakq byla opanowana cala literatura przedmiotu, samodzielnošciq w wyražaniu opinii, dokladnošcia_ i celowošciq analizy. Juž samq koncepcjq uj^cia przedmiotu badaň jest nowa takže w odniesienu do literaturoznawstwa polskiego, które ponadto wzbogaca o szereg szczególnych dociekaň, wniosków, nowych polqczeň, podobieňstw i porównaň5 7 . Dodač naležy, že Szyjkowski jako opiekun naukowy zabiegal tež o uzyskanie dofinansowania z Polski na wydanie pracy habilitacyjnej Krejčego. W spušcižnie tego ostatniego dochowal SÍQ konspekt listu w tej sprawie do „1) Dyrekcji Funduszu Kultury Narodowej Prezydium Rady Ministrów, 2) Dyrekcji Kasy Mianowskiego, Palác Staszica, 3) Prezydium Polskiej Akademii Literatury na r^ce Prof. Dra Juliusza Kleinera"58 . W poslowiu do drugiego wydania, które ukázalo sie; w tym samým wydawnictwie Orbis w 1949 r., Krejčí nie omieszkal wyrazič swojej wdziejcznošci wobec dwóch osob, które jego zdaniem najwi^cej przyczynily SÍQ do opublikowania pierwotnej wersji ksiqžkowej; pierwszq z nich byl minister spraw 5 5 M. Szyjkowski, Przedrnowa, w: K. Krejčí, Polská literatura ve virech revoluce, Praha 1934, s. 7. 56 Ibidem, s. 12. 5 7 M. Zelenka, Literární věda a slavistka, Praha 2002, s. 148. 5 8 L A PNP, Praga, zespól Karel Krejčí, Szyjkowski Marian, Ministerstwo Ošwiaty i Wyznaň Religijnych, Warszawa, koncept listu. — 83 — II. Na tropie polsko-czeskiego dialogu kulturowego zagranicznych Czechoslowacji - zárazem wybitny historyk - Kamil Krofta (1876-1945)59 , druga^ zas Szyjkowski: „Równiež moje podziykowanie nálezy siy memu nauczycielowi polonistyki, uniwersyteckiemu prof. dr. M . Szyjkowskiemu, który mnie, zaczynaja_cego autora, w przedmowie do pierwszego wydania przedstawil czytelnikowi polskiemu"60 . Polski literaturoznawca czeskiego uniwersytetu zyskal w mlodym adepcie polonistyki nie tylko zdolnego nastypcy, ale - jak wiele na to wskazuje - równiež godnego partnera, wspólpracownika i zaufanego pomocnika, z którym spotykal siy niemal codziennie nie tylko w murach uczelnianych, ale równiež czysto poza nimi, prowadzac misjy polsko-czeskiego zbliženia na polu kultury. Pierwszymi i naturálnymi sojusznikami oraz wspóltowarzyszami na tej (nielatwej z wielu powodów) drodze byli czescy studenci Szyjkowskiego. W tym šrodowisku zrodzila siy tež inicjatywa, która przybrala formy organizacyjnq w postaci Akademickiego Kola Przyjaciól Polski (AKPP). Uroczyste rozpoczycie dzialalnošci (13 paždziernika 1924 r.) na pewno nieprzypadkowo zbieglo siy z pierwsza_ rocznica_ wykladu inauguracyjnego, otwieraja_cego dzieje praskiej polonistki intytucjonalnej61 . 3. W kr^gu czeskich polonofilów i polskick czeckofilów Szyjkowski nie traktowal pierwszej zagranicznej katedry polonistyki w kategóriách kariéry naukowej - choč ambicji i poczucia wlasnej wartošci z pewnošcia_ mu nie brakowalo. Bydac w ten szczególny sposób wyróžnionym na tle polskiego šrodowiska polonistycznego, uznal za swój patriotyczny i morálny obowiazek propagowanie kultury polskiej nie tylko wšród nielicznego grona studentów, lecz takže w szerszych krygach spoleczeňstwa czeskiego. Zatem podjaj siy roli, jakq dziš pelniq samodzielne instytucje - instytuty polskie za granicq. Nie posiadajac dodatkowych šrodków do realizacji zadaň, 5 9 J. Dejmek, Historik v čele diplomacie: Kamil Krofta. Studie z dějin československé zahraniční politiky v letech 1936-1938, Praha 1998. 6 0 K. Krejčí, Polská literatura ve virech revoluce, wyd. 2, Praha 1949, s. 301 [tlum. wlasne, tak samo gdzie indziej, o ile nie zaznaczono inaczej]. 6 1 Knihovna Filozofické fakulty Masarykovy univerzity v Brně (KFF MU), J. Doliwa, Polsko-československé kulturní vztahy v letech 1925-1934 v činnosti organizacípolsko-československé vzájemnosti (maszynopis pracy doktorskiej), Brno 1985, s. 16. Por. R. Baron, Ambasadorowie wzajemnego zrozumienia..., s. 180. — 84 — 3. W kr§gu czeskick polonofilów i polskick czeckofilów jakie sobie na tym polu postawil, musial liczyč przede wszystkim na wlasne zdolnošci ogranizacyjne, kontakty oraz lekkie pióro. Poniewaž jednak nie byl typem naukowca gabinetowego, lecz czlowiekiem niezwykle towarzyskim, mial wszelkie przeslanki po ternu, by wyznaczone teoretyczne cele realizowač w praktycznym dzialaniu. Aczkolwiek na stosunkach dyplomatycznych pomi^dzy Czechoslowacjy i Polsky nadal kladl sie_ cieň niedawnego sporu terytorialnego o Slysk Cieszyňski, Spisz i Oraw^, atmosféra wzajemnej wrogošci i niech^ci obu spoleczeňstw zaczeja powoli ust^powač. Powrócila póžniej w drugiej polowie lat trzydziestych, kiedy zaczyl zalamywač si§ systém wersalski. Z tymi politycznymi uwarunkowaniami Szyjkowski jako propagátor polsko-czeskiego zbliženia na polu kultury musial sie^ liczyč, i nieraz byl z ich przejawami bezpošrednio konfrontowany. Tymczasem przebieg uroczystošci paňstwowych zwiyzanych z przewozem prochów Henryka Sienkiewicza przez Czechoslowacje; (wlašciwie przez Czechy, Morawy i Slysk) mógl prowadzič do wniosku, že czesko-polskie pojednanie i zbliženie može nastypič wlašnie za pošrednictwem wartošci i przeslania, jakie niesie z soby kultura. Jak przystalo na osobowošč nietuzinkowy, by nie rzec wr^cz charyzmatyczny, Szyjkowskiemu nieraz przypadala w udziale rola inšpirátora czy szerzej spiritus movens wielu wydarzeň i inicjatyw, oraz po cze-šci wynikajyca z tego faktu palma pierwszeňstwa zarówno na polu naukowym, jak i w dzialalnošci spoleczno-kulturalnej. Dotyczy to równiež Akademickiego Kola Przyjaciól Polski przy Uniwersytecie Karola w Pradze (1924-1933), którego powstanie wyprzedzilo podobne inicjatywy, podejmowane jednak przez Polaków, w polskich ošrodkach uniwersyteckich. W 1925 r. powolano bowiem do žycia Akademickie Kolo Przyjaciól Czechoslowacji przy Uniwersytecie Poznaňskim, a w roku 1926 Akademickie Kolo Przyjaciól Czechoslowacji w Krakowie62 . Kim byli wiodycy czlonkowie AKPP w Pradze, innymi slowy: jak wyglydal sklad personálny, który sily rzeczy rzutowal na prowadzony przez te_ organizacje_ dzialalnoščľ Profesor Marian Szyjkowski wziyl na siebie zaszczyt i obowiyzek, wynikajycy z roli czlonka honorowego. Co ciekawe, prezesem nie zostal nikt ze studentów polonistyki, ani nawet slawistyki, lecz student prawa, Jaroslav Michl. Po cze-šci moglo to wynikač z faktu, iž Karel Krejčí, którego nota bene 6 2 E. Lesiewicz, Wielkopolska wobec stosunków polsko-czechoshwackich w latách 1918-1939, Poznaň 2000, s. 122; AMZV, Praha, ZÚ Polsko, inv. Č. 25, kr. 40, Spolky, Akademickie Kolo Przyjaciól Czechoslowacji, Krakov, Sprawozdanie z dzialalnošci Akademickiego Kola Przyjaciól Czechoslowacji w Krakowie za rok szkolny 1926/27, s. 1. — 85 — II. N a tropie polsko-czeskiego dialogu kulturowego wybrano jedným z wiceprezesów, dopiero zaczynal uczyč sie; polskiego - po- v dobnie jak jego koležanki i koledzy. Wyja_tek stanowila tutaj Iza Saunová (z domu Horowicz), która byla Polkq ze Lwowa. W 1918 r. przeprowadzila sie_ do Pragi, gdzie ukoňczyla rozpocz^te w rodzinnym miešcie studia germa- v nistyki oraz wyszla za mqž za Josefa Sauna; oboje zostali tež wiceprezesami AKPP. Skarbnikiem i kronikarzem w jednej osobie byl Jiří Riess, który znalazl sie^ póžniej takže w gronie tlumaczy pierwszego tomu monografii Szyjkowskiego o polskim udziale w czeskim odrodzeniu narodowym (obok innych studentów i absolwentów polonistyki, takich jak Božena Hátlová, dr Karel Krejčí, dr Bohumír Nepustil i Jaroslav Závada)63 . Oddajmy równiež glos Szyjkowskiemu, który w przywolywanych juž tutaj, nieopublikowanych dotqd wspomnieniach dal wyraz wlasnym przekonaniom na témat žródel i przejawów czeskiego polonofilstwa, tak przeciež wažnego dla akcji zbliženiowej czesko-polskiej, a wszystko to na przykladzie pokazania sylwetki pierwszego i jedynego prezesa AKPP: Akademickie Kolo Przyjaciól Polski skupilo grono moich uczniów i wychowanków, na których czele stanaj dr. Jaroslav Michl. Tego czolowego przedstawiciela mlodego ruchu polonofilskiego w Czechach musze; bližej zaprezentowač, bowiem integrálny polonofilizm ucielešnil sie^ w nim najpelniej. Dr. Michl mial poza sobq polskie wspomnienia, które z reguly wytwarzajq korzystne dla Polski dyspozycje, jak to stwierdzilem w bardzo wielu wypadkach. Wódz mlodych sympatyków Polski w Czechach mial wspomnienia najmilsze z kilku lat szkoly šredniej w Krakowie, gdzie jego ojciec, lekarz wojskowy w bylej armii austriackiej, przebywal garnizonem. Z Krakowa przywiózl nasz Jaroslaw znajomošč polskiej mowy, polski obyczaj, polskie formy towarzyskie, co rázem wziete spowodowalo, i polski sposób myslenia, nie dotykajúc czeskiego poczucia narodowej przynaležnošci. Byly to elementy najbardziej pozytywne, ideálny rzec možná materiál, z którego bez trudu dalo sie; stworzyč wzorowy typ dzialacza na polu 'zblíženia'6 4 . Snop šwiatla na kwestie^ založenia i charakteru dzialalnošci AKPP rzuca równiež jeden z niepošlednich czlonków, któremu ponadto trudno byloby odmówič rzetelnošci czy braku obiektywizmu. Karel Krejčí pod koniec swego nauce pošwiexonego žycia tak wypowiedzial sie^ na ten témat przy okazji omawiania založenia Katedry Jazyka i Literatury Polskiej na Uniwersytecie Karola w Pradze: 6 3 AMZV, Praha, ZÚ Polsko, inv. č. 25, kr. 40, Spolky, Akademickie Kolo Przyjaciól Czechoslowacji, Krakov, Zpráva o činnosti Akademického kola přátel Polska v správních letech 1928/1929 a 1929/1930; M. Szyjkowski, Polská účast v české národním obrození, cz. 1, Praha 1931, s. 506. Por. R. Baron, Ambasadorowie wzajemnego zrozumienia..., s. 181. 6 4 LL, s. 111. — 86 — 3. W kr§gu czeskick polonofilów i polskick czeckofilów I tak pod jego [Szyjkowskiego] patronátem, skupila SÍQ grupa mlodych ludzi, przewažnie studentów, na czele z zapalonym polonofilem, prawnikiem Jaroslavem Michlem i lwowska_ rodaczkq profesora, Izq Saunový, która wyszla za mqž za Czecha i koňczyla swoje studia na Uniwersytecie Karola, i wlašnie oni založyli Akademickie Kolo Przyjaciól Polski (póžniej, kiedy založyciele dostudiowali: Kolo Przyjaciól Polski), organizacji, odznaczajaxq siq przebojowošciq mlodošci i bezkompromisowošcia_ w dqženiu do wlasnych celów6 5 . Form dzialalnošci organizacji skupiajqcej mlodych czeskich polonofilów (Saunová znów sie; tutaj wymykala ogólnej charakterystyce, b^dqc raczej polsky czechofilkaj w ramach AKPP prowadzila kurs jazyka polskiego66 ) bylo co najmniej kilka. Szeroko rozwin^ly si§ kontakty pomi^dzy czeskimi i polskimi studentami. Kolo organizowalo wycieczki czeskich studentów do Polski, a z kolei w Pradze przyjmowalo polskich rówiešników (jedným z nich byl póžniejszy rektor UJ, Kazimierz Lepszy). Jak wspomniano, stanowilo tež wzór dla utworzenia organizacji studenckich w Polsce o zbližonym profilu. Najpelniej rozkwitla wspólpraca pomi^dzy praskim Akademickim Kolem Przyjaciól Polski i krakowskim Akademickim Kolem Przyjaciól Czechoslowacji, któremu patronowal znaný geolog, profesor i póžniejszy rektor Akademii Górniczo-Hutniczej, Walery Goetel67 . O wzajemnych relacjach obu towarzystw wiele mówi czlonkostwo honorowe AKPCz Jaroslava Michla, Izy i Josefa Saunów, Karela Krejčego oraz prezesa Kola Polskiego w Pilžnie Vojtěcha Kosnara. Kolo krakowskie opublikowalo wlasnym sumptem poetyckq parafrázy legend staroindyjskich pt. Dusza kobiety (1928), która_ napisal Jaromír Rašín a przetlumaczyl Marian Szyjkowski, la_czqcy nieodmiennie prace; naukowa_, dydaktyczna_, publicystyczna_, organizacyjna_ i od czasu do czasu wlašnie translatorskq68 . 6 5 K. Krejčí, Založení stolice polskélio jazyka a literatury..., s. 28. 6 6 M. Benešová, Praská polonistyka oczarni absolwentów III. Iza Šaunová 12.02.1896 - 26.05.1960, w: M. Benešová, R. Rusin Dybalska, L. Zakopalová, 90 let pražské polonistiky..., s. 140. 6 7 K. Krejčí, Založení stolice polskélw jazyka..., s. 28-29. Walery Goetel (1889-1972) blisko wspólpracowal z czeskimi naukowcami, bral np. udzial w I Kongresie Geografów i Etnografów Slowiaňskich w Pradze (1924); zostal odznaczony Orderem Bialego Lwa Republiki Czechoslowackiej (1927). Zob. M. Maciuk, J. Laskosz, By wzniešč sie ponad szczyty... Z kontaktów uczonych polskich, czeskich i slowackich w XX w., 10 lat wspólpracy Archiwurn Nauki PAN Í PAU, Masarykův ústav a Archiv AV ČR, Kraków 2013, s. 30-31. 6 8 AMZV, Praha, ZU Polsko, inv. č. 25, kr. 40, Spolky, Akademickie Kolo Przyjaciól Czechoslowacji, Krakov, Sprawozdanie z dzialalnošci Akademickiego Kola Przyjaciól Czechoslowacji w Krakowie za rok szkolny 1926/27, s. 2, 12-13. — 87 — II. Na tropie polsko-czeskiego dialogu kulturowego Mlodzi czescy polonofile brali równiež udzial w podejmowaniu przez swego praskiego profesora przyježdžajacych do czechoslowackiej stolicy róžnych znaczycych gošci. Najcz^šciej byli wšród nich przedstawiciele polskich šrodowisk naukowych, kulturalnych i artystycznych; wymieňmy w tym miejscu tylko kilka osob tytulem przykladu: Ignacy Chrzanowski, Tadeusz Grabowski, Tadeusz Lehr-Splawiňski, Roman Dyboski, Zdzislaw Stieber, Julian Tuwim, Jaroslaw Iwaszkiewicz, Karol Hubert Rostworowski, Emil Zegadlowicz, Zofia Nalkowska, Kazimiera Illakowiczówna, Mieczyslaw Frenkiel, Aleksander We/ gierko, Eugénia Umiňska69 . Szyjkowski nie szcz^dzil czasu i sil do prowadzenia polsko-czeskiej misji zbliženiowej wsz^dzie tam, gdzie uwažal to za stosowne, potrzebne i možliwe. Z tym zas wiyzaly sie^ bližsze i dalsze wyjazdy z Pragi. I tak widzimy go na przyklad w roli prelegenta-wykladowcy przybywaja_cego na zaproszenie nowo powstalego Czesko-Polskiego Klubu w Brnie; na czele tego pierwszego polonofilskiego towarzystwa na Morawach (1925-1939) stal pierwszy lektor jazyka polskiego na Uniwersytecie Masaryka, czeski przyjaciel Polski, Maxmilán Kolaja70 . W Brnie Szyjkowski zagail swym odczytem na témat wspólczesnej literatury polskiej (25 kwietnia 1925 r.) dzialalnošč Klubu na tym polu. Natomiast na dziesiexiolecie dolaczyl do grona autorskiego okolicznošciowej publikacji Jdeme dál! [Idziemy dalej!], zamieszczajyc w niej tekst Drogi poznawania wspólczesnej literatury polskiej (Wskazówki dla czeskiego samouka)11 . Wkrótce Szyjkowski przybyl w nowej roli - profesora Uniwersytetu Karola i zárazem zwolennika polsko-czeskiej unii kulturalnej - do swego rodzinnego miasta Lwowa. Organizacjy pobytu i wykladów praskiego polonisty w grodzie nad Peltwiy zajaly sie_ trzy osoby, reprezentujace glówne miejscowe šrodowiska zainteresowane nawia_zywaniem i prowadzeniem polsko-czeskiego i czesko-polskiego dialogu mi^dzykulturowego. Byli to: František Stilip - czechoslowacki konsul we Lwowie, wspomniany juž Tadeusz Lehr-Splawiňski - wówczas 6 9 K. Krejčí, Založení stolice polského jazyka..., s. 29-31; O. Bartoš, K pražskému působení Mariana Szyjkowskélio, „Slávia" 54, 1985, 3, s. 251. 7 0 Archiv města Brna [dalej: AMB], R 47, Československo-polský klub v Brně, in. č. 7, souhrnný výkaz činnosti spolku 1925-1935. Zob. takže R. Baron, Z dziejów pohnofilstwa czeskiego. Czechoslowacko-Polski Klub w Brnie (1925-1939), w: Na obrzeiach polityki, cz. 8, red. M. Kosman, Poznaň 2010, s. 99-118; R. Madecki, Maxmilián Kolaja (1883-1966), w: R. Baron, R. Madecki, J. Malicki et al, Czeskie badania riad Polskq w kontekšcie Europy Srodkowej i Wschodniej, Praga 2016, s. 466-472. 7 1 A. Kellner, Deset let Ceskoshvensko-polského Klubu v Brně, w: Jdeme dál! K desátému výročíCeskoshvensko-polského Klubu v Brně (1925-1935), Brno 1935, s. 9-10; M. Szyjkowski, Drogi poznawania wspólczesnej literatury polskiej, w: Jdeme dáli..., s. 35-39. — 88 — 3. W kr§gu czeskick polonofilów i polskick czeckofilów profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza, oraz Henryk Batowski - student orientalistyki, filologii slowiaňskiej i historii nowožytnej tegož uniwersytetu, w przyszlošci znaný historyk i slawista, profesor Uniwersytetu Jagielloňskiego72 . Wyklad na témat znaczenia i koniecznošci ustanowienia polsko-czeskiej unii kulturalnej, wygloszony w Sali Kasyna Miejskiego 11 lutego 1926 r., stal siy bezpošrednim impulsem do powstania Polsko-Czechoslowackiego Klubu we Lwowie. Nastypnego dnia Rada Miasta uchwalila statut organizacji, a juž 19 lutego mialo miejsce jej uroczyste Walne Zgromadzenie w tej samej przepiyknej sali, gdzie kilka dni wczešniej odbyl siy wyklad gošcia z Pragi (o lwowskim jednak rodowodzie). Licznie reprezentowane byly wladze województwa na czele z wojewodq lwowskim Pawlem Garapichiem, miasta z wiceburmistrzem Leonardem Stahlem, šrodowisk naukowych - m.in. byly i aktuálny rektorzy Akademii Medycyny Weterynaryjnej, czyli Stanislaw Niemczycki i Waclaw Moraczewski, profesorowie Uniwersytetu Jana Kazimierza: Jan Czekanowski (w latách 1934-1936 rektor), Adam Fischer, Jan Janów, Stefan Wierczyňski (znaný póžniej bibliotekarz i slawista Vrtel-Wierzyňski), a takže co zrozumiale - by nie rzec wrycz nieodzowne - przedstawiciele czeskiej spolecznošci lokálnej (zwlaszcza jednego z najstarszych czeskich zagranicznych towarzystw na šwiecie, jakim byla založona w 1867 r. lwowska Česká beseda73 ) i last but not least samej Czechoslowacji w osobie konsula v Stilipa. Nadmieňmy tylko, že prezesem Polsko-Czechoslowackiego Klubu we Lwowie zostal wybrany przez aklamacjy (podobnie jak caly zarza_d) Tadeusz Lehr-Splawiňski, a jego zastypcq Jaroslav Distl7 4 - lwowski Czech, dlugoletni sekretarz, zastypca prezesa i w koňcu prezes towarzystwa Česká beseda [Ognisko Czeskie]75 . 7 2 LA PNP, Praha, Karel Krejčí - spušcizna (Iza Saunová - spušcizna), M. Szyjkowski, Wspomráeráa (rkps), s. 3. 7 3 Zob. zwlaszcza edycje; dokumentów opracowanq przez (niežyja_cego juž) lwowskiego Czecha: E. Topinka, Archiv spolku Česká beseda ve Lvově (1867-1936). K 140. výročí založení spolku Česká beseda ve Lvově, Lvov 2007. 7 4 W polskoj^zycznym ogloszeniu pošmiertnym znalazla sie_ m.in. taka oto charakterytyka tej postaci: „Sp. Distl, który przebywal we Lwowie od r. 1898, byl szczerym przyjacielem národu polskiego i przeszlo 30 lat pracowal nad pogl^bieniem stosunków polsko-czechoslowackich, tak w kolách swego národu, jak i w Klubie polsko-czechoslowackim we Lwowie, którego byl wybitnym dzialaczem". Por. E. Topinka, Archiv spolku Česká beseda ve Lvově (1867-1936), dok. 621, Skon prezesa „Czeskiej Besedy" we Lwowie, s. 522. 7 5 M. Piwowarczyk, The image of the Czechs in Polish society. Polish and Czech Cooperation Exemplified by the Polish-Czeclvoslovakian Club in Lviv (Lwów) in the Period between 1926-1935 (38), „Czech-Polish Historical and Pedagogical Journal" 2010, 2, s. 24-25. — 89 — II. Na tropie polsko-czeskiego dialogu kulturowego Szyjkowski tak oto wspominal po latách ów wyjazd do miasta dzieciňstwa i wczesnej mlodošci, który nie byl jednak podróžq sentymentalnq, lecz mial na celu szerzenie wšród szerokich kr^gów polskiego spoleczešntwa idei polsko-czeskiej wspólnoty kulturalnej: We Lwowie przyj^to mnie serdecznie i gošcinnie. Ze strony czeskiej zorganizowal wyklady konsul Stilip, czlowiek dzielny i rozumný. Ze strony polskiej zajaj sie^ nimi prof. Lehr-Splawiňski oraz akademik Batowski, bardzo obiecujqca sila na terenie slowianofilskim. Zjechali sie; na te dnie do Lwowa Czesi z odleglych katów wschodnich, z Tarnopola i Sokala - jest ich rázem w tamtých stronach suma pokažna do 3000 glów. Totéž pierwszy wyklad im pošwiQcilem. Mówilem po czesku o Zeromskim. Bylo to czeskie šwieto kulturalne, urzqdzone uroczyšcie w Sali Hotelu Krakowskiego [...]. Drugi wyklad wyglosilem dla mlodziežy akademickiej. Trzeci, z inicjatywy Kola Literackiego, w Sali Kasyna Miejskiego [...] stanowil inauguracj^ dzialaň Towarzystwa Polsko-Czechoslowackiego, które kilka dni póžniej ukonstytuowalo SÍQ pod prezesura, prof. Splawiňskiego7 6 . Pierwszym towarzystwem czechonlskim w mi^dzywojennej Rzeczpospolitej bylo Kolo Polsko-Czechoslowackie w Poznaniu, kore zostalo powolane do žycia w majů 1923 r. z inicjatywy Ignacego Hanusa, wówczas profesora Wyžszej Szkoly Handlowej i lektora jazyka czeskiego na Uniwersytecie Poznaňskim. Od poczqtku dzialalnošci Kola, które w 1925 r. zmienilo nazwe; na Towarzystwo Polsko-Czechoslowackie, wažna_ role, odgrywal w nim Wladyslaw Mieczyslaw Kozlowski (1857-1935)11 . Filozof, zaprzyjažniony od dawna z prezydentem Masarykiem, któremu zreszta^ pošwi^cil studium T.G. Masaryk a mesjanizm polski (Poznaň 1925), rozwijal w šrodowisku poznaňskim ožywionsj. dzialalnošč na rzecz polsko-czeskiego poznania i zbliženia; byl prezesem, a nast^pnie prezesem honorowym tutejszego Towarzystwa Polsko-Czechoslowackiego, od 1926 r. równiež czlonkiem zagranicznym Czeskiej Akademii Umiej^tnošci w Pradze (Česká akademie věd a umění)78 . Znajax negatywny stosunek Kozlowskiego do Szyjkowskiego jako wykladowcy polonistyki na Uniwersytecie Karola czy szerzej do konserwatywnego Krakowa, latwiej przychodzi nam zrozumieč, dlaczego Szyjkowski przybyl do Poznania dopiero wtedy, kiedy prezesem byl juž kto inny (profesor Leonard Glabisz). 7 6 LA PNP, Praha, Karel Krejčí - spušcizna (Iza Saunová - spušcizna), M. Szyjkowski, Wspomnknia (rkps), s. 3. 7 7 J. Kozeňski, Towarzystwo Polsko-Czeclioslowackie w Poznaniu w latách 1923-1939, „Przeglad Zachodni", 1960, 2, s. 337-339. 7 8 Archiwum Poznaňskiego Towarzystwa Przyjaciól Nauk, spušcizna Wladyslawa Mieczyslawa Kozlowskiego. — 90 — 3. W kr§gu czeskick polonofilów i polskick czeckofilów Dzialalnošč Towarzystwa w 1926 r. otwiera odczyt Szyjkowskiego pt. Unia kulturalna polsko-czeska19 ', który niebawem pojawia sie; równiež na lamách „Kuriéra Poznaňskiego". O randze Poznania na ówczesnej mapie polsko-czeskich kontaktów kulturalnych šwiadczy równiež fakt, že zaledwie kilka dni póžniej Szyjkowski powrócil do wielkopolskiej stolicy. W Bazarze zgotowano mu nie lada przyjexie w formie wieczoru towarzysko-kulturalnego, który przecia_gna_l sie; do pólnocy (26 lutego). Natomiast nast^pnego dnia gošč z Pragi wyglosil w Bibliotéce Uniwersyteckiej odczyt pt. Wielbiciele literatury polskiej w Czechach80 . Fakt ten naležy równiež l^czyč z szerzej zakrojonq inicjatywq praskiego polonisty, której celém bylo gloszenie idei polsko-czeskiego zbliženia na polu kultury i przekonywanie do niej zarówno šrodowisk opiniotwórczych, jak tež szerokich rzesz polskiej inteligencji. Mialy ternu služyč osobiste spotkania i moc slowa mówionego wspierana kunsztem oratorskim, ale przede wszystkim ówczesne šrodki mediálně, jakimi byly wielotysi^czne nieraz náklady glównych tytulów prasowych. Szyjkowski byl tego oczywišcie w pelni šwiadom i majqc juž pewne došwiadczenie w tym zakresie - z czasów bliskiej wspólpracy z redakcja_ krakowskiego „Ilustrowanego Kuriéra Codziennego" - nie zawahal sie; wstqpič szybko i zdecydowanie takže na ten grunt. I chociaž jego korespondecje z Pragi ukazuja_ sie; juž w 1925 r. na lamách „Rzeczpospolitej" czy lwowskiego „Slowa Polskiego", to wlašnie rok 1926 stanowi tutaj istotna_ cezur^, rozpoczynaja_cq okres zaledwie kilkuletniej, lecz jakže intensywnej wspólpracy z polsky prasq. Roku ów, chcialoby sie_ powiedzieč, majqc tutaj na mysli misje; rozpocze;ta_ przez Mariana Szyjkowskiego w Polsce w roku 1926. Osobišcie odwiedza wtedy co najmniej trzy ošrodki, w ktorých istnialy lub wlašnie powstawaly towarzystwa polsko-czechoslowackie, a zatem Poznaň, Lwów i Warszawej wyglasza na tych forach programowe odczyty na témat imperatywu kulturalnego zbliženia i wspóldzialania polsko-czeskiego; swoje przeslanie kieruje równiež do czytelników takich tytulów prasowych, jak „Kurier Poznaňski" (Unia kulturalna polsko-czeska)81 czy „Ilustrowany Kurier Codzienny" (O kulturalnq wspólpracy czesko-polskq)82 ; publikuje ponadto caly szereg tekstów maja_cych przedstawič zasadnicza_ tez^ niejako w praktycznym uj^ciu czy tež dzialaniu, 7 9 J. Kozeňski, Towarzystwo Polsko-Czedvoslowackie w Poznaniu..., s. 339; K. Suchan, Towarzystwo Polsko-Czechoslowackie O ile dzialalnošč towarzystw czechofilskich w Polsce i polonofilskich w Czechoslowacji cieszyla sie; generalnie (až do polowy lat 30.) przychylnošciy i wsparciem ze strony dyplomatów, którzy nadto nie stronili od wst^powania w szeregi tych organizacji, to dzialalnošč publicystyczna podlegala zazwyczaj znacznie bardziej wnikliwej analizie oraz krytycznej ocenie z ich strony. Czechoslowacka polityka naukowa na odcinku slowiaňskim byla pilnie šledzona i komentowana w Ministerstwie Spraw Zagranicznych RP. Juž w listopadzie 1923 r. dyrektor Departamentu Politycznego MSZ zwracal uwage^ przedstawicielom Polskiej Akademii UmiejeTnošci w Krakowie na „zamiar stworzenia z Pragi slowiaňskich Aten", na dzialania prezydenta Masaryka, majyce na celu zbliženie poszczególnych paňstw i narodów slowiaňskich i wywieranie czeskiego wplywu na Slowiaňszczyzne> Zdaniem autora tego tajnego pisma, pomimo wymienionych staraň Masaryka i mlodszej generacji uczonych, czeski naukowy ruch slowiaňski mial pozostawač pod wplywem mysli niemieckiej oraz byč odseparowany od wplywów romaňskich i anglosaskich62 . Wzmianki o Szyjkowskim znalazly sie; na samým wst^pie tego pisma: Ministerstwo Spraw Zagranicznych na zaszczyt przeslač do wiadomošci informacje, dotyczqce ruchu naukowego slowiaňskiego w Pradze: W roku biežqcym powolani zostali na Uniwersytet Karola w Pradze dwaj polscy profesorowie, Wl. M . Kozlowski z Poznania i M. Szyjkowski z Krakowa; pierwszy na wyklady polskiej filozofii narodowej na jeden semestr, drugi zas dla literatury polskiej na rok próbny, poczym zamierzonym jest stabilizowanie go. Nominacje te sq krokiem dalszym na drodze realizacji ogólnego programu, który streszcza siq potocznie w zamiarach stworzenia z Pragi slowiaňskich Aten. Na 6 2 Archiwum Nauki Polskiej PAN i PAU, Polska Akadémia Umiejetnošci, Kancelária Sekretarza Generalnego, nr 1175/1923, Pismo MSZ do PAU z 28 XI 1923. 3. Pod czujnym okiem dyplomatów fakultecie filozoficznym wykladajq juž bowiem, prócz rodzimych czeskich slawistów, Rosjanin Francew (byly profesor uniwersytetu warszawskiego), Jugoslowianin Můrko, przybywa zas obecnie Polák - Szyjkowski. Kazdy z nich rozporzqdza wlasnym seminarium, lokálem, bibliotéky i kredytami. Jak wiadomo, Ukraina jest równiež reprezentowana wszechstronnie. W ten sposób zyskujq Czesi niepošledni wplyw na žycie duchowe rôznych narodów slowiaňskich i stwarzajq tu na swym gruncie podstawy owej ideologii politycznej i kulturalnej63 . Natomiast o stosunku czechoslowackich dyplomatów do praskiego polonisty przekonuje nas chociažby trešč raportu przeslanego przez pracownika Poselstwa Czechoslowacji w Warszawie do centrali MSZ w Pradze w 1928 r. W optyce autora tego raportu Szyjkowski w 1926 r. zszedl z drogi bezstronnego czechofila i naukowca niezajmuja_cego siy politykq. Na potwierdzenie swej tezy przytoczyl nastupujíce argumenty: finansowe uzaležnienie siy od polskiego ministerstwa ošwiaty na skutek rozpoczycia przyjmowania pensji polskiego profesora tytularnego - niezaležnie od pensji czeskiego profesora w Pradze, bližej nieokrešlone nawia_zanie kontaktów z MSZ w Warszawie, podjecie wspólpracy z redakcjq „Kuriéra Warszawskiego" za liczqce 80 $ miesiecznie honorarium. Reasumujac: w zamian za zapewnienie sobie dostatniego žycia w stolicy nad Weltawq Szyjkowski mial (w šwietle raportu czechoslowackiego dyplomaty w Warszawie) dostarczač naukowej argumentacji dla tezy o polskim prymacie w šwiecie Slowian64 . Zapewne w oczach kierownika sekcji politycznej, którym byl od stycznia 1927 r. wybitny czeski historyk i zárazem wytrawny dyplomata Kamil Krofta - wówczas juž nieformalny zastypca ministra spraw zagranicznych Edvarda Beneša65 - Szyjkowskiego miala pogrqžyč czy tež zdyskredytowač wiadomošč o šledzeniu przez niego prasy czeskiej w celu zwracania uwagi na teksty w taki czy inny sposób wobec Polski nieprzychyfne, ale takže konkluzja stwierdzajqca, že zachowanie Szyjkowskiego wobec Czechów „bierze siy z kulturowej wynioslošci nad nami i z poczucia prymatu, do którego dqžy równiež zagraniczna propaganda polska"66 . 6 3 Archiwum Nauki Polskiej PAN i PAU, PAU, KSG, nr 1175/1923, Pismo MSZ do PAU z 28 XI 1923. 6 4 AMZV, Praha, Kroftův archiv 14, Politické věci, státy, Polsko, vzájemné vztahy, čj. 152.401/III.1/28. 6 5 J. Dejmek, Diplomacie Československa, t. 1: Nástin dějin Ministerstva zahraničních věcí a diplomacie (1918-1992), Praha 2012, s. 50. 6 6 R. Baron, Ambasadorowie wzajemnego zrozumienia..., s. 191. — 121 — III. Miedzy kultury, nauka^ i dyplomacja^ Niekorzystna_ zmiane^ - z punktu widzenia czechoslowackiej dyplomacji - w zachowaniu polskiego profesora w Pradze la_czono tutaj (w sensie personálnym) z kontaktami i wplywem Jana Antoniego Rogowicza, be-dqcego nie tylko prezesem Towarzystwa Polsko-Czechoslowackiego w Warszawie i wiceprzewodniczqcym stolecznej Rady Miejskiej, ale przede wszystkim od marca 1928 r. senátorem RP wybranym z listy Bezpartyjnego Bloku Wspólpracy z Rza_dem. Ska_dinqd wiadomo, že Szyjkowski istotnie znal Rogowicza co najmniej od 1926 r., kiedy wystqpil gošcinnie w roli prelegenta w ramach dzialalnošci warszawskiego Towarzystwa Polsko-Czechoslowackiego67 . Niespelna dwadziešcia lat póžniej Rogowicz zginie z rqk Niemców w obozie koncentracyjnym w Oranienburgu, šcišlej w Sachsenhausen. Nie ulega raczej wa_tpliwošci, že stosunek do slowa drukowanego, jak równiež sposób odczytywania sensów trešci nie tylko dziela naukowego w zakresie humanistyki, ale takže popularnonaukowego tekstu opublikowanego na lamách prasy, može znaczaxo rožnič sie; W przypadku z jednej strony badacza literatury, a z drugiej strony dyplomaty czy nižszego ranga_ urz^dnika placówki dyplomatycznej. Pierwszy na ogól zwraca uwage; na wartošci poznawcze, na kwestie estetyczne, na wpólbrzmienie formy i trešci, na róžne možliwošci interpretacyjne, bardziej lub mniej rozwini^te poszczególne zagadnienia, na ewentualne odwolywanie SÍQ do dokonán poprzedników i spôsoby korzystania z ich dorobku, wreszcie na bl^dy czy przemilczenia, wynikajqce z niewiedzy lub braku dobrej woli. Drugi natomiast patrzy przez pryzmat polityki zagranicznej, czyli stosunków mi^dzynarodowych i wlasnej w nich racji stanu. Wszelkiego zaš rodzaju niezgodnošci z kierunkiem i linia_ polityki zagranicznej aktualnie rza_dza_cych bywaja^ przez ich podwladnych zazwyczaj traktowane nie jako przejaw krytycznego i samodzielnego myslenia jednostek o kontaktach mi^dzynarodowych, ale najcz^šciej jako dzialania na szkode^ interesów danego paňstwa i národu. Jednak pierwsze aktywne zetkni^cie Szyjkowskiego ze šwiatem dyplomatów - polskich i czeskich, i to prawie jednoczešnie - mialo miejsce kilka lat wczešniej w Paryžu. Najprawdopodobniej na pocza_tku 1924 r. praski polonista przyjechal do stolicy Francji, aby za otrzymanq na uczelni subwencje; zakupič ksiqžki dla potrzeb prowadzonej przez siebie katedry. Przy tej okazji zamierzal równiež nawiqzač osobiste kontakty z francuskimi slawistami, odwiedzič nast^pce^ Mickiewicza w Collěge de France czy poznač z autopsji Institut ďétudes 6 7 AMZV, Praha, Kroftův archiv 14, Politické věci, státy, Polsko, vzájemné vztahy, čj. 152.40 l/III. 1/28; http://www.ipsb.nina.gov.p1/a/biografia/jan-antoni-rogowicz (23 IX 2017). — 122 — 3. Pod czujnym okiem dyplomatów slaves przy ulicy Micheleta 9, który w 1919 r. založyl francuski historyk i slawista Ernest Denis - zaslužony równiež dla niepodleglošci Czechoslowacji. Jako jeszcze wówczas polski obywatel Szyjkowski skierowal swoje pierwsze kroki do Poselstwa RP, liczaj: na pomoc w dotarciu do wybranych francuskich uczonych oraz (a može przede wszystkim) na zainteresowanie polskiej dyplomacji nowo powstalq pierwszq zagranicznq katedry polonistyki na šwiecie. Szybko jednak doznal zawodu i otrzežwienia. Posel nadzwyczajny i minister pelnomocny, którym byl wówczas hrabia Maurycy Zamoyski, czyli niedoszly prezydent RP a niebawem nowy minister spraw zagranicznych w rz^dzie Wladyslawa Grabskiego, najwyražniej w ogóle nie byl tym niepolitycznym spotkaniem zainteresowany. Niespodziewanego polskiego gošcia z czeskiej Pragi przyjaj jeden z sekretarzy, Józef Lipski - znaný glównie jako póžniejszy Ambasador RP w Berlinie. Wedlug relacji Szyjkowskiego, Lipski specjalnie siy nie wysilal, odpowiadal zdawkowo, w niczym petentowi nie pomógl i odeslal go do Biura Prasowego Poselstwa RP, mieszcza_cego siy jednak pod innym adresem. Pod nieobecnošč dyrektora - pisarza i publicysty Stanislawa Szpotaňskiego - spotkal siy z jego zastypcq. Co prawda rozmowa przebiegala w dobrej atmosferze, lecz o francuskich slawistach interlokutor (zbyt) malo wiedzial, co zdaniem Szyjkowskiego odzwierciedlalo tylko faktyczny stan rzeczy, a mianowicie, že nad Sekwan^ „russica bily na calej linii polonica"68 . Jakže inaczej zachowali siy wobec Szyjkowskiego i jego prosby czechoslowaccy dyplomaci w Paryžu! Nie došč, že nie odmówili mu pomocy, ale od razu wykonali kilka telefonów do francuskich slawistów, by umówič ich praskiego partnera na spotkania. Co wiycej, gošč z Pragi otrzymal do dyspozycji samochód Poselstwa RC, aby w ciqgu trwajqcej zaledwie kilka dni wizyty mógl szybko i wygodnie dotrzeč na wszystkie zaplanowane rozmowy69 . Nie wiemy, komu dokladnie Szyjkowski zawdziexzal ty bezcenný pomoc w poselstwie „swej drugiej ojczyzny", jak mial w zwyczaju nazywač Czechoslowacjy. Wiadomo jednak, že na czele tej placówki stal wówczas, a takže jeszcze dlugo potem (až do roku 1940), Stefan Osuský - jeden z czolowych dyplomatów czechoslowackich w ogóle70 . Dopóki stosunki polsko-czechoslowackie byly zgodne, a w každým razie wolne od nieustannych napiyč i konfliktów, dopóty polski profesor czeskiego 6 8 LL, s. 219. Zob. tež História dyplomacji polskiej, t. 6: 1918-1939, red. P. Lossowski, oprac. M. Leczyk, P. Lossowski, W. Materski, W. Michowicz, A. Skrzypek, Warszawa 1995, s. 13, 36, 632. 6 9 LL, s. 220. 7 0 J. Dejmek et al., Diplomacie Československa..., t. 2, s. 178-179. — 123 — III. Miedzy kultury, nauka^ i dyplomacja^ uniwersytetu mógl wlašciwie swobodnie dzialač na niwie czesko-polskiego zbliženia kulturalnego. W dužym stopniu abstrahowal od wewn^trznej sytuacji politycznej w obu krajach, majqc na uwadze dlugofalowe cele wzajemnego polsko-czeskiego poznania i wspóldzialania na plaszczyžnie kulturalnej. W Czechoslowacji nie krytykowal poczynaň wladz polskich, w Polsce zas dzialaň wladz czechoslowackich. Uczestniczyl w oncjalnych polskich uroczystošciach w Pradze, organizowanych np. z okazji rocznic imienin marszalka Józefa Pilsudskiego, wyglaszajqc przy tym okolicznošciowe referáty. Jednak z chwila^ pogorszenia sie_ mi^dzypaňstwowych relacji polsko czechoslowackich, które symbolizowalo z jednej strony podpisanie polsko-niemieckiej deklaracji o niestosowaniu przemocy z 26 stycznia 1934 r.71 , z drugiej zas zawarcie sojuszniczego úkladu czechoslowacko-radzieckiego z 16 mája 1935 r.72 , Szyjkowski odczul naciski zarówno dyplomacji polskiej, jak i czechoslowackiej. Pierwsza zaczeda zarzucač mu czechonlstwo (cz^šciowo slusznie), a nawet bycie „Beneszowcem" (zdecydowanie nieslusznie), druga natomiast - nielojalnošč wobec paňstwa czechoslowackiego, którego byl - jak wiadomo - obywatelem, poprzez sprzyjanie polityce zagranicznej Bečka (równiež nieslusznie). Co charakterystyczne, w opublikowanym pierwszym tomie obszernych wspomnieň Juraja Slávika - przedwojennego posla czechoslowackiego w Warszawie (1936-1939) - nazwisko Mariana Szyjkowskiego pojawia sie; dwukrotnie, i w obu tych przypadkach wylaxznie w negatywnym šwietle. Najpierw w zwia_zku z wizyta_ gen. Maurice'a Gamelina w Warszawie w sierpniu 1936 r., kiedy to praski profesor mial byč autorem jedynego w polskiej prasie opozycyjnej artykulu odpowiadaja_cego oncjalnej linii ministra spraw zagranicznych RP Józefa Bečka73 . Drugi przypadek dotyczyl znacznie szerszej, a przede wszystkim glošnej sprawy w polsko-czechoslowackich stosunkach okresu mi^dzywojnia. Chodzilo 7 1 M. Pulaski, Stosunki dyplornatyczne polsko-czeclioslowacko-riiemieckie 1933-1938, Poznaň 1967, s. 70-75; M. Kornat, Polityka rówivowagi 1934-1939'. Polska miedzy Wscliodem a Zaclvodem, Kraków 2007. 7 2 V. Olivová, Ceskoslovensko-sovětská smlouva z roku 1935, „Československý časopis historický" 1965, 4, s. 477-500; E. Voráček, Českosloveiisko-sovětská smlouva (1935), w: Akademická ericykhpedie českých dějin, t. 3, Č 2 (česko-pruské vztahy - čtyři pražské artikuly), red. J. Pánek, Praha 2012, s. 170. 7 3 J. Slávik, Moja partmi - živá knilvx. Moje poslarde ve Varšave 1936-1937, red. J. Němeček v spolupráci a A. Essenom a J. Kuklíkom, Bratislava 2010, s. 206. Por. J. Dejmek, Československý vyslanec v Polsku, w: S. Michálek a kol., Juraj Slávik Neresnický. Od politiky cez diphmaciu po exil, Bratislava 2006, s. 176n. — 124 — 3. Pod czujnym okiem dyplomatów o tzw. aféry Šeby, spowodowana_ zawartošcia_ ksiažki Rusko a Malá dohoda v politice světové [Rosja a Mala Ententa w šwiatowej polityce] z 1936 r., autorstwa posla czechoslowackiego w Rumunii Jana Seby, do której przedmowy napísal minister spraw zagranicznych RC Kamil Krofta7 4 . Polska prasa, i to nie tylko prorzadowa (IKC, Gazeta Polska itd.), ale tež opozycyjna (Kuriér Warszawski, Polonia) - jak zapísal w swoich wspomnieniach J. Slávik - potypíla ty publikacjy, do czego przyczynil siy równiež praski polonista: „Na naszych przyjaciól [w Polsce] wywarl wraženie takže stosunkowo konfrontacyjny artykul profesora Szyjkowskiego z Pragi i zaczyli wahač siy i zarzucač nam cierpko, že zaklócamy zapocz^tkowane lepsze stosunki"75 . W Polsce bowiem przyjyto ksia_žky czechoslowackiego dyplomaty jako oficjalnq i antypolskq (a takže antyrumuňskaj, podwažajacg. polsky granicy wschodnig. ze Zwiazkiem Radzieckim i cechuj acaca_ siy lekcewažacym stosunkiem do Polaków76 . W efekcie Seba opušcil w marcu 1937 r. placówky w Bukareszcie, po czym we wrzešniu tego samego roku udal siy - znów w randze posla - do Chin7 7 . Przykladem zgodnego dzialania polskiej dyplomacji i nauki w stosunku do czeskiego šrodowiska naukowego w okresie miydzywojennym bylo wryczenie dyplomu doktora honoris causa Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie czeskiemu badaczowi Luborowi Niederlemu. Uroczystošč miala miejsce w siedzibie Poselstwa RP w Pradze przy udziale gospodarza Waclawa Grzybowskie- go78 (14 lutego 1931 r.). Wšród licznych gošci obecni byli ponadto: póžniejszy minister ošwiaty Ivan Dérer, prezes Czeskiej Akademii Umiejytnošci prof. Josef Zubatý, prorektor Uniwersytetu Karola prof. Jindřich Matiegka (byly rektor) , oraz promotor prof. Marian Szyjkowski, który po slowie wstypnym posla Grzybowskiego poprowadzil uroczystošč nadania polskiego doktorátu honoris causa czeskiemu profesorowi79 . Zdajac jakiš czas póžniej relacjy czytelnikom „Kuriéra Warszawskiego" nie omieszkal przywolač nazwiska dwu czeskich 7 4 J. Dejmek, Šebova aféra, „Slovanský přehled" 1993, 3-4, s. 253-265. Zob. tež J. Šeba, Paměti legionáře a diplomata, red. J. Dejmek, Praha 2016, s. XXVI-XXVIII. 7 5 J. Slávik, Moja pamäť - živá kniha..., s. 271. 7 6 M.K. Kamiňski, Polskie aspekty tzw. aféry Seby w: idem, Szkice z dziejów Polski i Czechoshwacji w latách trzydziestych XX wieku, Warszawa 2014, s. 43-71. 7 7 J. Dejmek et al., Diplomacie Československa..., t. 2, s. 230. 7 8 Byl poslem RP w Czechoslowacji w latách 1927-1935. Zob. M . Kornat, Waclaw Grzybowski ambasador w Moskwie (1936-1939). Biografia polityczna, Warszawa 2016, s. 45-74 (oraz cenne zdjeoa na wkladce). 7 9 „Ruch Siowiaňski" 1931, 1-2, s. 74. — 125 — III. Miedzy kultury, nauka^ i dyplomacja^ poprzedników: Josefa Dobrovskiego i Václava Hanki, którzy przed Niederlem zostali w ten sposób wyróžnieni przez Uniwersytet Wileňski (czasów Lelewela, Groddecka, Sniadeckich i nlomatów z Mickiewiczem na czele)80 . Spotykal sie; tež Szyjkowski w Pradze z przebywaja_cym tutaj w latách 1935-1938 emigrantem politycznym, Wojciechem Korfantym, bylým poslem Sejmu RP i wicepremierem w rza_dzie Wincentego Witosa (równiež emigranta politycznego). Miejscem ich rozmów czy „tylko" wspólnego przebywania przy jednym kawiarnianym stoliku bylo najcz^šciej tzw. okno polskie w slynnym wówczas Hotelu Sroubek w sercu czechoslowackiej stolicy81 . Trudno chyba o bardziej wymowne šwiadectwo wlasnych przekonaň politycznych - bydž co bydž naukowca-humanisty - w odniesieniu do ówczesnej polskiej polityki zagranicznej „na odcinku czechoslowackim". 8 0 M. Szyjkowski, Lubor Niederle, „Kurier Warszawski" 26 III 1931. 81 Idem, Wojciech Korfanty u> Pradze. W szóstq rocznice šmierci, „Odra" 1946, 3; K. Jaxa-Rožen, Wojciech Korfanty, w: Sladami Polaków w Pradze. Szkice i portréty historyczno-literackie, red. R. Baron, M. Michalska, Praga 2017, s. 67-73; J.F. Lewandowski, Wojciech Korfanty, Warszawa 2013. — 126 — Rozdzial IV Inter arma silent musae? 1. Misja skoňczona? Przed rozpocze-ciem roku akademickiego 1938/1939 Marian Szyjkowski przebywa w Jeseniku (niem. Grafenberg), pracujíc nad artykulem dotyczqcym Zygmunta Krasiňskiego i jego kilkumiesiexznego pobytu w tym znaným kurorcie. Krasiňski studiowal tam przede wszystkim pisma Jeana Paula i Novalisa. Tymczasem w bawarskim Monachium (na spotkaniu przedstawicieli Niemiec, Wloch, Wielkiej Brytanii i Francji) wažyly si§ losy Czechoslowacji, i jak si§ póžniej okázalo - calej Europy Srodkowo-Wschodniej1 . Praski polonista, wracajqc nieco póžniej myšlami do tych wydarzeň, odnotowal: „W Grafenbergu sp^dzilem ostatnie pokojowe dni w jesieni 1938 roku. Odjechalem ostatnim pociqgiem, kiedy juž bylo slychač strzaly wkraczajacych do Sudet Niemców i Praga zarzqdzila mobilizacje/'2 . Možná domniemywač, že Szyjkowski potraktowal narastaja_cy czechoslowacko-polski konflikt graniczny o Zaolzie jako swego rodzaju ostateczne niepowodzenie swej polsko-czeskiej misji zbliženiowej, aczkolwiek dotyczyla ona nie sféry polityki i dyplomacji, lecz sféry kultury. Wiele wskazuje na to, že wbrew wszelkim trudnošciom spotykanym na swej drodze budowniczego 1 Na ten témat zob. H. Batowski, Zdrada monachijska: sprawa Czeclioslowacji i dyplomacja europejska w roku 1938, Poznaň 1973; J. Kozeňski, Czeclioslowacka jesieri 1938, Poznaň 1989; P.M. Majewski, Kiedy wybuchnie wojna? 1938. Studium kryzysu, Warszawa 2019. W jazyku czeskim np. J. Křen, Mnidvovská zdrada, Praha 1958; Mniclwvská dolvoda: cestra k destrukci demokracie v Evropě I Můrách agreement: the way to destruction of democracy in Europe, red. J. Němeček, Praha 2004; Mrácliov 1938: sedmdesát let potě. Sborník textů, red. J. Dejmek, M. Loužek, Praha 2008; J. Kuklík, J. Němeček, J. Šebek, Dlouhé stíny Mnichova. Mnidvovská dolioda očima signatářů a její dopady na Československo, Praha 2011. 2 LL, s. 89. — 127 — IV. Inter arma silent musae mostów miydzy dwoma bliskimi dlaň narodami žywil nadziejy, iž poznanie i zbliženie na polu kultury przeložy siy wczešniej czy póžniej równiež na dobre stosunki sqsiedzkie oraz wspólpracy obu paňstw zachodnioslowiaňskich na arenie miydzynarodowej. Spór miydzy krajami co prawda juž od kilku lat kladl siy cieniem zarówno na jego propolskiej, jak i na proczeskiej dzialalnošci spoleczno-kulturalnej, jednak dopiero oddanie przez demokracje zachodnie losów Czechoslowacji w ryce Adolfa Hitlera i III Rzeszy oraz przylqczenie w takich okolicznošciach Zaolzia do Polski stanowilo Rubikon dla autora Polskiego udzialu w czeskim odrodzeniu narodowym. Uznal on, že wobec tego nadszedl stosowny czas, by požegnač drugq ojczyzny i wrócič do tej pierwszej; co istotne, przyšwiecala mu wciqž ta sama, lub nieznacznie tylko zmieniona, idea polsko-czeskiego zbliženia. Odmienne od dotychczasowego mialo byč przede wszystkim miejsce pobytu i dzialalnošci: zamiast zadomowionej i oswojonej juž na dobre wielkomiejskiej Pragi - ukochany i swojski Kraków. Powrót do miasta mlodošci, miydzy dawnych przyjaciól, do bliskich šrodowisk uniwersyteckich, dziennikarskich czy teatrálnych, a do tego z tarcz^, czyli ze znaczqcym dorobkiem naukowym profesora zwyczajnego najstarszego uniwersytetu w Europie Srodkowej - tak mogla w zarysie przedstawiač siy perspektywa, jaka roztaczala siy przed Szyjkowskim na przelomie 1938 i 1939 r. Zyl wizjq powrotu do kraju, do Krakowa i na Uniwersytet Jagielloňski, gdzie od nastypnego roku akademickiego (1939/1940) mial obja_č nowo ustanowiona_ katedry literatur zachodnioslowiaňskich. Byda_c wtedy czlowiekiem niespelna szešdziesiycioletnim mógl slusznie zakladač, že na tym stanowisku w odpowiedni sposób sporzytkuje bogate praskie došwiadczenia, zanim w poczuciu spelnionego z nawiazkg. obowiqzku przejdzie na emerytury. Nielatwy byl z róžnych wzglydów wyjazd Szyjkowskiego na polonistycznq placówky do Czechoslowacji przed szesnastu laty, nielatwe byly tež - aczkolwiek z innych powodów - jego starania w kwestii powrotu do Polski. W tym celu musial np. ponownie uzyskač polskie obywatelstwo. Przypomnijmy, iž podobnie jak jego uniwersyteccy koledzy - Sloweniec Matija Můrko i Rosjanin Wladimir Andriejewicz Francew - otrzymal obywatelstwo czechoslowackie, którego posiadanie bylo warunkiem sine qua non czlonkostwa zwyczajnego Instytutu Slowiaňskiego w Pradze. Dodajmy tylko, že mianowanie Szyjkowskiego czlonkiem zwyczajnym tej wažnej instytucji naukowo-badawczej zostalo zatwierdzone przez prezydenta Masaryka 14 czerwca 1930 r.3 3 „Ročenka Slovanského ústavu" 3: za rok 1930, Praha 1931, s. 16-17. — 128 — 1. Misja skoňczona Tymczasem pod koniec lutego 1939 r. Szyjkowski przybywa do Polski z zamiarem wygloszenia calego szeregu wykladów, i to w kilku ošrodkach naukowych. Przyjmuje zaproszenie Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Jagielloňskiego i Uniwersytetu Jana Kazimierza, a takže Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Polskiego Instytutu Wspólpracy z Zagranicy4 (dyrektorem byl jego znajomy, Tadeusz Stanislaw Grabowski5 - literaturoznawca, slawista i dyplomata w jednej osobie, który po konŕlikcie z ministrem Beckiem opušcil MSZ), Polskiej Akademii Umiej^tnošci i Kola Literacko-Artystycznego we Lwowie. Jak sam przyznaje we wspomnieniach „na Poznaň i Wilno nie bylo czasu", co šwiadczy m.in. o tym, iž docenial równiež znaczenie obu tych ognisk polskiej nauki i kultury. Zatroskany o najbližszy przyszlošč Europy Srodkowo-Wschodniej, a w sensie jednostkowym o možliwošč zrealizowania wlasnego powrotu „na ojczyzny lono", wyglaszal wyklady, prowadzil dyskusje i rozmowy; wynikalo z nich niezbicie, že jego dzialalnošč publiczna (np. artykuly w „Kurierze Warszawskim") jest bardzo niemile widziana przez przedstawicieli polskiego MSZ6 . Wypelniony po brzegi program, a takže sam przebieg pobytu w Polsce, nadwyr^žyl zdrowie Szyjkowskiego do tego stopnia, že postanowil on udač si§ do lekarza (9 marca 1939 r.). Alfred Míinz - pracujycy latem na Slowacji w znanym uzdrowisku Trenczyňskie Cieplice - przyjyl pacjenta w swoim gabinecie lekarskim przy ulicy Szewskiej 9; zalecil praskiemu profesorowi co najmniej dziesi^ciodniowy urlop zdrowotny. Juž nast^pnego dnia Szyjkowski pisze z Zakopanego list do dziekana Wydzialu Filozoncznego Uniwersytetu Karola w Pradze, Antonína Matějčka, z prosby o dwutygodniowe przedluženie 4 Wyklad, który zgromadzil ponad 50 sluchaczy, odbyl sie; 24 lutego 1939 r. w siedzibie instytutu przy Marszalkowskiej 153. Prelegent poprzedzil go deklaracjq, že nigdy nie byl zwolennikiem polityki Beneša i že byl w Pradze zwalczany przez prase; i ludzi Beneša. W odczycie przedstawil rozwój polsko-czeskich stosunków kulturalnych na przestrzeni wieków. Zauwažyl, že spory i klótnie mie-dzy obu narodami nie sa_ niczym nowym w dziejach wzajemnych relacji, co wygrywala zawsze strona trzecia, realizujíc konsekwentnie swojq „Drang nach Osten". Zob. Archiwum Akt Nowych Warszawa, Ministerstwo Spraw Zagranicznych 1918-1939, sygn. 10017 (1939). Czechoslowacja. Odczyt prof. M. Szyjkowskiego pt. Polsko-czeskie stosunki kulturalne, s. 1-2. 5 Wlašnie byly posel RP w Brazylii Tadeusz S. Grabowski zaprosil na wyklad Szyjkowskiego o polsko-czeskich kontaktach kulturalnych posla RCz w Polsce, Juraja Slávika, który zaproszenie przyjaj (bral tež udzial w dyskusji). Por. J. Slávik, Moja pamäť - živá kniha. Moje poslanie ve Varšave II. (1938-1939), red. J. Němeček, V. Bystrický v spolupráci s J. Kuklíkom, Bratislava 2014, s. 427. Zob. tež Revival of the Polish foreign service between 1917 and 1921, red. K. Szczepanik, Warszawa 2018, s. 87. 6 LL, s. 82. — 129 — IV. Inter arma silent musae urlopu, na co otrzymuje zgody7 . Jednak História miala juž inne piany dla calych narodów i spoleczeňstw w Europie i na šwiecie. W Zakopaném Szyjkowski dowiaduje siy o kolejnej - po zdradzie monachijskiej z jesieni 1938 r. - tragedii národu czeskiego. 14 marca 1939 r. slowacki parlament proklamuje niepodleglošč Slowacji. Nastypnego dnia wojska Wehrmachtu wkraczaja_ na cala^ zachodni^ czyšč terytorium Drugiej Republiki, czyli Czechoslowacji. Dzieň póžniej Hitler wydaje dekret o utworzeniu Protektorátu Czech i Moraw (Protektorat Böhmen und Mähren)8 . Szyjkowski w tej sytuacji postanawia jak najszybciej powrócič do Pragi: W Zakopaném sp^dzilem zaledwie dni kilka. Dnia 15 marca, kiedy spožywalem šniadanie na werandzie hotelu Morskie Oko - wpadla mi w ucho, podawana w radio, hiobowa wiese. Wiedziony pierwszym odruchem, postanowilem natychmiast wracač do Pragi. Zdawalo mi SÍQ, že jestem kapitánem stateezku, porwanego šmiertelnym wirem i obowiqzkiem kapitána jest statek ratowač albo rázem z nim zginqč9 . Wyježdža pospiesznie do Krakowa, skac! jednak poci^gi jada^ tylko do Bogumina przy granicy z nowo utworzonym pod niemieckim naciskiem i nadzorem Protektoratem Czech i Moraw. W tej sytuacji postanawia zwrócič siy o rady do krakowskiego kuratorium ošwiaty; w porozumieniu z Ministerstwem Wyznaň Religijnych i Ošwiecenia Publicznego w Warszawie pracownicy kuratorium informuj^ go o podjyciu decyzji w sprawie utworzenia „dla niego" nowej katedry na Uniwersytecie Jagielloňskim od najbližszego roku akademiekiego, obiecuja_ zaliezky, odrádzaj^ powrót do bylej Czechoslowacji i zapraszajq do Warszawy. Zdaje siy, že jego przyjazd do stolicy zbiega siy w ezasie z przywróceniem mu obywatelstwa polskiego. Pismo zašwiadczajace ty decyzjy nosi bowiem daty 25 marca. Nie možná wykluczyč, a nawet jest to wielce prawdopodobne, že po rozpadzie Czechoslowacji odpowiednie czynniki decyzyjne w polskim MSZ uznaly, iž dalszy ewentualny wplyw Szyjkowskiego na polskq opiniy publiczna_ nie bydzie mial juž dla nich wiykszego znaezenia. Praski polonista poczuwa siy do odpowiedzialnošci za wlasna_ katedry, która przeciež pomimo niemieckiej okupaeji nadal istnieje, jak zreszta_ caly ezeski systém szkolnictwa z wyžszym wlacznie. Postanawia wrócič jeszcze do Pragi przed definitywn^ przeprowadzk^ do Polski i przekazaniem katedry polonistyki 7 R. Baron, Ambasadorowie wzajemnego zxozumienia. Niedocenieni twórcy pornostów rniedzy polskq i ezeskq kulturq (XÍX-XXÍ w.), Toruň 2013, s. 196. 8 J. Tomaszewski, Czecliosbwacja, Warszawa 1997, s. 87-91; J. Dejmek a kol, Československo. Dějiny státu, Praha 2018, s. 290n. 9 LL, s. 85. — 130 — 1. Misja skoňczona swemu uczniowi i nast^pcy, czyli ówczesnemu (od czterech lat) doktorowi habilitowanemu Karelowi Krejčemu. Wbrew opinii przyjaciól, którzy odprowadzajq go na dworzec kolejowy w Warszawie, wsiada do pociqgu jada_cego w kierunku poludniowej granicy Rzeczypospolitej. Tam nakázáno mu jednak wysiadač i skontaktowac sie; telefonicznie z Warszawq. Jak sie_ wkrótce okázalo, byla to ostatnia podjata przez przyjaciól desperacka próba zatrzymania Szyjkowskiego w kraju. Poniewaž pocia_g w kierunku Pragi w mie-dzyczasie odjechal, na nocleg zatrzymal si§ on w cieszyňskim hotelu Polonia (zbudowany w 1931 r. w Czeskim Cieszynie przez miejscowq polskq mniejszošč narodowq przy wsparciu nnansowym Krakowskiego Towarzystwa Oszcz^dnošci; podczas II wojny šwiatowej Niemcy zmienili jego nazwe^ na Germania, po wojnie przemianowany na Slávia, a od 1948 r. nosi nazwe_ Piast10 ). Nast^pnego dnia Szyjkowski dociera wreszcie przez polski jeszcze wówczas Bogumin (niespelna pól roku póžniej niemiecki Oderberg) do Pragi, pozostajqcej juž od kilku tygodni w cieniu hitlerowskiej swastyki11 . Po poniedzialku wielkanocnym, który w roku 1939 przypadal 10 kwietnia, powrócil Szyjkowski do zaj^č uniwersyteckich. Zložyl odpowiednie podanie w dziekanacie oraz w ministerstwie ošwiaty o roczny urlop w celu wyjazdu do Polski i przeniesienia sie; na uniwersytet w Krakowie, gdzie oczekiwano go z dniem 1 wrzešnia 1939 r. Jednak wladze protektorátu nie zamierzaly wyjšč prošbie praskiego polonisty na przeciw: Podanie to zresztq napisalem i o jego zalqczniki postaralem SÍQ wedle rady i wskazówki wyžszego niemieckiego urz^dnika protektorátu (slawisty z zawodu), który sam podjql sie^ zalatwič sprawe^ brevi manu. Nie zalatwil. Podanie odniósl mi z powrotem po uplywie 24 godzin. Odradzono go [sic!] w ogóle tq sprawa_ SÍQ zajmowač w sposób bardziej niž kategoryczny12 . Zatem Szyjkowski nie mógl w ogóle wyjechač z Protektorátu Czech i Moraw. Zamiast obje-cia wymarzonej Katedry Literatur Zachodnioslowiaňskich na Uniwersytecie Jagielloňskim w Krakowie, przebywal pierwszego dnia wrzešnia nad rzeka_ Labq w šrodkowoczeskim miasteczku uzdrowiskowym, którego nazwa do dziš przypomina czeskiego króla Jiřego z Poděbradów. Z tej perspektywy, 10 Leksykon PZKO, red. M. Radlowska-Obrusník, O. Tobola, Czeski Cieszyn 1997, s. 173; S. Zahradník, Hotel „Piast" („Polonia") w Czeskim Cieszynie - 1931, w: Leksykon Polaków w Republice Czeskiej i Republice Slowackiej, red. Z. Jasiňski, B. Cimala, t. 4, Opole 2015, s. 116-117. 1 1 LL, s. 86. 12 Ibidem, s. 87. — 131 — IV. Inter arma silent musae w czeskim šrodowisku i jak možná siy domyšlač w samotnošci (równiež egzystencjalnej), spoglqdal na zlowieszczy poczatek odgrywajqcej siy w oddali dwudziestowiecznej tragedii národu polskiego, którego byl wiernym synem. Jak slusznie zauwažyl juž przed wielu laty Karel Krejčí, wróciwszy latem 1939 r. do Krakowa Szyjkowski trafilby z cala_ pewnošcia_ do hitlerowskiego obozu koncentracyjnego; w tym wypadku jest juž bez znaczenia, czy w Oranienburgu - jak pisze Krejčí - czy w jego bezpošrednim sqsiedztwie, tzn. w Sachsenhausen13 . Szyjkowski mógl wiyc byč 145 pracownikiem Uniwersytetu Jagielloňskiego i zárazem (z pracownikami naukowymi Akademii Górniczej, urzydnikami uniwersyteckimi i kilkoma przypadkowymi osobami) jedna_ ze 184 osob, które niemiecka policja aresztowala w sali nr 56 Collegium Novum 6 listopada 1939 r. Bezwzglydna walka niemieckiego okupanta z polsky inteligencjg. wlašnie siy rozpoczyla. Do wiyzieň we Wroclawiu, a nastypnie do Sachsenhausen trafila czyšč polskiej elity umyslowej14 ; jednq z pierwszych ofiar w tej grupie byl profesor Ignacy Chrzanowski (f 19 stycznia 1940 r.), który jak wiemy w 1921 r. polecil Szyjkowskiego pracownikom Uniwersytetu Karola w Pradze15 . Wšród profesorów UJ zwolnionych z obozu koncentracyjnego w lutym 1940 r. - po prostestach zachodnioeuropejskiej opinii publicznej, interwencji Stolicy Apostolskiej i pošrednictwu Benita Mussoliniego - byl m.in. profesor prawa handlowego Tadeusz Dziurzyňski, który studiowal m.in. w Pradze16 ; rozmawiajqc z Szyjkowskim kilka dni po rozbiciu przez III Rzeszy Czechoslowacji, mial mu powiedzieč „teraz kolej na nas [Polsky i Polaków] "1 7 . Co prawda na (czeskim) Uniwersytecie Karola w Pradze rok akademickí 1939/1940 „normalnie" siy rozpoczaj:, ale juž niebawem równiež czeskie uniwersytety (w Pradze i Brnie) i w ogóle uczelnie wyžsze mialy zostač zamkniyte dla studentów i pracowników naukowych. W 21. rocznicy ustanowienia niepodleglej Czechoslowacji w wielu miejscach Protektorátu Czech i Moraw dochodzilo do manifestacji przeciwko okupacji ojczyzny. W reakcji Hitler 1 3 K. Krejčí, Založení stolice polského jazyka a literatury na Karlově univerzitě v Praze, w: Padesát let polonistiky na Univerzitě Karlově v Praze (Práce z dějin slavistiky, t. 6), red. T. Bešta, Praha 1977, s. 32. 1 4 S. Urbaňczyk, Slowo wstepne, w: Wyrok na Uniwersytetjagiellonski, red. L. Hajdukiewicz, Kraków 1989, s. 14; I. Paczyňska, Aktion gegen Universitáts-Professoren (Kraków, 6 listopada 1939 roku) i okupacyjne losy aresztowanych, Kraków 2019. 15 Wyrok na Uniwersytet Jagielloňski..., s. 138-139; S. Pigoň, Ostatnie chwile Ignacego Chrzaivowskiego, w: idem, Poprzez stulecia. Studia z dziejów literatury i kultury, Warszawa 1984, s. 640-651. 1 6 S. Urbaňczyk, Slowo wstepne..., s. 16; Wyrok na Uniwersytet Jagielloňski..., s. 60-61. 1 7 LL, s. 85. — 132 — 1. Misja skoňczona zažydal rozprawienia sie; z demonstrantami. W Pradze, gdzie manifestacje byly sily rzeczy najwi^ksze, jedna osoba zgin^la (mlody pracownik piekarni Václav Sedláček), wielu bylo ranných, z tego kilku ci^žko; wšród nich równiež student czwartego roku Wydzialu Lekarskiego Uniwersytetu Karola. Jana Opletala niestety nie udalo SÍQ lekarzom uratowač i na skutek odniesionych ran 11 listopada zmarl w szpitalu. Jego pogrzeb, który mial miejsce cztery dni póžniej, przerodzil SÍQ W patriotyczny, studencky manifestacje;, rozpoczeTy odšpiewaniem hymnu „Kde domov můj" [Gdzie moja ojczyzna]18 . Hitler podjyl szybky i bezkompromisowy decyzje; o tzw. Sonderaktion Prag vom 17. November, w ramach której zamknuto czeskie uczelnie wyžsze (poczytkowo na okres trzech lat), dziewi^ciu dzialaczy studenckich rozstrzelano, a niemal 1200 studentów wywieziono do obozu koncentracyjnego w Sach- senhausen19 ; trafili tam w nocy z 18 na 19 listopada20 , a zatem jeszcze przed krakowskimi nauczycielami akademickimi21 . Tylko na pozor oba te akty bezprawia byly calkowicie odbrejbne; w rzeczywistošci lyczyla je bowiem polityka okupacyjna III Rzeszy wobec podbitych paňstw i narodów europejskich (mimo niewytpliwego zróžnicowania)22 . W 1941 r. w Londynie - dla upami^tnienia tragicznych wydarzeň studenckich w Pradze - ogloszono 17 listopada Mie/ dzynarodowym Dniem Studentów23 . Možná powiedzieč, že w tych nieludzkich czasach kryzysu wartošci kultury europejskiej Szyjkowski mial jednak wiele szcz^šcia. Nie mógl co prawda jak wczešniej - pracowač ze studentami praskiej polonistyki, pisač do polskiej i czeskiej prasy, uczestniczyč w nieskr^powanym polskim i czeskim žyciu kulturalnym czy publikowač swych kolejných prac naukowych, ale z drugiej strony omin^ly go najgorsze represje wobec polskiej i czeskiej inteligencji, czy tež szerzej wobec polskiego i czeskiego spoleczeňstwa. We wspomnieniach tak ujyl ówczesny bieg wydarzeň i wlasny sytuacje; zawodowy: 18 Trpké vzpomínky na 17. listopad 1939, red. Z. Pousta, Praha 2014, s. 11-12. 1 9 T. Pasák, 17. listopad a Univerzita Karlova, Praha 1997. Zob. tež Z. Jasiňski, Czeska szkola w Protektoracie Czech i Moraw, Opole 2006, s. 164n. 2 0 R. Mertlík, Život na bloku, w: Trpké vzpomínky na 17. listopad 1939, s. 49. 2 1 S. Urbaňczyk, Uniwersytet za kolczastym drutem (Sachserihausen-Daclmu), Kraków 1969, s. 41. 2 2 Por. np. Cz. Madajczyk, Ksztaltowanie systému okupacyjnego w Europie Srodkowej przez III Rzesze w latách 1939-1945, „Dzieje Najnowsze" 1971, 1-2, s. 167n. 2 3 J. Havránek, Univerzita Karlova, rozmach a perzekuce (1918-1945), w: Dějiny Univerzity Karlovy, t. 4: 1918-1990, red. F. Kavka, J. Petráň, Praha 1998, s. 55. — 133 — IV. Inter arma silent musae Wyklady rozpoczelišmy normalnie z poczqtkiem paždziernika - kiedy tak zdawalo sie; bliska realizacji wizja katedry zachodnioslowiaňskiej w Krakowie rozwiala sie^ nagle w krwawym oparze. Nie dlugo wykladališmy. Po zaburzeniach studenckich w dniu šwi^ta nieistniejqcej Republiki (28 paždziernika) uniwersytety zostaly zamkniete formalnie na trzy lata. Rozpadla sie^ zatem i ta katedra, którq rozbudowalem w przeciqgu lat 16-tu. Poslano nas na nieograniczony urlop, nast^pnie przeniesiono do stanu dyspozycji, który róžni sie^ tem od emerytury, že jeszcze bardziej pomniejsza pláce. Ograniczono równiež možliwošč pracy naukowej w archiwach i bibliotékach, a zabroniono w ogóle oglaszač prace z zakresu polskich zjawisk duchowych, chočby dziejowo jak najbardziej odleglych i pozbawionych jakiejkolwiek tendencji biežqcej. Ze slownika musialy zniknqč nawet poszczególne slowa - takie jak „Polska", „wolnošč", „powstanie", „ruch demokratyczny" itp.24 W majowym numerze „Ateneum" 1939 r. ukazuje siy wažny dla Szyjkowskiego (z punktu widzenia poruszanej w nim problematyki) artykul O tziv. „wzajemnošci" czesko-polskiej (Wspomnienie historyczne). Autor stará siy zapoznac polskiego czytelnika z tytulowym zagadnieniem, siygajqc po popularnonaukowq formy wypowiedzi, i dowodzqc, že „jedynie na odcinku czesko-polskim mogla byla byč slowiaňska «wzajemnošč» w pelnym slowa znaczeniu istotna, to znaczy obustronna, zatem oparta na rzeczywistej wymianie wartošci obu narodów"25 . Latem daje imprimatur w odniesieniu do studium na témat pobytu Zygmunta Krasiňskiego w Grafenbergu w 1836 r., które ukazuje siy w „Rozprawach Polskiej Akademii Umiejytnošci" w 1939 r. I ten wlašnie naukowy artykul bydzie na dlugich formalnie osiem, a faktycznie dziewiyc lat oczywišcie nie z winy autora - ostatnim, jaki ukáže siy w Polsce. 2. Pod niemieck^. okupacjq, Zrzqdzeniem Historii równiež podczas II wojny šwiatowej miejscem stalego zamieszkania Szyjkowskiego byla Praga; i to siy juž nie zmieni do koňca žycia tego - zárazem polskiego i czeskiego - uczonego. Do niedawna dumna stolica jednego z paňstw Europy Srodkowo-Wschodniej, degradowana obecnie do siedziby wladz Protektorátu Czech i Moraw, pozostaje wiyc dla Szyjkowskiego miejscem, z którego wnikliwie šledzi on i analizuje nastypujqce szybko po sobie kolejné wydarzenia dziejowe, tak w skutkách tragiczne, i to nie tylko dla paňstw i narodów tego regionu Europy. R. Baron, Arnbasadorowie wzajemnego zrozumienia..., s. 197. M. Szyjkowski, O tzvj. „wzajemivDÍci" czesko-polskiej, „Ateneum" 1939, 3(9), s. 362. — 134 — 2. Pod niemiecki okupacja^ Wspólnie z innymi wykladowcami czeskiego Uniwersytetu Karola Szyjkowski zostal formalnie odeslaný na emeryture; (mlodsi byli „urlopowani")26 . Natomiast Niemiecki Uniwersytet w Pradze funkcjonowal naturalnie dalej (do koňca II wojny šwiatowej, po czym zostal zlikwidowany); zmieniono jedynie jego nazwe^ na Niemiecki Uniwersytet Karola (Deutsche Karls-Universität) oraz status, kiedy to zgodnie z rozporzydzeniem kanclerza z 2 sierpnia 1939 r. stal si§ (z dniem 1 wrzešnia) uniwersytetem III Rzeszy, czyli nie podlegal juž jurysdykcji protektorátu27 . Majyc zapewnione co prawda skromne, šrodki do žycia, twórca praskiej polonistyki uniwersyteckiej paradoksalnie zaczaj dysponowač wi^kszy ilošciy wolnego - od rožných obowiyzków i zaj^č - czasu. Stanyl przed dylematem, jak najlepiej te; (niespodziewany i wymuszona_ zewn^tržnými okolicznošciami) wolnošč wykorzystač. Z jednej strony nie bylo wiadomo, jak potocza_ sie; losy najwi^kszej w dziejach ludzkošci wojny, kiedy sie_ ona zakoňczy i jaki b^dzie jej final, z drugiej zas - jaki b^dzie jego los jednostkowy w tých bardziej od innych niepewnych czasach; po wojnie uczony lakonicznie stwierdzi, že cze;sto jego žycie bylo zagrožone28 . Odpowiedziy Szyjkowskiego byla aktywnošč. Zatem nie ulegl zwytpieniu czy rezygnacji, nie popadl w depresj^, nie poddal sie_ tež dyktatowi wszechobecnego strachu (zwlaszcza po obje-ciu obowiyzków protektora przez Reinharda Heydricha czy jeszcze bardziej po zamachu na niego). Szyjkowski post^powal - možná by rzec - systematycznie i planowo, wykorzystujyc przy tym pojawiaja_ce SÍQ (nawet nader skromne) možliwošci takiego czy innego dzialania. Maszynopis nowej monografii naukowej, przetlumaczonej na j^zyk czeski przez Josefa Bečke; - dyrektora Biblioteki Slowiaňskiej w Pradze - zdyžyl co prawda oddač do druku jeszcze przed wybuchem II wojny šwiatowej. Niestety sklad i lámanie odbywaly si§ juž w warunkach okupacyjnej cenzury, która nawet w swej poczytkowej „lagodniejszej" formie okázala sie_ dla autora nie do przyj^cia. Jak sam w stosownym czasie to przedstawil, cenzorowi przeszkadzaly „poszczególne poj^cia, sformulowania, cytaty i cale strony, które zostaly uznané za niezgodne z prawem"29 ; nowej wladzy, czy tež jej zwierzchnikom z Berlina, szczególnie nie podobaly sie; jakiekolwiek wzmianki o wolnošci, 2 6 J. Havránek, Univerzita Karlova, rozmach a perzekuce..., s. 55-56. 2 7 A . Miškova, Německá univerzita za druhé světové války, w: Dějiny Univerzity Karlovy..., t. 6, s. 215n. 2 8 M . Szyjkowski, Polská účast v českém národním obrození, cz. 3: Romantismus, tlum. z rukopisu J. Bečka, Praha 1946, s. III. 29 Ibidem, s. I. — 135 — IV. Inter arma silent musae o wzajemnošci (bez dodania przymiotnika „literacka") prowadzqcej nieraz do przebudzenia politycznych aspiracji, o polskich ruchách rewolucyjnych i ich echách w literaturze czeskiej, o licznych dokonaniach i cytatach z dziela Karela Hynka Máchy, czy tež o ucisku absolutystycznym w Czechach i w Pol- sce30 . Ostatecznie ksiaika mogla ukazač si§ w 1946 r., jako trzeci tom dziela Polská účast v českém národním obrození [Polski udzial w czeskim odrodzeniu narodowym] - z wiele mówiqcym podtytulem Romantismus [Romantyzm]; autor zadedykowal to dzielo Helenie Teigovej - czeskiej tlumaczce literatury polskiej, bliskiej wspólpracowniczce na polu czesko-polskiej wzajemnošci oraz bratniej duszy w nielatwych czasach niemieckiej okupacji. Sa_dzqc po owocach, aktywnošč Szyjkowskiego w tym okresie poszla niejako w trzech kierunkach. Najistotniejszym z nich byla niew^tpliwie kontynuacja pracy naukowej. Wczešniej (obciqžony jednak dydaktykq, zajaty žyciem spoleczno-kulturalnym i dzialalnošciq publicystycznaj w cia_gu kilkunastu lat opracowal swoja^ pierwsz^ czeska_ trylogi^, w trakcie wojny i krotko po niej zdolal przygotowač druga_ czeskq trylogi^ - obszernošcia_ i bogactwem zebranego materiálu nieust^pujaxa^ swej poprzedniczce. Drugim z kolei nurtem wysilków intelektuálnych praskiego polonisty byla w tym czasie praca nad wlasnymi wspomnieniami. Zamiar zdania relacji ze swej - jak wtedy sqdzil zakoňczonej - misji powziaj co prawda juž w zwia_zku z decyzja^ powrotu do Polski przed wojna_, ale do jego realizacji przystajpil najprawdopodobniej dopiero w sierpniu 1941 r. (pierwsze zdanie tych wspomnieň brzmi bowiem: „O czem tu marzyč na tym praskim bruku na poczatku 23. miesiqca szalu, który ogarnaj ludzko- ščľ"31 ), czyli w czasie najwie-kszych triumfów Wehrmachtu. Trzecim - zárazem z róžnych wzgl^dów najmniej znaným - obszarem dzialaň Szyjkowskiego byl jego udzial w ruchu oporu. Trzymaja_c sie_ chronologii i równoczešnie znaczenia poszczególnych polskich wieszczów doby romantyzmu (takže w powszechnej šwiadomošci polskiego spoleczeňstwa), drugq trylogi^ otworzyl Szyjkowski tomem pošwiQconym recepcji dziela Adama Mickiewicza w literaturze czeskiej. Dodajmy od razu, že ta monografia byla co prawda bliska opublikowania, ale ostatecznie nigdy nie wyszla spod prasy drukarskiej. Wspólczešnie možná dotrzeč do korekty tekstu na wydruku, która w przecia_gu nástupných dziesie-cioleci z Pragi przez Brno trafila ostatecznie do Biblioteki Uniwersytetu Lódzkiego (podobnie jak w wersji roboczej tom trzeci Zikmund Krasiňski v české literatuře), a to przede 30 Ibidem, s. I—II. 3 1 LL, s. 1. — 136 — 2. Pod niemiecka^ okupacja^ wszystkim staraniem Krystyny Kardyni-Pelikánovej - rodowitej lodzianki, a zárazem profesor Uniwersytetu Masaryka w Brnie; za jej zaslugq opublikowane zostaly nadto ostatnie rozdzialy (rodzaje streszczeň) obu tych tomów32 . Natomiast tom drugi pt. Julius Slowacki v české literatuře (równiež w tlumaczeniu Teigovej) nie zostal juž nawet po wojnie skierowany do druku, a na dodatek po šmierci autora wszelki slad po nim zaginaJL Kopia maszynopisowa polskiej wersji szcz^šliwie jednak znalazla schronienie w zbiorach Zakladu im. Ossoliňskich we Wroclawiu33 . Ponadto sam autor zdqžyl jeszcze opublikowac artykul w praskim czasopišmie „Slávia", w którym zawarl swe glówne wnioski i tezy dotycza_ce czeskiego „kultu" Slowackiego34 . Jak widač, dostup do wyników badawczych zawartych w calej drugiej trylogii jest niezwykle utrudniony czy wr^cz praktycznie niemožliwy. To zas z calq pewnošciq przyczynia sie; do nieznajomošci (a co gorsza - do pomijania milczeniem) przez fachowców - i to zarówno czeskich, jak i polskich - analiz oraz wniosków czeskiego (z wyboru) polonisty. Niewiele pod tym wzgl^dem zmienia fakt, iž Szyjkowski - w zgodzie ze swymi wczešniejszymi przyzwyczajeniami czy zásadami dzialania - zadbal po wojnie o wydanie (w Instytucie Zachodnim w Poznaniu) stosunkowo obszernej publikacji pt. Polski romantyzm w czeskim zyciu duchowym. Byla niejako odpowiednikiem wczešniejszej pracy Polski udzial Wšród jej pierwszych powojennych studentów pojawia SÍQ Vlasta Dvořáčková (1924-2018), póžniejsza poetka i wybitna tlumaczka literatury polskiej (m.in. Mickiewicz, Kraszewski, Zeromski, Iwaszkiewicz, Róžewicz, Szymborska, Herbert)4 . W „krótkim" semestrze letnim, który na wydziale filozoficznym rozpoczaj sie_ 1 czerwca 1945 r., Szyjkowski prowadzil wyklady na témat literatury staropolskiej oraz seminaria pošwi^cone analizie wybranych utworów poetyckich Mickiewicza. W nástupných kilku latách akademickich, które okázaly sie^ w jego žyciu ostatními, seminaria przeznacza w pelni na lekture^ i interpretacje; 2 AUK, Praha, nr 698, teczka osobowa Mariana Szyjkowskiego, pismo dziekana J. Rypki do Ministerstwa Szkolnictwa i Ošwiaty RC, 4 VI 1945. 3 M . Benešová, Praská polonistyka oczami ábsolwentów III. Iza Saunová 12.02.1896 - 26.05.1960, w: M. Benešová, R. Rusin Dybalska, L. Zakopalová, 90 let pražské polonistiky dějiny a současivost I 90 lat praskiej polonistyki - história i wspólczesríošč, Praha 2013, s. 141. 4 Ibidem, I. Vlasta Dvořáčková, s. 155; http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent. jspľdocld=1002 (29 VIII 2018). — 156 — 1. Praská polonistyka i haslo „poznajmy si§" w powojennych realiack Pana Tadeusza. Natomiast problematyka jego wykladów byla zróžnicowana, lecz zárazem spójna i odzwierciedlajqca przede wszystkim aktuálne zainteresowania badawcze profesora. Swoim študentom na praskiej polonistyce staral sie_ kolejno przekazywač wiedze^ w odniesieniu do takich zagadnieň jak recepcja twórczošci Mickiewicza i Slowackiego w literaturze czeskiej, czy (w dužym stopniu z nia_ zwia_zany) stosunek Máchy i Vrchlickiego do literatury polskiej; wrócil tež (w swych ostatnich wykladách w roku akademickim 1949/1950) do umilowanego teatru, przedstawiajqc zarys dziejów teatru polskiego5 . W polonistycznej pracy dydaktycznej powažnie wspieral Szyjkowskiego jego wybitny uczeň, a niedlugo równiež nástupca, Karel Krejčí. Tematami jego wykladów byly np. socjologiczne spojrzenie na polska_ literatury XIX w. czy história jazyka polskiego, ale tež polski romantyzm, gdzie niejako spotykal sie; tematycznie ze swoim mistrzem6 . Rozleglošč tematyczna i chronologiczna prac naukowych tego czterdziestoparolatka mogla imponowač. Možná powiedzieč, že po wojnie zaczaj publikowač jednq monografie za drugq. W jednym roku 1946 wydal dwie biografie: Bartlomieja Paprockiego z Glogol (polsko-czeskiego pisarza i heraldyka, tworzaxego na przelomie XVI i XVII w.) oraz Jakuba Arbesa (czeskiego pisarza i dziennikarza, twórcy nowego gatunku literackiego - romanetta); po krótkiej przerwie do problematyki polskiej powrócil juž w zmienionej sytuacji spoleczno-politycznej - monografia^ Julius Slowacki: polský básník revolucionář [Juliusz Slowacki: polski poeta rewolucyjny, 1949]7 . O ile ukazywanie sie^ poprzednich publikacji ksia_žkowych Krejčego, poczynajqc od jego (czeskoj^zycznej) Polskiej literatury w wirach rewolucji z 1934 r. (drugie wydanie ukázalo sie_ w 1949 r., juž jednak bez wst^pu bylego promotora), spotykalo sie_ z bardzo przychylnym, czy wr^cz entuzjastycznym, przyJQciem ze strony Szyjkowskiego (np. o monografii Paprockiego z 1946 r.8 ), to praca na témat Slowackiego musiala jednak równiež go zaboleč. Wiele mówiqce jest tutaj milczenie, czyli niesi^gni^cie po pióro recenzenta na lamách prasy czy któregoš z polskich lub czeskich periodyków. Przyczyna byla zapewne prosta: niemal równoczesne niedopuszczenie do druku dziela 5 AUK, Praha, nr 698, teczka osobowa Mariana Szyjkowskiego, spis wykladów i semi- nariów. 6 Krotka história praskiej polonistyki, w: M. Benešová, R. Rusin Dybalska, L. Zakopalová, 90 let pražské polonistiky..., s. 105. 7 K. Krejčí, Literatury a žánry v evropské dimenzi. Nejen česká literatura v zorném poli komparatistiky, red. M. Černý, Praha 2014, s. 574-577. 8 Por. M. Szyjkowski, Polonistyczne prace Slowiaňskiego Instytutu w Pradze, „Dziennik Polski" 28 VI 1946, s. 5. — 157 — V . Wbrew przeciwnošciom losu Szyjkowskiego Adam Mickiewicz v Cechách [Adam Mickiewicz w Czechach] i (niestety uzasadnione) przewidywanie, iž podobny los spotka tom pošwie;cony Slowackiemu w literaturze czeskiej. Nie majyc dowodów ani šwiadków trudno jednoznacznie orzec, czy bylo to ciche rozejšcie sie; ucznia z mistrzem, jakoš mi^dzy nimi ustalone, czy tež oncjalna demonstracja odmiennych poglydów. Krejčí pod naglošnionym slownictwem „klasowym" przemycal wówczas swoja_ teorie^ socjologiczna_ (Sociologie literatury, 1944; drugie wydanie 2008 pod redakcjy Miloša Zelenki i Ivo Pospíšila). Przypomnijmy, že wedlug šwiadectwa jego ucznia Antonína Měšťana, Krejčí na Zachodzie - po publikacji w 1953 r. swej historii literatury polskiej (Dějiny polské literatury) - zaczyl uchodzič za „zmrožonego" marksiste;, Szyjkowski natomiast za twardego „wplywologa", i to okrešlenie przyjeji polscy strukturališci a takže slawistka Halina Janaszek-Ivaničková9 . Poniewaž Szyjkowski nie mial w zwyczaju pisač o rewolucji w kontekšcie historycznoliterackim czy jakimkolwiek innym, to jego dni jako autora monografii naukowych byly juž wtedy policzone10 . Dotyczylo to szczególnie šrodowiska czeskiego, wzgl^dnie czechoslowackiego, w którym ostatniy opublikowany monografia^ Szyjkowskiego byl trzeci tom monumentálnej pracy Polská účast v českém národním obrození [Polski udzial w czeskim odrodzeniu narodowym], z podtytulem Romantismus [Romantyzm], który wydal Instytut Slowiaňski w Pradze w 1946 r. Wszystkie jego nástupné opracowania ksiyžkowe (z Polskim romantyzmem w czeskim zyciu duchowym na czele), jak równiež wi^kszošč artykulów naukowych, ukazuja_ SÍQ juž w Polsce. Po wojnie zdolal jeszcze wydač w Czechoslowacji kilka studiów i szkiców naukowych (poza jedným wyja_tkiem wszystkie w Pradze). Pierwszy z nich ukázal sie_ w 1946 r. w opaslym tomie dla uczczenia setnej rocznicy urodzin znanego poety i prozaika Svatopluka Čecha. Chodzilo wlašciwie o zreferowanie odpowiedniego rozdzialu monografii Adam Mickiewicz v Cechách, na ktorej to (szybkie) wydanie Szyjkowski wówczas jeszcze liczyl. Literaturoznawc^ zainteresowal tutaj szczególnie problém stosunku czeskiego pisarza do dziela jego polskiego kolegi po piórze, zwlaszcza zaš do Pana Tadeusza11 . Mickiewicza dotyczyl równiež jedyny artykul Szyjkowskiego opublikowany na Slowacji 9 Shwnik terrninów literackich, Warszawa 1968, s. 231; K. Kardyni-Pelikánová, Komparatystyka Mariana Szyjkowskiego, „Pamietnik Literacki" 2018, 2, s. 145. 1 0 Por. K. Kardyni-Pelikánová, Marian Szyjkowski, „Litteraria Humanitas" 8, 2000, s. 248. 1 1 M. Szyjkowski, Ohlasy „Pana Tadeáše" v tvorbě Svatopluka Cecim, w: Svatopluku Cecliovi. Památník Jednoty Svatopluka Cecim k uctění 100. narozenin básníkových, red. J. Borecký, A. Pražák, A . Procházka, F. Strejček, Praha 1946, s. 362-376. — 158 — 1. Praská polonistyka i haslo „poznajmy si§" w powojennych realiack i w jyzyku slowackim. Ukázal siy w 1947 r. w zupelnie nowym czasopišmie slawistycznym, jakim byl wydawany przez Macierz Slowack^ w Martinie (wówczas jeszcze Turčiansky Svätý Martin) „Slovanský sborník"12 . Odnosil siy natomiast do kwestii „czesko-polskiej wzajemnošci", którq w szerokim kontekšcie przedstawil w tym samým czasie równiež czytelnikowi polskiemu w periodyku Warszawskiego Towarzystwa Naukowego13 . Twórczošč Mickiewicza stanowila równiež oš narracji ostatniego czeskiego szkicu naukowego praskiego polonisty, który ukázal siy za žycia autora14 . Glównym zagadnieniem byly tutaj czeskie tlumaczenia wybranych dziel wieszcza: pocza_wszy od dokonaných przez Václava Stulca, Františka Kvapila, Karela Havlíčka Borovskiego, Josefa Václava Sládka czy Jaroslava Vrchlickiego, až po wspólczesne, wyszle spod pióra Františka Halasa (1901-1949). Ostatní z wymienionych - znaný poeta pochodzacy z brneňskiego šrodowiska robotniczego - przyjažnil siy z Tuwimem15 , tlumaczyl nie tylko Mickiewicza, ale tež Slowackiego (obu romantyków w šcislej wspólpracy z Josefem Matoušem16 ), w 1947 r. odwiedzil Polsky (przewodzil delegacji czeskich i slowackich pisarzy), dwa lata póžniej przedwczešnie zmarl na choroby serca (podobnie jak jego matka)17 . Trudno powiedzieč, czy Halas zdažyl siy jeszcze zapoznač z tekstem Szyjkowskiego i niezwykle pozytywnq, pelna_ uzasadnionego zachwytu, opiniq autora na témat swych (i Matouša) polskich przekladów (tlumaczyl tež z jyzyka sloweňskiego, rosyjskiego czy wygierskiego). 1 2 M. Szyjkowski, Adam Mickiewicz a česko-poľská vzájomnosť, „Slovanský sborník" 1947, 3-4, s. 89-118. 13 Idem, O czesko-polskiej wzajemnošci (geneza terminu - istota problému), „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Wydzial I" 1947, s. 23-34. 14 Idem, Nové překlady z Mickiewicze. František Halas a jelio předchůdci, „Slovesná věda" 1949, s. 80-94. 1 5 R. Buchtová, Julian Tuwim i František Halas, w: Mosty i zasieki: spotkania polskiej i czeskiej literatury w XX wieku, red. D. Siwor, Bielsko-Biala 2013, s. 65-78; eadem, Twarze Juliana Tuwima, w: M. Benešová, R. Rusin Dybalska, L. Zakopalová et al., Proměny polonistiky. Tradice a výzvy pohnistických studií, Praha 2014, s. 102-105. 1 6 Zob. list M. Szyjkowskiego do J. Matouša (7 XI 1949) zamieszczony w aneksie. Por. J. Pelikán, Překladatelské dílo Josefa Matouše, „Sborník prací Filozofické fakulty brněnské univerzity, D 20, 1973, s. 113. 1 7 Z. Pešat, František Halas, w: Lexikon české literatury. Osobnosti, dňa, instituce, t. 2.1 (H-J), s. 37-43. Zob. tež K. Kardyni-Pelikánová, Josef Matouš (1881-1971), w: eadem, Uwiedzeni przez polskq literatuře. Czeska polonistyka literacka, Warszawa 2003, s. 231-235; J. Pelikán, Překladatelské dílo Josefa Matouše..., s. 211-220; B. Švandová, Polská romantická poezie v překladech Františka Halase, „Sborník prací filozofické fakulty brněnské univerzity", D 17/18, 1971, s. 21-44. — 159 — V . Wbrew przeciwnošciom losu Halas tlumaczyl Mickiewicza podczas II wojny šwiatowej, a wi^c w szczególnej dla swego národu sytuacji historycznej, którq možná by porównač do sytuacji dziejowej Polaków po trzecim rozbiorze. Bral udzial w ruchu oporu, a przed represjami okupanta po zamachu na Heydricha schronil si§ w kraju dzieciňstwa, czyli w miasteczku Kunštát niedaleko Brna. Zatem równiež ówczesne položenie osobiste moglo sklaniač czeskiego poetQ do lepszego zrozumienia dziel Mickiewicza i polskich losów, co odzwierciedlilo si§ z kolei nie tylko w niezwykle wysokiej wartošci artystycznej jego przekladów, lecz przede wszystkim w bliskošci duchem oryginalowi. Szyjkowski jako pierwszy od razu wyczul to i ocenil. Byč može zaczaj w dokonaniach Halasa dostrzegač kolejný (po Masze i Vrchlickim) szczyt czeskiej recepcji polskiego romantyzmu i kontrargument na syd Arna Nováka, jakoby w Czechach romantyzm polski zostal wlašciwie niezrozumiany czy wrexz odrzucony18 . Obok badania czeskiej recepcji Mickiewicza, publikowal Szyjkowski w tym samým czasie czeskoj^zyczne prace (w tlumaczeniu Teigovej) dotyczqce czeskiej recepcji Slowackiego. W obu tych przypadkach wychodzil przede wszystkim z opracowanych podczas wojny i tuž po jej zakoňczeniu wlasnych monografii na wymienione tématy i zagadnienia. W podwójnym numerze czasopisma „Slávia" z 1947 r., który zostal dedykowany Matijowi Můrce i mial sie; juž ukazač w roku 1941 z okazji 80. urodzin tego sloweňsko-czeskiego uczonego, praski polonista przedstawil, w dužym stopniu pioniersky w sensie naukowym, wlasnq syntetycznq wizje; roli i miejsca Slowackiego w czeskiej literaturze. O tym, jak istotna_ i nieodla_czna_ cz^šč recepcji jednej literatury (a dodajmy i kultury) przez druga_ stanowiq tlumaczenia przekonuje juž sam fakt, že Szyjkowski pošwi^cil samodzielny artykul trzem czeskim tlumaczeniom Anhellego (oraz wielu innych utworów) Slowackiego19 . Uczynil tak (równiež na lamách czolowego slawistycznego pisma „Slávia") na przykladzie wyników pracy translatorskiej i - nazwijmy to - ošwiatowo-promocyjnej takich postaci, jak Antal Stašek, Josef Václav Fric, Otokar Mokrý, František Kvapil, Emanuel Masák, Bedřich Beneš Buchlovan, Adolf Černý i last but not least wspominany powyžej Josef Matouš, którego czeski przeklad Anhellego (pi^knie edytorsko wydany w 1946 r.) ocenil Szyjkowski najwyžej20 . Pod wzgl^dem formy mamy 1 8 M . Szyjkowski, Nové překlady z Mickiewicze..., s. 80n. Por. K. Oliva, České překlady Z Mickiewiczových Dziadů, „Slávia" 1954, s. 527-546; K. Kardyni-Pelikánová, Holasovo dílo v Polsku, w: František Halas - spolutvůrce pokrokové kulturní politiky, Brno 1987, s. 254-261. 1 9 M . Szyjkowski, Jul. Slowackélio „Anhelli" v českých překladech (1872 - 1919 - 1946), „Slávia" 1947/1948, 3-4, s. 341-355. 20 Ibidern, s. 352. — 160 — 1. Praská polonistyka i haslo „poznajmy si§" w powojennych realiack tutaj do czynienia z typowym przykladem omówienia tzw. sérii przekladowej, które polska komparatystyka literacka bada dopiero obecnie piórem Marty Skwary, a to w odniesieniu do polskiej recepcji poezji amerykaňskiego pisarza Walta Whitmana21 . Cenne poznawczo jest równiež porównawcze omówienie przez Szyjkowskiego warsztatu poetyckiego (Iqcznie z nlozoncznym zapleczem) Juliusza Slowackiego i Otokara Březiny22 . Artykul o charakterze syntetycznym ukázal SÍQ W pišmie „Slovesná věda" (podtytul glosil, že chodzilo o czasopismo pošwi^cone historii i teorii literatury oraz krytyki literackiej), którego redaktorem byl Albert Pražák. Autor bardzo ogl^dnie wypowiadal si§ o wzajemnych powia_zaniach twórczošci Březiny i Slowackiego, wskazujqc raczej na szereg podobieňstw, ale tež róžnic (zarówno w ich poezji, jak i w usposobieniu czy w jednostkowych došwiadczeniach). Mówil co najwyžej o duchowym pokrewieňstwie oraz kongenialnošci obu poetów. Porównywal wyst^powanie w ich twórczošci takich motwywów jak samotnošč, przyjažň, melanchólia czy koncepcja poezji. Ješli zaš poruszal kwestie^ stosunku Březiny do polskiego poprzednika po lutni, to ograniczal sie_ do wypowiedzi samego przedstawiciela czeskiego symbolizmu, który np. w lišcie do Emanuela Chalupnego z 1908 r. stwierdzil, že „Slowacki kilkakrotnie szedl w žyciu rázem ze mnq" (doslownie „Slowacki šel několikráte mým životem")23 . Szyjkowski wyst^powal tež wyražnie przeciwko zle pojmowanej „wplywomanii", by užyč jego wlasnego okrešlenia, czyli doszukiwaniu SÍQ analogii tam, gdzie jest to bardzo wqtpliwe, slabo udokumentowane, a zwlaszcza nieistotne w kontekšcie badaných zagadnieň24 . Ješli chôdzi o wzajemny stosunek twórczošci Březiny i Slowackiego, to o wiele bardziej stanowczy w sa_dach i dalej ida_cy w sformulowaniach byl wspominany juž literaturoznawca Arne Novák, który w wydanej (po raz drugi) kilka lat przed artykulem Szyjkowskiego historii literatury czeskiej nazwal mistyka Březiny wprost uczniem Slowackiego. Jego zdaniem mialo to stanowič wyjatek od reguly, jakoby polski mistycyzm nie znajdowal odzewu po stronie czeskiej25 . Natomiast wspólczesny nam literaturoznawca Josef Vojvodík (autor 2 1 M . Skwara, Polskie serie recepcyne wierszy Waltha Wlútrriaria. Monografia wraz z antologiq przekladów, Krakow 2014; K. Kardyni-Pelikánová, Komparatystyczny projekt Mariana Szyjkowskiego, w: eadem, „Cechy krásné, Cechy mé..., s. 187. 2 2 M . Szyjkowski, Otokar Březina a Julius Slowacki, „Slovesná věda" 1948/1949, s. 80-85. 23 Ibidem, s. 81. 24 Ibidem, s. 84. 2 5 A . Novák, Dějiny českého písemnictví, Praha 1946, s 17. Cyt za: K. Kardyni-Pelikánová, Komparatystyka Mariana Szyjkowskiego, s. 148. — 161 — V . Wbrew przeciwnošciom losu monografii o Březinie) w wydaniu zbiorowym historii literatury czeskiej w latách 1924-1934 przywoluje prace; Oldřicha Králika (Otokar Březina 1892- 1907. Logika jeho díla, Praha 1948), w której ten z kolei porównuje Březiny do Hermanna Hessego, laureáta Nagrody Nobla z 1946 r.26 Przypomnijmy tylko na marginesie, že Březina byl dwukrotnie nominowany do tej nagrody (w 1921 i 1928 r.)27 . Studentów na praskiej polonistyce bylo pierwotnie wi^cej niž przed wojny, co w takich sytuacjach zrozumiale. W omawianym okresie (do 1952 r., kiedy Szyjkowski nie ma juž obowiyzków dydaktycznych i niebawem umiera) wyróžnili sie, wšród nich - obrony pracy doktorskiej - nastupujycy mlodzi czescy polonišci: Božena Drobková (Vrchlický a Polsko, 1946), Bohuš Balajka (K dějinám česko-polských literárních vztahů, 1950), wspomniany w zwiyzku z ruchem oporu František Jeník (ROZVJÓJ sonetu polskiego od A. hiickiewicza do A. Slonimskiego, 1950), Hana Jechová (Zena - spisovatelka v literatuře polské a české v době nástupu buržoazie, 1951), Karel Oliva (Dziady Adama Mickiewicze a jejich české překlady, 1951), Anetta Balajková (Polské drama na scéně Prozatímního divadla v letech 1862-1883, 1952), Otakar Bartoš (Sociálně revoluční charakter polské romantické literární kritiky, 1952), Milena Beníšková (Sládkův Lumír a polská literatura, 1952), dwukrotnie juž przywolywana Vlasta Dvořáčková (František Kvapil - český básník a překladatel z polštiny, 1952), Viktor Juřina (Edvard Jelínek - osobnost a dílo, 1952), Miroslav Manžel (Szopka lidová, politická a loutky, 1952), czy ówczesny lektor jazyka polskiego Andrzej Sieczkowski (Struktura slowotwórcza przymiotników czeskich i polskich, 1952)28 . Jak widač, zdecydowana wi^kszošč tych prac miala charakter literaturoznawczy, a pod wzgl^dem wybranego jazyka dominowal - zaledwie z jednym wyjytkiem (F. Jeník) - j^zyk ojczysty (czeski i polski). W gronie tym nie zabraklo przyszlych naukowców, jak literaturoznawca i tlumacz Otakar Bartoš29 - uczeň Krejčego, zwiyzany wlašciwie przez cale žycie z prasky polonistyky, j^zykoznawca Karel Oliva (mlodszy) - autor 2 6 J. Vojvodík, Ve stínu „krize evropskélio lidstva". Symptomy, diagnózy, terapie a katastrofy 1924-1934, w: V. Papoušek et al., Dějiny nové modemy. Česká literatura v letech 1924-1934, t. 2, Praha 2014, s. 60-61. 2 7 D. Holub, Otokar Březina, w: Lexikon české literatury. Osobnosti, díla, instituce, t. 1 (A-G), red. V. Frost, Praha 1985, s. 316. 2 8 R. Hnízdová, Seznam polonistických kandidátských prací, doktorských disertací a diplonvových prací, w: Padesát let polonistiky na Univerzitě Karlově v Praze (Práce z dějin slavistiky, t. 6), red. T. Bešta, Praha 1977, s. 243-245. 2 9 K. Kardyni-Pelikánová, Otakar Bartoš (1928-1995), w: eadem, Uwiedzeni przez polskq literatuře..., s. 195-199. — 162 — 1. Praská polonistyka i haslo „poznajmy si§" w powojennych realiack obszernego polskoczeskiego slownika, czy založycielka bohemistyki na Sorbonie Hana Voisine-Jechová30 - kierujqca przedtem przez kilka lat polonistyka^ w Olomuňcu, tlumaczka Slowackiego (w habilitacji badala obraz poetyki w jego twórczošci) i Ingardena (O poznawaniu dzieh literackiego), wspólpracuj^ca z Krejčim przy wydaniu czeskich dziel žebraných Mickiewicza. Wšród ich kolegów na polonistyce byli juž kolejni: Theodor Bešta31 - jyzykoznawca, potomek czeskich osadników na Wolyniu, Luboš Řeháček32 - równiež jyzykoznawca, zajmujqcy siy ponadto historiq slawistyki oraz czeskiej i slowackiej polonistyki, Antonín Měšťan33 - kolejný uczeň Krejčego, polonista i slawista, a póžniej (po wydarzeniach 1968 r.) emigrant i profesor filologii slowiaňskiej we Fryburgu, czy Marta Bečková-Ringesová34 - komeniolog i historyk, badajúca problematyky zwia_zków Komeňskiego z Polsky. Znanými tlumaczkami literatury polskiej zostaly Anetta Balajková35 , która czeskim czytelnikom udostypniala zwlaszcza dziela Žofii Nalkowskiej, Andrzeja Kušniewicza, Romana Bratnego, Edmunda Niziurskiego czy Jerzego Stefana Stawiňskiego, oraz Vlasta Dvořáčková36 - jedyna spošród tlumaczy Szymborskiej na jyzyki obce, którq poetka zabrala z sobq na uroczystošci odbioru Nagrody Nobla w Sztokholmie. Možná zatem stwierdzič, že przyszlošč czeskiej polonistyki byla w dobrých rykách: Szyjkowskiego i Krejčego, oraz ich nastypców. Oprócz pracy naukowej i dydaktycznej na Uniwersytecie Karola, Szyjkowski - podobnie jak przed wojna_ - staral siy realizowač sw^ polsko-czeskq misjy zbliženiow^ na polu kultury, w myši hasla „poznajmy siy". W tym celu siygal zwlaszcza po pióro publicysty, korzystajqc z szerokich možliwošci oddzialywania, jakie dawala ówczesna prasa. Najpierw ta nad Wislq, gdzie na 3 0 httpV/www.pametnaroda.cz/story/voisine-jechova-roz-sanerova-hana' 1927-2607 (1 IX 2018). 3 1 R. Rusin-Dybalska, Theodor (Tlieodosius) Bešta (1920-1996), w: Czeskie badania nad Polskq..., s. 418-422. 32 Eadem, Luboš Relmček (1929-1996), w: Czeskie badania riad Polskq..., s. 514-518. 3 3 M. Černý, Antonín Měšian (1930-2004), tlum. R. Madecki, w: Czeskie badania nad Polskq..., s. 506-514. W swej póžniejszej syntezie literatury czeskiej, wydanej w emigracji, wytknie Polakowi Marianowi Szyjkowskiemu wyolbrzymienie udzialu polskiej kultury w czeskim odrodzeniu narodowym, podobnie jak Niemcowi Walterowi Schamschulowi w odniesieniu do wplywu kultury niemieckiej. Zob. A. Měšťan, Česká literatura 1785-1985, Toronto 1987, s. 49. 34 Lexikon současných českých historiků, red. J. Pánek, P. Vorel et al., Praha 1999, s. 27. 3 5 http://databaze.obecprekladatelu.ez/databaze/B/BalajkovaAnetta.htm (1 IX 2018). 3 6 http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jspľdocId=1002 (1 IX 2018). Zob. tež L. Martinek, Przeklady poezji Wislawy Szymborskiej u> Republice Czeskiej, „Helikoptér" 2012, 3 (https://opt'art.net/helikopter/3'2012Aibor-martinek--przeklady'poezji--wislawy'Szyniborskiejw-republice-czeskiej/, (1 IX 2018). — 163 — V . Wbrew przeciwnošciom losu lamách krakowskiego „Dziennika Polskiego" opublikowal w 1946 r. caly szereg artykulów dotyczacych biežacej polsko-czeskiej wspólpracy kulturalnej, a nastypnie nad Weltawq. Stalo siy tak w przelomowym dla czeskiej najnowszej historii politycznej roku 1948. Wybór organu Czechoslowackiej Partii Ludowej, a mianowicie praskiego dziennika „Lidová demokracie", z pewnošci^ nie byl przypadkowy, co potwierdzaja_ chociažby publikowane w tym samým czasie przez Szyjkowskiego artykuly w krakowskim „Tygodniku Powszechnym" czy w warszawskim tygodniku „Dziš i jutro". Jak wiadomo, oba te tytuly prasowe skupialy przede wszystkim autorów o katolickim šwiatopogladzie. Možná to odczytywač w ten sposób, že Szyjkowskiemu bylo blisko do tych wlašnie šrodowisk, lub nawet že chcial tym sposobem zasygnalizowač lub zademonstrowač swój stosunek wobec zachodza_cych w obu krajach przemian politycznych. Tematyka jego czeskich artykulów prasowych nie miala jednak - podobnie zresztq jak w calej dotychczasowej dzialalnošci publicystycznej - nic wspólnego z politykq sensu stricto. Przeciwnie: na szerokim tle ujmowala zagadnienia historycznoliterackie, naukowe i kulturalne w kontekšcie polsko-czeskich filiacji, wzajemnych oddzialywaň, by nie rzec wrycz komplementarnošci czy symbiózy w ramach jednej - co czysto podkrešlal - cywilizacji. Na pierwszym planie stawial autor problém „czesko-polskiej wzajemnošci" z przelomu XVIII i XIX w. oraz recepcjy dziel Mickiewicza w literaturze czeskiej. Ostatni artykul Szyjkowskiego na lamách prasy czeskiej poruszal zagadnienie czesko-polskich kontaktów kulturalnych na przestrzeni wieków - od trwajacej prawie 600 lat czeskiej aktywnošci i przewagi až po polskq „splaty dlugu" i bezinteresownq pomoc (szczególnie w okresie czeskiego odrodzenia narodowego)37 . Ukázal siy - co symptornatyczne - w znaným miesiyczniku literackim „Literární noviny" [Gazeta Literacka, redaktor Václav Stejskal] pod datq 25 mája 1949 r., a wiec tuž przed upaňstwowieniem i przejyciem pisma przez nowego wydawcy (Československý spisovatel)38 . Podwójny numer pisma „Literární noviny" zostal pošwie-cony w calošci polskiej literaturze i kulturze (teatr, plastyka, grafika, malarstwo). Autorsko spotkali siy tutaj (jeszcze nie po raz ostatni) mistrz i uczeň. Oprócz tekstów Szyjkowskiego i Krejčego (ten ostatni porównywal problém rewolucji w dzielach Mickiewicza i Slowac- kiego39 ), czytelnik czeski mógl zapoznač siy z rozwažaniami poczqtkujacych wówczas tlumaczy i dzialaczy na niwie czesko-polskich kontaktów 3 7 M . Szyjkowski, Cesko-polské kulturní styky v minulosti, „Literární noviny" 1949, 3—4, s. 31-32. 3 8 Z. Trocnova, literární noviny, w: Lexikon české literatury..., t. 2.II, s. 1204n. 3 9 K. Krejčí, Mickiewicz a Slowacki, „Literární noviny" 1949, 3-4, s. 39. — 164 — 1. Praská polonistyka i haslo „poznajmy sie/' w powojennych realiack literackich - Jana Pilařa (poznal Szyjkowskiego w latách powojennych40 ) i Jaroslava Závady oraz Hany Budínovej - takže tlumaczki, zwiyzanej jednak glównie z žyciem teatrálnym. Pilař, którego droga ku polskiej poezji rozpoczyla siy dziesiyč lat wczešniej od spotkania z krakowskimi profesorami uwiyzionymi (jak on) w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen, a na dobre od lektury antologii polskiej poezji wojennej (Z lat wojny. Poezja polska 1939-Í945)4 1 , staral siy nadač swemu tekstowi charakter programowy. Zapowiadal nadejšcie nowych, lepszych czasów dla czeskich tlumaczeň polskiej poezji i jej zadomowienie w czeskim šrodowisku. Roly založycielsky przyznal Františkowi Halasowi (widzial w nim jednego ze swych mistrzów42 ) i jego tlumaczeniom Mickiewicza {Konrád Wallenrod, Grazyna, Dziady), które - jak wiadomo - powstawaly w latách 1943-1944 i zostaly wówczas opublikowane (1947-1948)43 . Natomiast teražniejszošč i przyszlošč widzial jasno i zdecydowanie w czeskich przekladach takich autorów jak Staff i Przyboš (teražniejszošč), ale przede wszystkim Broniewski, Jastrun, Galczyňski, Tuwim, Wažyk, czy z mlodego pokolenia Róžewicz, Kubiak, Bratny, Wirpsza i Woroszylski (przyszlošč)44 . Z kolei Závada poddal krytyce literaturoznawczy „wplywologiy" w odniesieniu do stosunku literatury niemieckiej i czeskiej, by nastypnie powolač siy na ustálenia Szyjkowskiego w kwestii polskiego udzialu w czeskim odrodzeniu narodowym. Przywolal równiež szereg postaci, które swa_ dzialalnošciy, miejscem pobytu lub pochodzeniem laczyly w przeszlošci naród czeski i polski; byli to zdaniem autora m.in. šw. Wojciech, Jan Kochanowski, Jan Amos Komenskí, Bartlomiej Paprocki, Jan Blahoslav, Józef Maria Hoene-Wroňski45 , Jan 4 0 J. Pilař, Spotkarúe zJulianem Tuwimem, w: idem, Eseje o poezji polskiej, red. W. Nawrocki, tlum. A. Czcibor-Piotrowski, Warszawa 1987, s. 56. 4 1 J. Pilař, Má cesta za polskou poezií- Vzpomínky - portréty - eseje, Praha 1981, s. 27; R. Putzlacher-Buchtová, Česko-polské literární vztahy ve druhé polovině 20. století. Polští básníci a jejich čeští překladatelé, w: R. Madecki et al., Česká polonistická studia: tradice a současnost (filologie - historie - politologie - právo), Praha 2014, s. 124. 4 2 K. Kardyni-Pelikánová, Otakar Bartoš (1928-1995), w: eadem, V'wiedzeni prxez polskq literatuře..., s. 237. 4 3 B. Švandová, Polská romantická poezie v překladech Františka Halase, „Sborník prací filozofické fakulty brněnské univerzity" D 17/18, 1971, s. 33n. 4 4 J. Pilař, Několik jmen z polské poezie, „Literární noviny" 1949, 3-4, s. 33. 4 5 Syn zamieszkalego w Polsce czeskiego architekta, Antoniego Hoene, uczestnika Insurekcji Košciuszkowskiej; matematyk,filozof,fizyki prawnik, zwolennik Kanta, twórca nazwy „mesjanizm". Por. W. Tatarkiewicz, História filozofii, t. 2: Filozofia nowožytna do roku 1830, Warszawa 1988, s. 229-231. — 165 — V . Wbrew przeciwnošciom losu Kollár, Josef Jungmann, Pavel Josef Šafařík, František Ladislav Čelakovský, Karel Hynek Mácha, Leopold Staff, Emil Zegadlowicz, Zofia Nalkowska czy Pawel Hulka-Laskowski46 . W duchu narzucanej po zwyci^stwie politycznym Klementa Gottwalda i jego frakcji ideologii wypowiedziala sie^ równiež H. Budínová. Jej skydinyd merytorycznie wartošciowy tekst przybližyl postač wybitnego režysera teatralnego Leona Schillera47 . Nie mniej wažne miejsce w polskim numerze „literárek", jak pieszczotliwie nazywano „Literární noviny", náležalo do poezji. W tlumaczeniach Závady i Pilařa opublikowano tutaj wybrane wiersze Juliusza Slowackiego (Pohřeb kapitána hieyznera), Mieczyslawa Jastruna (Pohřeb), Juliana Tuwima (Obyčejnému člověku, Luxus), Wladyslawa Broniewskiego (Most Poniatovskěho), Konstyntego Ildefonsa Galczyňskiego (Dopis zajatce, Květy na prostor) i Tadeusza Róžewicza (Bude žít v jasu), a takže fragment powiešci Rzeczyvoistošč Jerzego Putramenta (Loyola w tlumaczeniu Heleny Teigovej). Anetta Balajková dokonala ponadto (zdaje siej, že w dužym stopniu równiež ideologicznie umotywowanego) wyboru z polskiej satyry - Jan Kochanowski (O kazateli), Mateusz Kuligowski (Cesta do nebe), Jan Gawiňski (Prosby k pánům), Wespazjan Kochowski (Kdo je pánem?), Jan Czarny (Jesliže umíš žvanit..., O jistých demokraciích), Wieslaw Brudziňski (O jedné dámě), Jerzy Jesioniowski (Kariérista), Bogdan Brzeziňski (Literáti, Rada spisovateli, Ustálené přesvědčení, Diplomat) i Stanislaw Jerzy Lee (O člověku, Náhrobní nápisy) - w tlumaczeniu Radovana Krátkiego48 , mlodego wówczas redaktora, a póžniej znanego satyryka, dramaturga i autora literatury dla dzieci49 . Wieloletnia i pelna pošwiexenia dzialalnošč Szyjkowskiego na polu zblíženia obu narodów znalazla uznanie u ministra spraw zagranieznych Czechoslowaeji. Jan Masaryk - syn przedwojennego „prezydenta-wyzwoliciela" T.G. Masaryka - pelnil te; funkeje; juž w rzydzie emigracyjnym ksi^dza Jana Šrámka w Wielkiej Brytanii (od 1940 r.), a takže w powojennych rzydach socjaldemokraty Zdeňka Fierlingera i komunisty Klementa Gottwalda50 . Wspólnie z premiérem Gottwaldem zložyl w Warszawie podpis pod „Úkladem o przyjažni i wzajemnej pomocy mi^dzy Republiky Czechoslowacky a Republiky Polsky"; z polskiej strony podpisy zložyli premiér Józef Cyrankiewicz i minister spraw 4 6 J. Závada, Úměru sbližující, „Literární noviny" 1949, 3-4, s. 26-27. 4 7 H. Budínová, Mistr polskélio divadla, „Literární noviny" 1949, 3-4, s. 43-44. 4 8 http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jspľdocId=721 (9 IX 2018). 4 9 http://archiv.ucl.cas.cz/index.phpľpath=LitN/18.1949/3-4/ol.png (8 IX 2018). 5 0 J. Dejmek, Diplomacie Československa, t. 2: Biografický slovník československých diplomatů (1918-1992), Praha 2013, s. 155-156. — 166 — 1. Praská polonistyka i haslo „poznajmy si§" w powojennych realiack zagranicznych Zygmunt Modzelewski (10 marca 1947 r.)51 . Podczas „debaty" nad uchwaleniem tego úkladu sojuszniczego w Ustawodawczym Zgromadzeniu Narodowym w Pradze 14 mája 1947 r., minister Masaryk w swym przemównieniu powiedzial m.in.: W Czechoslowacji i w Polsce stopniowo uksztaltowalo sie; šrodowisko historyków kultury, którzy systematycznie badali stosunki kulturalne národu polskiego i czechoslowackiego i wzbogacali swe kraje ksiqžkami pošwi^conymi tym kwestiom. Po stronie polskiej byl to przede wszystkim wypróbowany pracownik na polu zbliženia obu narodów Marian Szyjkowski, który napisal znacza_ca_ ksia_žke; Polská účast v českém národním obrození [Polski udzial w czeskim odrodzeniu narodowym]52 . Niespelna rok póžniej Masaryk tragicznie zginaj (10 marca 1948 r.). Najprawdopodobniej zostal wyrzocony z okna swego službowego mieszkania w siedzibie MSZ, czyli w palacu Cernínów. Smierč t^ gl^boko przežyl ówczesny prezydent paňstwa Edvard Beneš, który niedlugo potem - sam zalámaný i tielko chory - abdykowal (7 czerwca) i wkrótce zmarí w swej willi na poludniu Czech (3 wrzešnia)53 . Odejšcie tego czechoslowackiego me^ža stanu zbieglo sie^ symbolicznie w czasie z ostatnimi akordami lab^dziego špiewu czechoslowackiej demokracji. Stosunki czechoslowacko-polskie przedstawialy sie; niewiele lepiej. Pomimo podpisanej umowy sojuszniczej i oncjalnej przyjažni oraz „braterskiego zwiyzku slowiaňskich narodów" nadal panowalo mi^dzy obu stronami napiexie na tle zatargu o granice (szczególnie na odcinku Ziemi Klodzkiej, Raciborza, Glubczyc, Zaolzia, Spisza i Orawy)54 , a bezpošrednie kontakty obywateli obu paňstw byly čoraz bardziej ograniczane. Natomiast postupujúca dominacja Zwiyzku Radzieckiego w tej cz^šci Europy pozostawiala coraz mniej zludzeň w odniesieniu do dalszego rozwoju sytuacji politycznej, gospodarczej, spolecznej i kulturalnej zarówno w Czechoslowacji, jak i w Polsce. 51 Dokumenty a materiály k dějinám československo-polských vztahů v letech 1944-1948, red. W. Balcerak, V. Borodovčák, k. Buczma, J. Kolář, B. kewicka, P. kippóczy, J. Lukanty, V. Melichar, I. Šťovíček, Praha 1985, dok. nr 86, s. 200. 52 Dokumenty a materiály k dějinám československo-polských vztahů v letech 1944-1948, dok. nr 111, s. 251. Por. R. Baron, Ambasadorowie wzajemnego zrozumienia..., s. 200. 5 3 J. Dejmek, Edvard Beneš..., t. 2, s. 677, 684, 692. 5 4 J. Friedl, Z. Jirásek, Rozpačité spojenectví. Ceskoslovensko-polské vztahy v letech 1945-1949, Praha 2008, s. 263n.; P. Palys, Czeclvoslowackie roszczenia graniczne wobec Polski 1945-1947, Racibórz 2007; M.K. Kamiňski, Ksztaltowanie sie stosunków polsko-czeclvoslowackich w latách 1948-1960, Warszawa 2012, s. 35n. — 167 — V . Wbrew przeciwnošciom losu 2. Polska z Lliska i z oddali Jakie miejsce w žyciu Szyjkowskiego zajmowala po wojnie Polska? Z cala_ pewnošciy wažne. Przedwojenne piany, a byč može takže marzenia i sny, 0 powrocie do kraju ojczystego rozwial wiatr Historii, przynoszyc noc okupacyjny tej cz^šci Európy. Nie nadeszla juž ponownie propozycja powrotu na Uniwersytet Jagielloňski w Krakowie. Miasto rodzinne - Lwów - znalazlo sie; poza granicami paňstwa polskiego. Malžeňstwo na odleglošč nie wytrzymalo próby czasu. Byla juž žona Wanda wyjechala do córki i wnuczki do Wiednia. Relacje córki Krystyny z ojcem (dotqd jak najlepsze) zaczedy SÍQ równiež po rozwodzie rodziców i drugim oženku ojca pogarszač. Na poczatku 1949 r., przebywajqc czasowo w Pradze, Wanda Szyjkowska starala sie; O pošrednictwo Jaroslava Kvapila w swych rozmowach z bylým m^žem (na témat podniesienia miesi^cznej kwoty, który jej przekazywal i za który nie byla w stanie tutaj mieszkač)55 . Krystyna Ankwicz-Szyjkowska przebywala po wojnie m.in. w Rzymie oraz w Manheim, by ostatecznie osiqšč w Londynie. Tam wlašnie byla jedny z najbardziej znaných i cenionych aktorek w pierwszym polskim teatrze cywilnym w Wielkiej Brytanii (w latách 1947-1994 pracowalo w nim ok. 200 aktorów)56 . Zatem nikt z najbližszej rodziny Szyjkowskiego nie pozostal w Polsce. Popukaly wi^zi la_cza_ce go uprzednio z nadwišlaňska_ ziemiy, dotknuty kolejným kataklizmem wojennym. Pomimo postupujúcej zmiany ustrojowej (przebiegajqcej róžnym tempem 1 róžnymi metodami) w obu wažnych dla niego paňstwach, jedno sie; nie zmienilo: Czechoslowacja i Polska nadal nie byly przykladem dobrego s^siedztwa. Spór terytorialny na wielu odcinkach majúcej powstač nowej, i znacznie dlužszej niž przed wojnq, granicy czechoslowacko-polskiej kladl si§ cieniem na wzajemnych relacjach, jak równiež znajdowal odzwierciedlenie w negatywnych heterostereotypach narodowych. Oba kraje zaczedy tež (každý na swój sposób i w odmiennych uwarunkowaniach) z dužym powodzeniem dqžyč do narodowošciowej homogenicznošci. Dotyczylo to co prawda glównie Niemców czy tež, w mniejszym stopniu, W^grów (w Czechoslowacji) i Ukraiňców (w Polsce), ale znalazlo równiež lokálny wydžwi^k jako spór czechoslowacko-polski na Slqsku Cieszyňskim. Na Zaolziu wie;c niejako nakládaly SÍQ na 5 5 LA PNP, zespól Jaroslav Kvapil, list Wandy Szyjkowskiej z Pragi z 3 III 1949, listy Krystyny Szyjkowskiej-Zeski z Wiednia z 19 I 1949, 10 III 1949 i 2 VI. 5 6 K.A. Wysiňski, Teatr Polski ZASP w Londynie, w: Leksykon kultury polskiej poza krajem od roku 1939, red. K. Dybciak, Z. Kudelski, t. 1, Lublin 2000, s. 442-444. Zob. tež J. Kanty, Jedrioosobowy teatr, „Dziennik Polski i Dziennik Zolnierza" 27 IV 1960, s. 3. — 168 — 2. Polska z kliska i z oddali siebie problémy terytorialny i polskiej mniejszošci narodowej. W Pradze te wzajemne czechoslowacko-polskie kwestie sporne, zadražnienia i konflikty naturálny kolejy rzeczy zauwažano i po swojemu przetwarzano, lecz bynajmniej nie znajdowaly sie^ one na pierwszym planie ani w polityce zagranicznej odbudowywanego po wojnie paňstwa, ani tym bardziej w opinii publicznej spoleczeňstwa czeskiego. O stosunku Szyjkowskiego do rodaków wiele možná wywnioskowač na podstawie faktu, že bezpošrednio po zakoňczeniu II wojny šwiatowej založyl w Pradze Polski Komitét Repatriacyjny i stanyl na jego czele - wspólnie z Jindřichiem (Henrykiem) Barankiem, ostatnim przedwojennym prezesem Klubu Polskiego w Pradze. Przy wsparciu Czechoslowackiego Czerwonego Krzyža oraz czeskiej katolickiej organizacji Charita staral sie^ pomagač Polakom wracajycym z Európy Zachodniej po wojennej požodze do kraju, zapewniajyc im opieke^ medyczny, mieszkanie, odziež oraz žywnošč57 . Po przybyciu do Pragi w polowie czerwca 1945 r. Stefana Wierblowskiego - pierwszego powojennego przedstawiciela Polski („lubelskiej") - sprawami repratriacji zaczyl zajmowač sie_ wydzial konsularny poselstwa. Wówczas Polski Komitét Repatriacyjny zostal zastypiony przez Centrálny Komitét Pomocy dla Repatriantów Polskich w Pradze i podporzydkowany poselstwu. Na czele nowego Komitétu ponownie stanyl profesor Szyjkowski, który utrzymywal kontakty z Departamentem do Spraw Repatriacji czechoslowackiego Ministerstwa Ochrony Pracy i Opieki Spolecznej (MOPSP)5 8 . Komitét miešcil sie^ poczytkowo w Palacu Fíirstenbergów, czyli w siedzibie poselstwa polskiego (a póžniej ambasády)59 , by potem znaležč samodzielne pomieszczenia dzi^ki pomocy czechoslowackiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych (ul. Všehrdova 3). Na wniosek Szyjkowskiego Komitét uzyskal równiež wsparcie z MOPSP w wysokošci 20 tys. koron na pomoc dla slowiaňskich repatriantów, czyli równiež dla Polaków60 . Praská polonistyka, jak wspomniano juž wyžej, miala wówczas na Uniwersytecie Karola bardzo dobry pozycje- i mark^. Nie tylko zostala wznowiona, 5 7 A. Wolowski, Rozmowy praskie, „Tygodnik Powszechny" 19 VIII 1945, s. 5; E. Klo sová, Klub Polski w Pradze 1887-1940, w: Sladami Polaków w Pradze (XÍX-XXÍ wiek). Szkice i portréty historyczno-literackie, red. R. Baron, M. Michalská, Praga 2017, s. 165. 5 8 J. Friedl, Delegatura polskiej misji repatriacyjnej w Pilznie. Udzial w nielegalnych przerzutach Polaków oraz ucieczka pracowników na Zaclvód w 1945 roku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielloňskiego. Prace Historyczne" 142, 2015, 1, s. 137-138. 5 9 K. Křížová, P. Macek, M . Pernal, P. Zahradník, J. Szyndler, The Fúrstenberg Paláce. The Polish Embassy in Prague, Prague 2000. 6 0 J. Friedl, Domů, a za svobodou. Role Československa v migracích obyvatel Polska v letech 1945-1948, Praha 2019 (w druku). — 169 — V . Wkrew przeciwnošciom losu lecz takže wzmocniona, kiedy do Szyjkowskiego dolaczyl, jako pierwszy Czech z tytulem profesora nadzwyczajnego jazyka i literatury polskiej, jego wychowanek Krejčí. Lektorat jazyka polskiego byl równiež w dobrých rokách, a mianowicie w gestii Izy Saunovej - autorki kilku czeskich podr^czników do nauki jazyka polskiego (podobny role; na Uniwersytecie Masaryka w Brnie pelnil Maxmilián Kolaja, przedwojenny prezes tamtejszego Klubu Czesko-Polskiego). Miejscowych i zagranicznych studentów, i to zdolnych oraz zainteresowanych kierunkiem studiów, nie brakowalo. Kierownik polonistyki na najstarszym w Europie Srodkowej uniwersytecie mógl byč pelen optymizmu, ješli chodzi o przyszlošč zbudowanej przez siebie od podstaw katedry oraz czechoslowackich badaň polonistycznych i polonoznawczych. Generalnie natomiast, be-dyc juž dojrzalym i došwiadczonym žyciowo czlowiekiem, staral sie_ podyžač dalej wytkni^tym przed ponad dwudziestu laty szlakiem polsko-czechoslowackiego zblíženia na polu kultury. W tym celu nawia_zal niedlugo po wojnie wspólprace; z redakcjy krakowskiego „Dziennika Polskiego". Przedwojenny „Kurier Warszawski", w którym zamieszczal tak liczne artykuly, recenzje ksiyžek i relacje z polsko-czeskiego žycia kulturalnego w Pradze, juž nie istnial. Nie odrodzil sie_ tež slynny i poczytny „Ilustrowany Kurier Codzienny". Jak wiadomo, Szyjkowskiego la_czylo z nim wiele lat symbiózy, dopóki ich drogi nie rozeszly sie; na skutek odmiennego patrzenia na stosunki polsko-czechoslowackie. Nawet gdyby zechcial, to nie móglby odnowič ani dawnych kontaktów z „Kurierem Poznaňskim", którego cezura_ koňcowy równiež okázal sie; rok 1939, a šcišlej wkroczenie wojsk niemieckich do Polski. Po wojnie rodzila SÍQ zatem stopniowo nowa mapa (takže geogranczna; bez Wilna i Lwowa, ale z Wroclawiem i Szczecinem) polskiej prasy i polskiego dziennikarstwa. Szyjkowski znalazl na niej swoja_ niszej najpierw w postaci z založenia ogólnopolskiego i literackiego pisma, nawiyzuja_cego do tradycji IKC - „Dziennika Polskiego"61 , a nast^pnie jedynego w calym bloku radzieckim oncjalnego katolickiego pisma spoleczno-kulturalnego, jakim byl krakowski „Tygodnik Powszechny"62 , redagowany najpierw przez ksi^dza Jana Piwowarczyka, ale juž od 14 paždziernika 1945 r. przez mlodego wówczas Jerzego Turowicza63 . 6 1 U. Lisowska-Kožuch, „Dziennik Polski" w latách 1945-1969. Próba nvoivografii, Krakow 2010. 6 2 M. Jagiello, Próba rozrnowy. Szkice o katolicyzmie odrodzeniowym i „Tygodniku Powszechnym" 1945-1953, t. 1-2, Warszawa 2001. 6 3 A. Romanowski, Wielkošč i úpadek „Tygodnika Powszechnego" oraz inne szkice, Krakow 2011, s.l8-19. — 170 — 2. Polska z kliska i z oddali Szyjkowski otworzyl ten etap swej misji w majů 1946 r. obszernym - jak na warunki dziennika - artykulem, w którym przypomnial wiele zaslug swego wielkiego czeskiego poprzednika i polonofila, Adolfa Cernego64 . Okazjy do tego swoistego holdu dostarczyl fakt przyznania Černému tytulu doktora honoris causa Uniwersytetu Karola w Pradze. Dodajmy od razu, že równiež Uniwersytet Jagielloňski w Krakowie siygnie niebawem (w nastypnym, czyli w 1947 r.) po swe najwyžsze odznaczenie, by w ten sposób wyrazic wdziycznošč wobec tego niezmordowanego przyjaciela Polski; za jego caložyciowy dorobek na wielu polach czesko-polskiego porozumienia i dialogu miydzykulturowego. Jedným z wymienionych w laudacji powodów bylo przetlumaczenie Króla Ducha Slowackiego65 , o czym Szyjkowski w artykule równiež szeroko siy rozpisal. Poniewaž Černý nie byl juž w stanie (ze wzglydów zdrowotnych i podeszlego wieku) przyjechač do Krakowa, polskie uniwersyteckie odznaczenie wryczyli mu osobišcie w jego praskim domu Tadeusz Lehr-Splawiňski i Tadeusz Stanislaw Grabowski66 . Kolejným zagadnieniem przedstawionym - zaledwie tydzieň póžniej, równiež za pošrednictwem „Dziennika Polskiego" - czytajycej publicznošci nad Wislq byla dzialalnošč uniwersyteckiej polonistyki w Pradze67 . Chodzilo 0 swego rodzaju zarys historii czeskiej polonistyki: od jej poczatków zwiqzanych z wykladami Jana Pravoslava Koubka na témat literatury polskiej (po Wiošnie Ludów, od 1849 r.), przez wybitny lektorát Adolfa Cernego i pierwsze opracowania naukowe Jana Máchala jeszcze z okresu c. k. monarchii, až po založenie polskiej katedry w Czechoslowacji, a wreszcie czasy autorowi wspólczesne. Brakowalo w tekšcie odniesieň do polonistyki w Brnie 1 Bratyslawie. Autor pominul tež zaslugi Henryka Sucheckiego (nastypcy Koubka, autora wydanej po czesku historii literatury polskiej, równiež lwo- wianina)68 . Powodem mógl byč fakt, iž byl - tak samo jak on - Polakiem, co nie wpisywalo siy bezpošrednio w koncepcjy pokazania polskim czytelnikom czeskich zainteresowaň polsky literatury piykny. Szyjkowski byl oczywišcie šwiadom wagi naukowego opracowania historii praskiej (i nie tylko) 6 4 M . Szyjkowski, Polski trud Adolfa Cernego, „Dziennik Polski" 10 V 1946, s. 4. Zob. tež O. Bartoš, Adolf Černý a Polsko, „AUC - História Universitas Carolinae" 1964, 5, s. 211-231. 6 5 Szerzej zob. K. Kardyni-Pelikánová, Adolf Černý (1864-1952), w: eadem, Poklosie komparatysty. Studia o polskiej i czeskiej literaturze, Brno 2007, s. 264-265. 6 6 J. Chodějovský, Adof Černý (1864-1952), w: Czeskie badania nad Polskq..., s. 432H41. 6 7 M . Szyjkowski, Polonistyka w Pradze, „Dziennik Polski" 17 V 1946, s. 5. 6 8 K. Kardyni-Pelikánová, Od poloriofilstwa do nauki o literaturze polskiej (Zarys dziejów czeskiej polonistyki literackiej), w: eadem, Uwiedzeni przez polskq literatuře..., s. 17. — 171 — V . Wbrew przeciwnošciom losu polonistyki, traktowanej jednak znacznie szerzej, aniželi mialo (i nadal ma) to miejsce w Polsce: Mysle;, že historie^ powstania i rozwoju nauki o Polsce w ramach Uniwersytetu Karola b^dzie musial ktoš w przyszlošci opracowač, a zanim to SÍQ stanie uwažam, že polskie spoleczeňstwo, które powstaje jak Feniks z popiolów do nowego žycia, powinno dowiedzieč sie^ bodaj w pobiežnym szkicu o tym, jak bardzo wzieji sobie do serca bracia Czesi nauke^ Jana Kollara i jak t^ jego „wzajemnošč" starali SÍQ wprowadzič w czyn takže na odcinku czesko-polskim69 . Chodzilo mu jak widac nie o samq „tylko" polskq filolone^ lecz o czeskq nauke^ o Polsce w jej caloksztalcie, a zatem równiež o polska_ historie^ kultury, polityk^, prawo itd. W odniesieniu do podstawowej tutaj - jak možná sadzič czeskiej (czechoslowackiej) nauki o polskim jazyku i literaturze, Szyjkowski nie mýlil SÍQ. Nie bylo chyba bowiem po jego odejšciu szanuja_cego sie_ czeskiego polonisty, który w takim czy innym zakresie nie podjajby sie^ zadania przedstawienia chociažby niewielkiego fragmentu dziejów wlasnego kierunku badawczego, najcz^šciej w poszczególnych ošrodkach (Praga, Brno, Olomuniec, Ostrawa). Z calkiem juž pokažnego szeregu tych badaczy wymieňmy chociaž Karela Krejčego, Jaromíra Běliča, Otakara Bartoša, Theodora Bešte^ Luboša Řeháčka, Krystyne_ Kardyni-Pelikánov^, Jarmila Pelikána, Jiřego Damborskiego, Ludvíka Štěpána, Marie_ Sobotkovy, Jane^ Raclavskq, Romana Madeckiego, Renaty Rusin-Dybalskq, Michaly Benešovy, Lucie; Zakopalovq czy Jiřego Muryca. Do tych spraw przyjdzie nam jeszcze powrócič. Po przedstawieniu szerokim rzeszom czytelników polskiej prasy zarysu historii czeskiej polonistyki, Szyjkowski przybližyl im (równiež w niezb^dnym skrócie) dzieje Instytutu Slowiaňskiego w Pradze70 . Antecedencjami si^gal przy tym do poczqtków XIX w. i referátu biskupa wileňskiego Jana Nepomucena Kossakowskiego na témat literatury czeskiej (wygloszonego w Towarzystwie Przyjaciól Nauk w Warszawie w 1803 r.71 ) oraz dziela o wzajemnošci slowiaňskiej (Slowaka) Jana Kollára, który przejaj termin „wzajemnošč" ze Slowníka j§zyka polskiego Samuela Bogumila Lindego72 . Szyjkowski-publicysta skupil 6 9 M. Szyjkowski, Polonistyka w Pradze..., s. 5. 70 Idem, Polonistyczne prace Slowiaňskiego Instytutu w Pradze, „Dziennik Polski" 28 VI 1946, s. 5. Zob. tež Slovanský ústav v Praze. 70 let činriosti, red. E. Bláhová, J. Hloušková, E. Šlaufová, S. Wollman, M. Zelenka, Praha 2000. 7 1 Z. Klarnerówna, Slowianofilstwo w literaturze polskiej lat 1800 do 1848, Warszawa 1926, s. 27. 7 2 Por. S.B. Linde, Wzajemriošč, w: Slownik jezyka polskiego, t. 6: (U-Z), Warszawa 1814, s. 556. http://kpbc.umk.pl/publication/8173 (22 IX 2018). — 172 — 2. Polska z kliska i z oddali siy glównie na polonikach, ktorých w prácach Instytutu Slowiaňskiego bylo wcale niemalo. Juž tom pierwszy z 1930 r. dotyczyl polskiej problematyki. Julius Heindenreich (po wojnie znaný jako Dolanský), którego autor artykulu nazwal tutaj swoim uczniem (choč šcišlej byl „tylko" jego studentem), zajaj siy wplywem Mickiewicza na czeskq literatury (do Wiosny Ludów)73 . Trzecim tomem (1931) byla monografia samego Szyjkowskiego na - jak dobrze wiadomo - znacznie szerszy témat, a mianowicie polskiego udzialu w czeskim odrodzeniu narodowym (kolejná czyšč tej monografii ukázala siy cztery lata póžniej jako piytnasty tom prac Instytutu; ostatnia, trzecia czyšč juž po wojnie jako tom dziewiytnasty). W tomie siódmym ukraiňski badacz Ewgenij Julianowicz Perfeckij porównywal dzielo Jana Dlugosza z kronikami rosyjskimi. Tom dziesiqty, autorstwa czeskiego historyka sztuki Františka Táborskiego, przybližal postač i dzielo Artura Grottgera. Natomiast tom jedenastý stanowil swego rodzaju kwintesencjy glównej idei (wzajemnošci slowiaňskiej) praskiego Instytutu Slowiaňskiego. Autorem publikacji byl bowiem Rosjanin (Konstanty Konstantynowicz Wiskowatyj) - polonofil, redaktorem Polák (Marian Szyjkowski), przedmowy napisal Sloweniec (Matija/Maciej Můrko), praca dotyczyla odglosów polskiej historii w epice jugoslowiaňskiej (Serbów, Chorwatów i Sloweňców), zostala wydana po polsku przez czeska_ instytucjy w Pradze jako pamiatka 250. rocznicy wiktorii wiedeňskiej Jana III Sobieskiego. Wreszcie w tomie czternastym czeski historyk Václav Žáček zaja_l siy czeskimi wqtkami powstania styczniowego74 . W czasie wojny Instytut co prawda dzialal dalej, lecz mial z založenia služyč interesom okupantów, co symbolizowalo juž samo nazwisko jego ówczesnego patrona. W 1943 r. Instytut stal siy bowiem cze-šcia_ skladowq Fundacji Reinharda Heydricha (Reinhard-Heydrich-Stiftung)75 . Dodajmy, že pod szyldem tej instytucji udalo siy (Polakom i Czechom) schronič w košciele šw. Tomasza na Malej Stranie uratowane przed Powstaniem Warszawskim akta Komendy Glównej Policji Paňstwowej oraz Instytutu Wschodniego. Polskiemu emisariuszowi Dobrowolskiemu pokazal je wtedy Karel Krejčí76 . Wlašnie Krejčemu pošwiycil najwiycej miejsca w opisywanym atykule jego mistrz i mentor. Dogodnym pretekstem do tego byl fakt, že jako pierwszy 7 3 K. Kardyni-Pelikánová, Julius Dolanský (1903-1975), w: eadem, Poklosie komparatysty..., s. 267. 7 4 M . Szyjkowski, Polonistyczne prače Slowiaňskiego Instytutu w Pradze..., s. 5. 7 5 J. Bečka, Slovanský ústav v letech 1922-1963, w: Slovanský ústav v Praze. 70 let činnosti..., s. 28. 7 6 S.W. Dobrowolski, Memuary pacyfisty..., s. 159. — 173 — V . Wbrew przeciwnošciom losu powojenny tom prac Instytutu (t. 17) zostala opublikowana praca Krejčego. Chodzilo o biografie; wspominanego juž polsko-czeskiego pisarza nowožytnego Bartlomieja Paprockiego. Szyjkowski nie szcz^dzil slów uznania dla autora tej biografii, pokazujyc wartošč jego dorobku naukowego i droge; blyskotliwej kariéry; a zaczynal jy jako student Uniwersytetu Karola, który „slowa po polsku nie umial"77 . Najwi^kszy aktywnošč publicystyczny w powojennej Polsce wykazywal praski polonista w lipcu 1946 r. Opublikowal w tym czasie až trzy artykuly. Dwa z nich dotyczyly tlumaczeň literatury pi^knej z jazyka polskiego na czeski, trzeci powstal przy okazji jubileuszu Stavopluka Čecha i artykulu naukowego Szyjkowskiego o tym znaným czeskim pisarzu78 . Historyk literatury umiej^tnie podzielil swój tekst - dotyczycy translatoryki - na dwie cz^šci. W pierwszej podjyl próbe^ naszkicowania historii czeskich przekladów z pišmiennictwa polskiego, w drugiej natomiast staral siqi zaznajomič czytelników z odpowiednimi wspólczesnymi przekladami79 . Wažna byla dla niego przy tym nie tylko literatura recypowana, ale takže recypujyca, aczkolwiek ta druga zdecydowanie mniej. Sporo uwagi pošwi^cil tlumaczom - jako tym, którzy ten dialog interkulturowy (Szyjkowski nie užywal tego terminu) umožliwiali i swojy dzialalnošciy (wspól) ksztaltowali. Najbardziej cenil tych czeskich tlumaczy, których przeklady najbližsze byly w formie i trešci do polskich oryginalów. Wstej3na_ cezure^ umiešcil autor w 1815 r., kiedy to w czeskim pišmie „Prvotiny pěkných umění neb Literární přílohy k císařským král. Vídeňským novinám na rok 1815", wydawanym w Wiedniu, Slowak Samuel Rožnay (ewangelicki ksiydz, przyjaciel Kollára, prekursor slowackich tlumaczeň literatury pi^knej) opublikowal swe tlumaczenie fragmentu hiyszeidy Ignacego Krasickiego, którego sylwetk^ przybližyl z kolei Dominik František Kinsky z Brna (katolícki ksiydz, czeski patriota i tlumacz). Jak widač, šrodkowoeuropejska mozaika - ješli nie wspólnota kulturowa - par excellence. Wiele miejsca pošwi^cil Szyjkowski analizie bibliografii, który w Akademii Umiej^tnošci w Krakowie wydal znaný czeski polonofil Edvard Jelínek. Obejmowala bowiem prawie 1000 pozycji i 160 nazwisk czeskich tlumaczy. Z literatury polskiej przyswajano w czeskim šrodowisku kolejno przede wszystkim dziela wieszczów, nast^pnie Malewskiego, Zalewskiego, Goszczyňskiego, Asnyka, 7 7 M . Szyjkowski, Polonistyczne prace Shwiaňskiego Instytutu odrodzeniu czeskiej mysli rewolucyjnej, „Kurier Warszawski" 5X1931. — 242 — I) Bibliografia prac Mariana Szyjkowskiego (wykór) Polonica w Morawskiej Ostrawie, „Kurier Warszawski" 27 XI 1931. „...jedyna broň niewolníków jest zdrada", „Kurier Warszawski" 5 XII 1931. 1932 Wyspianski po czesku, „Kurier Warszawski" 8 III 1932. Najdawniejsza rozprawa serbska o literaturze polskiej - recenzja artykulu: Slavenska literatura w 1 rocznicku Maticy Serbskiej, „Kurier Warszawski" 31 III 1932. W znaku Bialego Orla. Poloników poklosie, „Kurier Warszawski" 30 VI 1932. Wspomnienie czeskiego carofila, „Kurier Warszawski" 8 VII 1932. 1933 Teatr u Slowian, „Kurier Warszawski" 9 I 1933. O czeskie przeklady z literatury polskiej, „Kurier Warszawski" 29 V 1933. Sokol czeski a powstanie 1863 r., „Kurier Warszawski" 6 VII 1933. Poglosy czeskiego obchodu 70-lecia powstania styczniowego, „Kurier Warszawski" 29 X 1933. Zywy triumf weteranów powstania styczniowego, „Tygodnik Ilustrowany" 29 X 1933. 1934 Polska w šwietle zainteresowaň wloskich, „Kurier Warszawski" 22 III 1934. Artur Grottger w czeskiej glorii, „Kurier Warszawski" 11 VI 1934. Polscy gošcie w Karlsbadzie, „Kurier Warszawski" 30 VIII 1934. Polskie w§drówki do Karlowych Warów, „Kurier Warszawski" 28 X 1934. Polacy w Karlsbadzie na przelomie dwóch wieków, „Kurier Warszawski" 2 XII 1934. 1935 Xiqig Biskup Warminski u wód karlsbadzkich, „Wiadomošci Literackie" 1935. Polskie wgdrówki do Karlowych Warów. Czasy Ksi^stwa Warszawskiego, „Kurier Warszawski" 27 I 1935. Echa Mlodej Polski, „Kurier Warszawski" 22 VII 1935. Chopin w Karlsbadzie, „Kurier Warszawski" 8 IX 1935. K. Brudzinski na progu smierci, „Kurier Warszawski" 13 X 1935. Kazimierz Brodzinski w Pradze, „Kurier Warszawski" 17 XI 1935. Zapomniana rocznica. Stulecie rozpocz§cia „misji" Andrzeja Towianskiego, „Kurier Warszawski" 1935. — 243 — Aneksy 1936 Idea rewolucji polskiej w Czechach, „Kurier Warszawski" 5 II 1936. Jubilaci, „Kurier Warszawski" 23 II 1936. Czeski pořadník lektury polskiej, „Kurier Warszawski" 25 II 1936. Mickiewicz a Slowianie - recenzja, „Kurier Warszawski" 3 IX 1936. 1937 Nowa czeska antológia poezji polskiej, „Kurier Warszawski" 17 VII 1937. Kazimierz Brudzinski w Marienbadzie, „Kurier Warszawski" 1 IX 1937. Na torze wydarzeň kulturalnych, „Kurier Warszawski" 14 XI 1937. 1938 Opowiešč o czlowieku, który kochá Volský, „Kurier Literacko-Naukowy" 28 I 1938. Pochwala polskiej kobiety, „Ilustrowany Kurier Codzienny" 30 I 1938. Asnyk wšród Czechów, „Kurier Literacko-Naukowy" 10 II 1938. 1946 Wojciech Korfanty w Pradze. W szóstq rocznic§ šmierci, „Odra" 1946, 3. Czesko-polska wymiana ksiqiek, „Odra" 26 V 1946. Polski trud Adolfa Čemego, „Dziennik Polski" 10 V 1946. Polonistyka w Pradze, „Dziennik Polski" 17 V 1946. Polonistyczne prace Slowiaňskiego Instytutu w Pradze, „Dziennik Polski" 28 VI 1946. Czeskie przeklady z polskiego. Wczoraj, „Dziennik Polski" 19 VII 1946. „Pan Tadeusz" w poezji Svatopluka Čecha, „Dziennik Polski" 20 VII 1946. Najnowsze czeskie przeklady z polskiego, „Dziennik Polski" 26 VII 1946. 1947 Okno polskie w Pradze, „Od A do Z" 1947. Pasti. Ksigzycowe przypominki, „Od A do Z" 1947. Swiatlo niepokojace, „Od A do Z" 1947. Nad Labq - rzekq niewiernq, „Od A do Z" 1947. Lipy pachnq..., Od A do Z" 1947. Zakopiaňskie wspomnienia, „Od A do Z" 1947. — 244 — I) Bibliografia prac Mariana Szyjkowskiego (wybór) 1948 Cesko-polská vzájemnost doby obrozenecké, „Lidová demokracie" 14 III 1948. Ze styku česko-polských, „Lidová demokracie" 31 III 1948. 600 lat Uniwersytetu Karola, „Tygodnik Powszechny" 25 IV 1948. Czesi - Mickiewiczowi, „Tygodnik Powszechny" 6 VI 1948. Mickiewicz w czeskiej twórczošci literackiej, „Dziš i jutro" 1948, 46. T.G. Masaryk a A. Mickiewicz, „Lidová demokracie" 16 XII 1948. Nejzávažnejší české studie k poznání Adama Mickiewicze, „Lidová demokracie" 16 XII 1948. Vědecké práce o vlivu a díle velkého polského odkazu, „Lidová demokracie" 25 XII 1948. 1949 Česko-polské kulturní styky v minulosti, „Literární noviny" 1949, 3-4. 1951 O tak zwanej czesko-polskiej „wzajemnošci", „Zwrot" 1951, 1. Polska chwala Juliusza Zeyera (w 50-tq rocznic§ šmierci), „Zwrot" 1951, 2. Jerzego Karáska ze Lwowic ostatnia rozmowa o Polsce, „Zwrot" 1951, 4. Ušmiech Zeromskiego, „Zwrot" 1951, 5. Czeska droga Przybyszewskiego z Niemiec do Polski, „Zwrot" 1951, 8. „Halka" w Pradze, „Zwrot" 1951, 8. Wakacje nad Olzq (Ob. Helenie Tlolkowej pošwigcam), „Zwrot" 1951, 9. Listopadowe echa w Pradze, „Zwrot" 1951, 11. 1952 Jan Kollár - Adam Mickiewicz (W stulecie šmierci Kollára), „Zwrot" 1952, 2. D) Hasla encyklopedyczne Romanticism and Contemporary Literature, w: Polish Encyclopaedia, t. 1: The Polish Language, History of Literature, History of Poland, red. S. Dobrzycki, W. Konopczyňski, Geneva 1926. Anczyc Wladyslaw Ludwik (1823-1883), w: Polski slownik biograficzny, red. W. Konopczyňski, t. 1, Kraków 1935. Dramat w Polsce, w: Dzieje literatury pieknej w Polsce, cz. 2, Encyklopédia polska, t. 22, Kraków 1935, s. 279-496. — 245 — Aneksy E) Podreczniki Wspólczesna literatura polska z wypisami (1863-1923), Poznaň 1923. Literatura wspólczesna. Pozytywizm. Mhda Polska. Dia uzytku szkól šrednich, Poznaň 1930. F) Wstejjy do publikacji Slów kilka o autorze, w: Stanislaw Bajcowski, Rytmy w§drowca, Poznaň 1922. Od polskiego tlumacza, w: Jaromír Rašín, Dusza kobiety. Poetycka parafráza 4 legend staroindyjskich, Krakow 1928. Przedmowa, w: Eugenjusz A . Lackij, Literatura rosyjska. Zarys, tlum. Aniela Rosenberžanka, red. M . Szyjkowski, Warszawa 1930. Przedmowa, w: Jerzy Stanislaw Polaczek, Algebra zwyci§stwa, Praga 1932. Przedmowa, w: Karel Krejčí, Polská literatura ve virech revoluce, Praha 1934. Uvod, w: Jiří Riess, Kolo přátel Polska v Praze. Historický nástin vývoje spolku a statistický přehled činnosti, Praha 1933. G) Redakcje Wladyslaw Ludwik Anczyc. Zycie i pisma, t. 2: Wiersze i poematy, t. 3: Utwory dramatyczne, t. 4: Utwory dramatyczne, t. 5: Utwory dramatyczne, t. 6: Przeklady dramatyczne, Krakow 1908. Barbara Radziwillówna, Alojzy Feliňski, Krakow 1920, Krakow 1924, Krakow 1929, Jerozolima 1944, Chicago 1945, Wroclaw 1948, Wroclaw 1950. Pan Tadeusz, Adam Mickiewicz, Warszawa 1920. Literatura rosyjska: zarys, Eugeniusz A . Lackij, tlum. Aniela Rosenberžanka, Warszawa 1930. Poglosy historii polskiej w epice jugoslowiaňskiej: próba historycznego badania epiki ludowej Serbów, Chorwatów i Sloweňców, Konstanty Wiskowatyj, przedm. Matija Můrko, Praha 1933. — 246 — I) Bibliografia prac Mariana Szyjkowskiego (wybór) H) Twórczošč poetycka, prozatorska, dramatyczna, popularyzacyjna Modelka. Erotyk, Lwów 1907. [Walerian Emski], Zarys dziejów Warszawy, w: Przewodnik po Warszawie, Warszawa 1919. [Walerian Emski], Legendy o wojnie, Warszawa 1919, Warszawa 1920. [Walerian Emski], Lot milošci, Warszawa-Kraków 1922. [Walerian Emski], Zarys dziejów Krakowa z pianem miasta, Kraków [1923]. Cham, scenariusz nlmowy wedlug powiešci Elizy Orzeszkowej (1931). Dzieci Ewy, scenariusz nlmowy, napisany razem z córkq (niezrealizowany). Córka marnotrawna, komédia w 4 aktach, sztuka niewystawiona (maszynopis, Archiwum Artystyczne i Bibliotéka Paňstwowego Teatru im. Juliusza Slowackiego w Krakowie). I) TIumaczema Morphium, L. Herzl (wyst. w r. 1922 w Teatrze Bagatela w Krakowie). Dusza kobiety. Poetycka parafráza 4 legend staroindyjskich, Jaromír Rašín, Kraków 1928. Zycie jest piekne, Marcel Achard (mszp. w Muzeum Teatrálnym w Warszawie). Elzbieta, królowa Anglii, Ferdinand Brúckner (wyst. w r. 1931 w Teatrze Polskim w Warszawie, mszp. w Muzeum Teatrálnym w Warszawie). Mgiczyzna, Denys Amiel (wyst. w r. 1936 w Teatrze Miejskim w Lodzi). Ludzie na krze, Vilám Werner (wyst. m.in. w r. 1936 w Teatrze Miejskim w Lodzi, w Teatrze im. Slowackiego w Krakowie, w r. 1946 w Teatrze Miejskim w Bialymstoku). Okr§t w burzy, Jaroslav Urban (mszp. w Bibliotéce Teatru im. Slowackiego w Krakowie). Zycie to jeden cud, Vilám Werner (mszp. w Bibliotéce Teatru im. Slowackiego w Krakowie). Slowiaňskie niebo, Josef Toman (brak wyst.). — 247 — Aneksy J) Recenzje Jl) prac Szyjleowsleiego Tadeusz Dabrowski, [M. Szyjkowski, Tomasza Kajetána Wggierskiego „Organy", Lwów 1907], „Pamiytnik Literacki" 1907, 2. Konstanty Wojciechowski, [M. Szyjkowski, Génie du christianisme a prady umyslowe w Polsce porozbiorowej, Lwów 1908], „Pamiytnik Literacki" 1908, 1-2. Relator, Wykrzykniki Slowackiego, [M. Szyjkowski, Wykrzyk i pýtanie retoryczne w mlodzieňczych utworach Slowackiego (1826-1833), „Rozprawy A U " , 1910], „Slowo" 8 V 1910. Edward Mikolaj Woroniecki, Zycie i pisma - recenzja [Wladyslaw Ludwik Anczyc, Zycie i pisma, t. 1, Monografia, opracowal Marian Szyjkowski, Krakow 1908], „Krytyka" 1911, 32. Jozef Uj ejski, [J. Kallenbach, Lata uniwersyteckie Mickiewicza; idem, Mickiewicz w Kownie; M . Szyjkowski, Mickiewicz w šwietle nieznanych pism; M . Kridl, Mickiewicz w šwietle nieznanych pism, „Bibliotéka Warszawska" 1910], „Pamiytnik Literacki" 1911. Wiktor Hahn, [M. Szyjkowski, Z obozu klasyków. 1 Rymotwórcy zapomniani: Michal Wyszkowski i Konstanty Tyminicki, „Bibliotéka Warszawska" 1910], „Pamiytnik Literacki" 1912. Mieczyslaw Kalityňski, [M. Szyjkowski, Z obozu klasyków. 11 Salon literacki, „Bibliotéka Warszawska" 1911], „Pamiytnik Literacki" 1912. Wiktor Hahn, [Wladyslaw Ludwik Anczyc, Zycie i pisma, t. 1-6, oprac. Marian Szyjkowski, Krakow 1908], „Pamiytnik Literacki" 1912. Ignacy Chrzanowski, [M. Szyjkowski, Osyan w Polsce na tie genézy romantycznego ruchu, Krakow 1912], „Pamiytnik Literacki" 1913. Jan Máchal, [M. Szyjkowski, Myši Jana Jakóba Rousseau w Polsce XVlll wieku, Krakow 1913], „Časopis českého musea", 1914, nr 1. Red., [M. Szyjkowski, Myši Jana Jakóba Rousseau w Polsce XVlll wieku, Krakow 1913], „Český časopis historický" 1914. Zygmunt Matkowski, [M. Szyjkowski, Myši Jana Jakóba Rousseau w Polsce XVlll wieku, Krakow 1913], „Ksiaika" 1914. Jan Szumiel, [M. Szyjkowski, Myši Jana Jakóba Rousseau w Polsce XVlll wieku, Krakow 1913], „Pamiemik Literacki" 1914/1915, 1-4. Wladyslaw Konopczyňski, [M. Szyjkowski, Myši Jana Jakóba Rousseau w Polsce XVlll wieku, Krakow 1913], „Kwartalnik Historyczny" 1915. — 248 — I) Bibliografia prac Mariana Szyjkowskiego (wykór) Bronislaw Gubrynowicz, Schiller w Polsce: z powodu ksiazki dr M . Szyjkowskiego, Lwów 1915, „Kwartalnik Historyczny" 1916, 1-2. Henryk Zyczyňski, [M. Szyjkowski, Dzieje nowozytnej tragedii polskiej. Typ pseudoklasyczny 1661-1831, Kraków 1920], „Pami^tnik Literacki" 1920. Miroslav Zelenka, [M. Szyjkowski, Dzieje nowozytnej tragedii polskiej. Typ szekspirowski, Kraków 1923], „Časopis pro moderní filologii" 1923, 10. Miroslav Zelenka, [M. Szyjkowski, Wspólezesna literatura polska z wypisami 1863-1923, Poznaň 1923], „Časopis pro moderní filologii" 1923, 10. Henryk Batowski, [M. Szyjkowski, Jozefa Dobrowskyego zwiazki z Polskq, w: Jiří Horák - Matyáš Murko - Miloš Weingart (red.), Josef Dobrovský 1753-1829. Sborník statík stému výročí smrti Josefa Dobrovského, Praha 1929, s. 295-331], „Ruch Slowiaňski" 1929, 10. Karel Krejčí, [M. Szyjkowski, Literatura wspólezesna. Pozytywizm - Mloda Polska, Poznaň 1930], „Slávia" 1931. Tadeusz Sinko, Polski udzial w czeskim odrodzeniu [M. Szyjkowski, Polská účast v českém národním obrození, t. 1, Praha 1931], „Czas" 1931, 171. Václav Žáček, [M. Szyjkowski, Polská účast v českém národním obrození, t. 1, Praha 1931], „Časopis Matice moravské" 1932. Bohumír Nepustil, [M. Szyjkowski, Polská účast v českém národním obrození, t. 1, Praha 1931], „Časopis Národního muzea" 1932. Julius Dolanský, [M. Szyjkowski, Polská účast v českém národním obrození, t. 1, Praha 1931], „Český časopis historický" 1932, 2. Joseph Slabey Roucek, [M. Szyjkowski, Polská účast v českém národním obrození, t. 1, Praha 1931 (The Polish Participation in the Czech National Renaissance)], „Books Abroad" 7, 1933, 1. Arne Novák, [M. Szyjkowski, Polská účast v českém národním obrození, t. 1, Praha 1931], „Slávia" 1933-1934. Stefan Vrtel-Wierczyňski, [M. Szyjkowski, Polská účast v českém národním obrození, t. 1, Praha 1931], „Slávia" 1933-1934. K. P., [M. Szyjkowski, Polská účast v českém národním obrození, t. 1-2, Praha 1931-1935], „Právo lidu" 3 XI 1935. Karel Krejčí, [M. Szyjkowski, Polská účast v českém národním obrození, t. 2, Praha 1935], „Pami^tnik Literacki", Stanislawowi Windakiewiczowi Profesorowi Uniwersytetu Jagielloňskiego, Pierwszemu wspólpracownikowi PamieTnika Literackiego w 50-lecie pracy naukowej na niwie historii literatury polskiej Uczniowie, Koledzy i Przyjaciele, 1935, z. 3-4. Miroslav Hýsek, [M. Szyjkowski, Polská účast v českém národním obrození, t. 2, Praha 1935], „Listy filologické" 1936. — 249 — Aneksy Václav Žáček, [M. Szyjkowski, Polská účast v českém národním obrození, t. 2, Praha 1935], „Časopis Matice moravské" 1936. Zdeněk Hájek, [M. Szyjkowski, Polskie peregrynacje do Pragi i Karlowych Warów, Bydgoszcz 1936], „Český časopis historický", 1936, nr 3-4. Arne Novák, [M. Szyjkowski, Polská účast v českém národním obrození, t. 2, Praha 1935], „Český časopis historický" 1937, 1. v Václav Žáček, [M. Szyjkowski, Polskie peregrynacje do Pragi i Karlowych Warów, Bydgoszcz 1936], „Časopis Matice moravské" 1937. Wladyslaw Wislocki, [M. Szyjkowski, Polskie peregrynacje do Pragi i Karlowych Warów, Bydgoszcz 1936], „Kwartalnik Historyczny" 1938. Maria Rzeuska, Stosunki polsko-czeskie w literaturze [M. Szyjkowski, Polski romantyzm w czeskim zyciu duchowym, Poznaň 1947], „Odrodzenie" 1947, 50. Jan Magiera, Romantyzm polski i czeski [M. Szyjkowski, Polská účast v českém národním obrození, t. 3, Praha 1946], „Dziennik Literacki" 1947, 9. Slavomír Wollman, [M. Szyjkowski, Polski romantyzm w czeskim zyciu duchowym, Poznaň 1947], „Slovesná věda" 1947/1948, 3. Czeslaw Zgorzelski, [M. Szyjkowski, Polski romantyzm w czeskim zyciu duchowym, Instytut Zachodni, Poznaň 1947], „Tygodnik Powszechny" 1948, 18 (163). Karel Krejčí, [M. Szyjkowski, Polská účast v českém národním obrození], „Naše věda" 26, 1948/1949, 5/6. J2) napísane przez Szyjkowskiego Pisma t. ÍÍÍ-ÍV - recenzja, [Bronislaw Chlebowski, Písma, t. 3-4, Warszawa 1912], „Przeglad Powszechny" 1913, 120. Bibliotéka Boy'a, [Honoré Balzac, Stracone zludzenia, tlum. T. Boy, Kraków 1919; idem, História wielkošci i úpadku Cezara Birotteau, tlum. T. Boy, Kraków 1919], „Ilustrowany Kuriér Codzienny" 7 VI 1919. Polonica, [František Kvapil, Modré ostrovy; Frank Wollman, Zeromski a Reymont; Josef Svítil-Kárník, Pod perutí Bílého Orla; Zygmunt Krasiňski The-Un-Divine Comedy, translated by Harriette E. Kennedy, B. A . and Zofia Umiňska; Ettore Lo Gato, Stefano Zeromski, polské práce v Revue des Etudes Slaves 6], „Slávia" 1928, 2. Ave Polonia! Nowa, czeska antológia polskiej poezji, [Josef Svítil-Kárník, Z polského parnasu, Praha 1930], „Kurier Warszawski" 13 V 1930. — 250 — I) Bibliografia prac Mariana Szyjkowskiego (wybór) Rosjanin o wspólczesnej literatrze polskiej, [Sergjusz Kulakowski, Sowremiennyje polskije poety i w pieriewodach Michalila Choromanskowo, Petersburg-Berlin 1930], „Slávia" 1930. [Henryk Batowski, Vrchlický a Mickiewicz (Uwagi o stosunku najwiekszego poety Czech do pohkiego wieszcza), „Ruch Slowiaňski" 1930, 1-3; 6], „Slávia" 1931. Jan Kochanowski po angielsku, [Poem by Jan Kochanowski, 1931], „Slávia" 1931. O kol§dach polskich i czeskich, [Stanislaw Dobrzycki, Koledy polskie i czeskie, ich wzajemny stosunek, Poznaň 1930], „Slávia" 1931. Rosjanin o Janie Kochanowskim, [Sergjusz Kulakowski, Jan Kochanowskij 1530- 1930, Petersburg-Berlin 1930], „Slávia" 1931. [Nelly Nucci, Sui rapporti fra Sienkiewitcz e le fonti storiche (due saggi critici), Roma 1930], „Slávia" 1931. Pan Tadeusz - recenzja, [Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Konrád Górski (red.), Lwów 1931], „Nowa Ksia_žka" 1931, 2; Polemika, ibidem, 1931, 4. Komédia Rybaltowska, [Karol Badecki, Literatura mieszczaňska w Polsce XVII w., Lwów 1925], „Slávia" 1932, s. 163-167. J. Heindenreich, Wplyw Mickiewicza na czeskq literatury przedmarcowq, [Julius Heindenreich, Vliv Mickiewiczüv na českou literaturu předbřeznovou, Praha 1930], „Slávia" 1932. [Bronislaw Chlebowski, La litterature polonaise aux XIX siecle, Manfred Kridl (red.), Paris 1933], „Slávia" 1934-1935. [Bibliografia historii literatury i krytyki literackiej za rok 1908 i 1909, red. Stefan Vrtel-Wierczyňski, Poznaň 1933] „Slávia" 1934-1935. [Franciszek Brzeziňsky, Smetana, Warszawa 1933], „Slávia" 1934-1935. [Stanislav Mečiar, Hviezdoslav a Kasprowicz, Turčiansky Sv. Martin 1933], „Slávia" 1934-1935. Dwa šredniowieczne polonica, [Roman Jakobson, Slezsko-polská cantilena inhonesta ze začátku XV. století; F.M. Bartoš, Poslání Ondřeje Galky králi Vladislavu Varnenčíkovi], „Slávia" 1934-1935. [Gizela Reicher-Thonowa, honia Juliusza Slowackiego nie omieszkawszy dam Ci znač. Szkoda že nie pracujesz w bujnej dziedzinie polsko-czeskich dziejin [sic!] - tu móglbym Ci juž o wiele wiecej byč pomocným. Sciskam Ciebie bardzo - i la_cze; pozdrowienia dla p. t. Rodziny Marian Szyjkowski J. Wielmožna Pani Dr phil. Anna Lewicka historiografka m. Krosna Krosno Bibliotéka Jagielloňska, Kraków, Rkp., Przyb. 273/80. — 277 — Aneksy 21. Marian Szyjkowski do Otokara Fischera Praha, 15 prosince 1933 Spectabilis, Děkuji Vám co nejsrdečněji za přání, které jste mně zaslal jménem profesorského sboru a jménem Vaším. Moje „jubileum" - jako každé jubileum - má natolik širší význam, nakolik znamená etapu tvůrčí práce, uskutečňující jistou ideu. V daném případě, hlavně pak na půdě kulturního sblížení obou naších národů, jest to daleko více jubileum 10-letí polské stolice v Praze, které uplynulo t. r. - než zcela osobní skutečnost dovršení 50 let života. Prototéž došlé mně blahopřání přijímám především jménem polského oddělení Semináře pro slovanskou filologii. Vykazovalo-li toto oddělení během těchto 10-ti let něco prospěšného vděčí to ne v nejmenší míře harmonické atmosféře a porozumění, které nalézá na naši fakultě. Toto ovzduší vytváří především moji pp. kolegové, kteří se tak srdečně a laskavě ke mně chovají a z nichž na prvním místě přál bych si jmenovati právě Vás, slovutný pane děkane. Děkuji Vám proto za zaslané blahopřání nejen jako představiteli našeho profesorského sboru, ale i jako kolegovi - a prosím Vás současně, aby jste zachoval i nadále vzácnou přízeň pro práci, kterou mi svěřil osud. Přijměte prosím ujištění mé hluboké úcty a oddanosti Marian Szyjkowski Literární archiv Památníku národního písemnictví, Praga, zespóí Otokar Fischer. 22. Marian Szyjkowski do Stanislawa Pigonia Praga, 2 kwietnia 1935 Praha VII, Čechova 28 W. Szanowny Panie Kolego dopelnič moge; bez posylania skryptu, bowiem posiadam kopi^. Czy dopelnič i o ile da SÍQ rozstrzygnqč po przeczytaniu dwóch publikacji, których dotqd — 278 — IV) Korespondencja Mariana Szyjkowskiego z lat 1912—1952 (wykór) nie posiadam: Boya Obrachunki fredrowskie (znam z urywków), Korzeniewskiego [ľ] o dramie z recenzji. Postarám sie^ o obie te prace. Pozatym, zdaje mi SÍQ, nic w tym mi^dzyczasie powažniejszego w daným zakresie nie pojawilo sie^ (choč „mi^dzyczas" byl spory). Prosze^ mi podač šcisly termin, na kiedy ma to byč zrobione. Mickiewicza nieznanych autografów nie napotkalem w Pradze: s^ listy do Hanki, wpis do jego albumu i dedykacja na poezjach. Pisze^ o tym wszystkim w I. t. Polská účast - obszerniej w II. t. P. ú. (wyjdzie w tym miesia_cu), specjalnie w Ad. Mickiewicza podrózy do Czech (w krp.) - sa_dz^, že i to ostatnie b^dzie ogloszone. Przy sposobnošci przesylam wyrazy szczerego szacunku Marian Szyjkowski Bibliotéka Jagielloňska, Kraków, Rkp. 10 830. 23. Marian Szyjkowski do Josefa Svítila-Kárníka Praga, 9 grudnia 1936 Praha IV. Na Valech Wielce Szanowny Panie Doktorze, „K. Warsz." niestety nie mam, bowiem zawsze po przeczytaniu wyrzucam. Mam za to schowany dla Pana Doktora wycinek z katowickiej „Polonii", który zalqczam. Przy tej sposobnošci šle; najlepsze žyczenia šwiqteczne, wyrazy gl^bokiego szacunku i najserdeczniejsze pozdrowienia. Marian Szyjkowski Literární archiv Památníku národního písemnictví, Praga, zespól Josef Svítil-Kárník. — 279 — Aneksy 24. Marian Szyjkowski do Josefa Šusty Praha, 6. prosince 1937 Vážený pane kolego! Polská akademie věd v Krakově mne telegraficky požádala, abych ji oficielně zastupoval na pohřbu p. prof. Jaroslava Bidla a abych při tom veřejně jejím jménem projevil hlubokou soustrast nad těžkou ztrátou, která postihla smrtí jednoho z předních československých dějepisců celý československý vědecký svět historický a která se stejně bolestně dotkla i příslušných odborníků polských. Bohužel telegram jsem dostal až po pohřbu, takže mi nebylo možné vyhověti přání Polské akademie věd v plném rozsahu. Proto si dovoluji nyní dodatečně oznámiti Vám jakožto zástupci československé vědy historické toto rozhodnutí Polské akademie a zasiati Vám jejím jménem upřímný soustrastný projev písemně. Zároveň si Vás dovoluji pořádati, abyste laskavě uvědomil o tomto smutečním projevu Polské akademie také ostatní československé odborníky z oboru historického. Kromě toho prosím, abyste ráčil přijmouti prostá slova opravdového zármutku ode mne také jako od ředitele polského oddělení slovanského semináře. Poroučí se Vám s projevem upřímné úcty Marian Szyjkowski Národní archiv, Praga, spušcizna Josefa Šusty. 25. Marian Szyjkowski et al. do Matiji Murki Varšava, 25. února 1939 Slovutný pan p. Dr. Matyáš Můrko univ. prof. Praha Bubeneč Na Piavě 8 Srdečné pozdravy z Varšavy zasílají Marian Szyjkowski, [ľ], [ľ], Dr. K. Krejčí, [ľ], [ľ], J. Golabek, Literární archiv Památníku národního písemnictví, Praga, zespól Matija Můrko. — 280 — IV) Korespondencja Mariana Szyjkowskiego z lat 1912—1952 (wybór) 26. Marian Szyjkowski do Stanislawa Kutrzeby Praga, 8 marca 1939 Szanowny Panie Sekretarzu, Prosze_ wie-c o termin 16 czerwca i maly przekladni^ z glównym tytulem dla niedodžwi^ku: „Polski udzial w odrodzeniu czeskiej literatury", cz. III „Polonistyka Jozefa Jungmanna". Obecnie pracuje; nad IV i, jak sydz^, ostatniy cze-šciy, zamierzajyc w jednym rozdziale objyč pozostalých glównych „budzicieli" (Hanka, Šafařík, Celakovský, Kollár). Do czerwca zbližej sie^ znacznie ku koňcowi a w jesieni zapewne zamkne^ t^ roboty lat kilku, trudný nie tylko jako pierwszy tego rodzaju, ale i ze wzgl^du na koniecznošč przeorientowania sie^ na bohemistyk^ - co po 40e nie bywa latwe. Skoňczywszy t^ prace; - b^d^ myšlal o powrocie do Polski, za który mimo wszystkie wygody mojej praskiej pozycji - t^skni^. Lycze; wyrazy szczerego szacunku Marian Szyjkowski P.S. Ostatnie westchnienie, jako nienaležyce do rzeczy - prosze_ mi wybaczyč. Archiwum Nauki PAN i PAU, Polska Akadémia Umiejetaošci, W I - 13/1939 27. Tadeusz Lehr-Splawiňski do Mariana Szyjkowskiego Kraków, 15 lipca 1939 Jasnie Wielmožny Pan Profesor Dr Marian Szyjkowski Praga Ministerstwo Wyznaň Religijnych i Ošwiecenia Publicznego przyznalo etat dla katedry literatur zachodnio-slowiaňskich na Uniwersytecie Jagielloňskim od poczytku roku akademickiego 1939/40. — 281 — Aneksy Poniewaž Pan Profesor jest przewidziany jako kandydat na ty katedry przeto jest rzeczg. poža_dang, by Pan Profesor przybyl do Krakowa celém objycia obowiazków od 1 wrzešnia 1939 r. Rektor Uniwersytetu Jagielloňskiego T. Lehr-Splawiňski Archiwum Uniwersytetu Jagielloňskiego, Kraków, sygn. S II 619, Marian Szyjkowski. 28. Marian Szyjkowski do Jaroslava Kvapila Praha, 7. září 1940 Velevážený pane sekční šéfe, Děkuji Vám co nejsrdečněji za ochotu, s jakou jste vyhověl mé prosbě a zaslal mi opis plakátu „Beatrix Cenci". Slíbené fotografie spestří znamenitě tuto kapitolu, která doplní mou knihu o „Slowackém v české literatuře", již zadanou Slovanskému ústavu. Mimo to chtěl bych v této kapitole nastíniti a shromážditi - jak se to již dávno stati mělo - celkové Vaše, drahý Mistře, vzácné působení na půdě výměny divadelních hodnot česko-polských, a proto dovoluji si Vás snažně požádati o seznam alespoň hlavních polských her, jejichž uvedení na českém jevišti jest Vaší historickou zásluhou. Chvíle strávené v Kroužku „Jaroslava Kvapila" v Teplicích počítám za nejmilejší a jsem za ně hluboce vděčný. Otevřenou mi Vaším dopisem možnost pokračování v těchto zážitcích vítám s nadšeníma každý konkrétní návrh v tomto směru přijmu s dychtivou radostí. „Slečně Evě" jsem upřímně vděčný za její vzpomínku - a při nejbližší příležitosti, která doufám se uskuteční co nejdříve, zazpívám ji „ľ", „Toscu" nebo co by si přála. Račte přijmouti, pane sekční šéfe a drahý Mistře, ujištění mé hluboké úcty spolu s nejsrdečnějším pozdravem pro Slečnu Evu. Marian Szyjkowski Literární archiv Památníku národního písemnictví, Praga, zespól Jaroslav Kvapil. — 282 — IV) Korespondencja Mariana Szyjkowskiego z lat 1912—1952 (wykór) 29. Marian Szyjkowski do Matiji Murki Praha, 11. října 1941 Pan Prof. Dr. M . Můrko ícrn Hotel Praha Srdečný dík za pozdrav a upřímné přání volného odpočinku. Čekáme dychtivě na Váš návrat. Přijede moje dcera. Budeme potěšení. Marian Szyjkowski Literární archiv Památníku národního písemnictví, Praga, zespól Matija Můrko. 30. Marian Szyjkowski do Jana Wiktora Praga, 14 grudnia 1946 Praha XIX, Polská 6 Wspanialy Janie Zwyci^zco! Za „Minicha Skrzydlatego" najpierwiej [ľ] dzi^kujemy. Rzucimy SÍQ na niego, korzystajqc z wolniejszego czasu šwiatecznego. Z rozkosza_ šledz^, jak wspaniale rozwija SÍQ twórczošč Jana, niedarmo zwycie-zcy. Czekam na odbicie wražeň praskich - na te pn^ce róže u wejšcia do wil, na powolany do žycia cieň Mickiewicza na refleksy „Zlotej studni" itd. itd. I slysze;, že w Morawskiej Ostrawie maj q tlumaczyč Wiktora i že SÍQ tym zajmuje pierwszy [František] Král - i ja b^d^ o tym myšleč w Pradze. A tymczasem oboje w mysli calujemy i šciskamy. Niech žyje wiecznie! M. Szyjkowski Bibliotéka Jagielloňska, Kraków, Rkp., Przyb. 691/88. — 283 — Aneksy 31. Marian Szyjkowski do Jana Wiktora Praga, 1 lutego 1947 Zwyciyzco, Wrócilem wlašnie z [ľ], po operacji - i czytam gorliwie wyrzuty w slodkim lišcie najwie-kszego romantyka we wspólczesnej prozie polskiej. Odpowiadam w tej kolejnošci, w jakiej zostaly postawione: 1) „Mnicha" dotad nie przeczytalem zawalony praca_ i rzucony na lože bolešci. Recenzji z poleconych ksiažek w polskich periodykach nie pisujy, zostawiajac to miejscowym Štefanom Papée'om. Natomiast próbujy lansowač w Czechach - co i „Mnicha" czeka. 2) O Mick. [iewiczu] w Pradze co wiem, napisalem w „Polskich peregrynacjach". Mam wraženie, že nic wiycej na ten témat nie da siy powiedzieč. 3) Ze „slynnego" cyklu w „Kur. War." pt. „Przechadzki po jagielloňskiej Pradze" odnalazlem w szpargalach ledwo jeden odcinek nb. bez daty. Zabijcie mnie - a nie powiem ani w przybliženiu daty ogloszenia. Zapewne miydzy 1925 a 35 rokiem. Wypisalem tych slów na wodzie tysiace - i wszystkie przez nikogo nie žebrané, rozplynuly siy w nicošč. Skrzydlowe [ľ] i inne dostypne mi rozkazy spelniy bez szemrania. Tedy - czekam w podobným napiyciu mego zawiadowicza - [?]. Zona wacha metaforyczne róže, laskawie jej poslane - i posyla takiež fiolki z myšlg, že juž w tym miesiacu zakwitng naprawdy w krajach, sloňcem poblogoslawionych. Korzy siy do stop M. Szyjkowski Bibliotéka Jagielloňska, Kraków, Rkp., Przyb. 691/88. — 284 — IV) Korespondencja Mariana Szyjkowskiego z lat 1912—1952 (wykór) 32. Marian Szyjkowski do Zygmunta Wojciechowskiego Praga, 6 mája 1947 Praha XIX. Polská 6 Kochany Panie Kolego, Sprawa wykladu w Pradze zalatwiona, jak mial o tem juž doniešč Krejčí. Odbydzie siy 23 b.m., poniewaž podaný mi w lišcie termín byl zbyt rychlý. Audiencjy u pana Prez. [ydenta] može wyrobič jedynie polska ambasáda. My jednak možemy postarač siy o audiencjy u Ministra Ošwiaty, prof. Stranskiego, którq osobišcie uwažalbym za bardzo celowq. Nie wiem natomiast, jak mialoby siy urzadzič zebranie, zložone z ludzi, którzy naprawdy chcieliby i mogliby przeprowadzič rewanž za „Bibliotéky Czeska". Wspomniany Málek jest w Min. Informacji. Osobišcie z nim nie rozmawiam i caly mój stosunek do tego min. jest raczej chlodny. Ale o tym mówič bydziemy po zapowiedzianym przyježdzie. v Na rozkaz Pani Gen. Sekratarki Inst. Zach. podaný mi przez Saunový, odpowiedzialem telegramem (jak kazano) w trzech punktach: Otakar, Justov v vá i Zherský. Punkt 4. W podaniu Saunovej portrecista Mickiewicza „Mukarzowski" jest mi calkiem niejasny, wiec radzilem wykrešlič. Zresztq jest to szczegól calkiem nieistotny. Wiešč o przyježdzie uradowala serca nasze. W soboty, 17. prosimy do nas na skromný wieczerzy - piszy o tym juž teraz, žeby ktoš nas nie ubiegl. I jeszcze jedno doniesienie: przy najbližszych wyborach zagranicznych czlonków Slov. [anskiego] Ústavu zostanie Pan czlonkiem. Jest to dla mnie tym milsze, že jestem przewodniczacym komisji wyborczej, zatem przejdzie to bezpošrednio przez moje ryce. Gratulujemy nagrody Poznania - i oboje najserdeczniej ród Wojciechowskich pozdrawiamy. Marian Szyjkowski Archiwum PAN w Warszawie, oddzial w Poznaniu, spušcizna Zygmunta Wojciechowskiego. — 285 — Aneksy 33. Marian Szyjkowski do Jana Wiktora Praga, 20 mája 1947 Drogi Mistrzu, Ostatecznie wyježdžamy do Polski w najbližszych dniach. Pochlania mi to wszystek czas. Na zaproszenie M . O. jedziemy naprzód do Warszawy a stamtyd prošciutko do Krakowa, by paše w objycia Jana Wiktora, wyplakač sie_ na Jego lonie i wypowiedzieč wszystko, co siy da o Mic. w Pradze i w Czechach. Nawet wyklad, który miec be-dy w Warszawie i zapewne powtórzy w Krakowie, bydzie wygloszony nie bez mysli o Janie Zwyciyzcy, bowiem nazywa siy: „Ad. Mic. w duchowym žyciu Czech". Nb. wyszla juž w Poznaniu moja nowa ksiyga, skyd témat ezerpiy („Polski romantyzm w duchowym žyciu Czech"). O tym wszystkim pogwarzymy osobišcie w cieniu Mariackich wiežy, ižby ten utwór Wiktora wyniešč na samy orly perč Jego twórczošci. Tymczasem majowego sloňca blam zrywamy zponad Petřína i rzucamy go w przestrzeň z poleceniem, by spadl na dom przy ulicy Floriaňskiej 13, gdzie mieszka Spiewak Božy. Marian Szyjkowski Bibliotéka Jagielloňska, Krakow, Rkp., Przyb. 691/88. 34. Zarz^d PTPN do Mariana Szyjkowskiego [Poznaň], 10 lipea 1947 WPan Prof. Dr. Marian Szyjkowski Praga XIX Polská 16 Zarzyd Poznaňskiego Towarzystwa Przyjaciól Nauk na posiedzeniu w dniu 8 lipea 1947 r. na wniosek Komisji Filologicznej T.P.N. mianowal Pana Profesora czlonkiem tejže Komisji. — 286 — IV) Korespondencja Mariana Szyjkowskiego z lat 1912—1952 (wykór) Zawiadamiajaj: Pana Profesora o tej uchwale, prosimy Go o wzi^cie udzialu w prácach Komisji Filologicznej. Za Zarza_d Poznaňskiego Towarzystwa Przyjaciól Nauk Sekretarz Generálny Prezes Archiwum Poznaňskiego Towarzystwa Przyjaciól Nauk, Akta czlonków, Marian Szyjkowski. 35. Marian Szyjkowski do Marii Wojciechowskiej Praga, 29 sierpnia 1947 Czci Najgodniejsza Wodzowo, W miare^ možnošci wypelniam najuniženiej i natychmiast nadeslane mi rozkazy: 1. posylam zdj^cie pomnika Husa - lepszego nie znalazlem, 2. Nie posylam czeskiej karykatury, poniewaž nie mam jej pod re-kq i nie wiem narazie, gdzie jej szukač, 3. (bez liczbowania) oburzam sie_ solidarnie na zla_ tašme^ i ortograficzny nieporzqdek w skrypcie M . Sz. - niemniej proszej kochajcie mnie, mimo wszystko!, 4. P.S. Franciszek X. Salda, ur. 1867, prof. literatury powszechnej w Uniwersytecie Karola (IV - to podkrešlam), založyciel nowoczesnej krytyki literackiej, eseista, mistrz formy, w swych twierdzeniach autokratyczny (cz^sto nie ma slusznošci), pisywal w czasopismach „Literární rozhledy", „Novina", „Ces. [ká] kultura", „Kmen", „Tvorba", przekladal z franc. i ang., wydal listy Vrchlickiego, kierowal bibliotéky Melantricha. Osobno: Boje o zítřek (1905), Duše a dílo (1913), Život ironický (1912), Loutky i dělníci boží (1917), Strom bolesti (1921), Zástupové (1921), Dítě (1923), O nejmladší poezii české (1928), J. A. Rimbaud (1930) i i. Bronil žyciowej i socjalnej funkcji sztuki, propagowal te šrodki wyrazu, które maja_ swe žródla w šwiežošci zmyslowej percepcji, intuicyjnej czystošci i dojrzalošci. Mimo to umarl przed wojny - daty nie pami^tam. Pokornie klade_ si^ do stop obojga Wodzowstwa, czekajqc dalszych rozkazów, ale juž na adres: Jeseník-Gráfenberg, Sanatorium M. Szyjkowski P.S. W Paryžu mamy bardzo nam oddaný przyjaciólk^. Bardzo by SÍQ ucieszyla, gdybyšcie jq odwiedzili i od nas pozdrowili - a takže moglaby si^ Wam — 287 — Aneksy przydač. Nazywa siy Julia Perlmanowa (meža, inžyniera zamordowali Niemcy). Adres jej poda pani Christovska, 16 rue de Villejust. Archiwum PAN w Warszawie, oddzial w Poznaniu, spušcizna Marii Wojciechowskiej 36. Marian Szyjkowski do Zygmunta Wojciechowskiego Jeseník-Gräfenberk, 8 wrzešnia 1947 JWPan Prof. Uniw. Dr. Zygmunt Wojciechowski Dyrektor Instytutu Zachodniego Poznaň Goralská 3 Polsko Zjazdowi w Osiecznie - chwala! Pani Izie nieslabna_ce w tysknocie „a kuku!". Wodzostwu wyrazy najpokomiejszego holdu! Nastypcy tronu ojcowski pocalunek! Dwom najpiykniejszym kwiatkom - córeczkom odšpiewana w mysli najczulsza kolysanka! Te niezdarne slowa czci i podziwu posylaja_ gräfenberscy wygnaňcy Marianowie Szyjkowscy Gleboko zasmuceni, že nie bydzie im dane spojrzec 20 b.m. w oblicza Wladyków, których jednak blagajy, žeby odwiedzili „babciy" z myšly o ratowaniu swych pokorných slug i wielbicieli od grožycej im glodowej šmierci. Marian Szyjkowski Archiwum PAN w Warszawie, oddzial w Poznaniu, spušcizna Zygmunta Wojciechowskiego. — 288 — IV) Korespondencja Mariana Szyjkowskiego z lat 1912—1952 (wykór) 37. Marian Szyjkowski do Jaroslava Kvapila Praga, 30 kwietnia 1948 Drahý Mistře, Děkuji Vám co nejsrdečněji za Váš dopis a báseň, věnovanou před tolika lety Mickiewiczovi. Doufám, že nebudete nám zazlívat, když si ji přečteme veřejně, jakožto nejvhodnější uzavření našeho vzpomínkového večera v úterý. Bude to, že použiji slov Mickiewiczových - „archa smíru zašlých už časů a nedávnými léty". Ještě jednou přijměte můj horoucí dík a ujištění dokonalé úcty Marian Szyjkowski Literární archiv Památníku národního písemnictví, Praga, zespól Jaroslav Kvapil. 38. Jan Dabrowski do Mariana Szyjkowskiego Kraków, 20 wrzešnia 1948 JWPan Marian Szyjkowski Profesor Uniwersytetu Praga Wielce Szanowny Panie, Mam zaszczyt zawiadomič, že Polska Akadémia Umiej^tnošci wybrala Pana czlonkiem czynnym zagranicznym Wydzialu Filologicznego Akademii. Pan Prezydent Rzeczypospolitej zatwierdzil ten wybór. W zwiqzku z tym, przesylaja_c w zalqczeniu dekret Akademii, pragne; dač wyraz radošci, že poczet czlonków Akademii powi^kszyl sie_ o uczonego tej miary i zaslugi, jakq Pan reprezentuje. Zechce Pan przyj^č wyrazy mego gl^bokiego szacunku (Prof. dr Jan Dajbrowski) za Sekretarza Generalnego Archiwum Nauki PAN i PAU, Polska Akadémia Umiejetaošci, KSG, 985/1948. — 289 — Aneksy 39. Marian Szyjkowski do Tadeusza Stanislawa Grabowskiego Praga, 13 paždziernika 1948 Kochany Panie Kolego, Przyjedziemy do Krakowa - ježeli nie zajdzie žádna przeszkoda - 23 b. m. i zostaniemy tam mniej wi^cej do koňca tego miesiqca. W tym czasie gotów bylbym wyglosič u Was pogadanke; na temat: Juliusz Slowacki w Czechach (w przeddzieň jubileuszowego roku). Chôdzi tylko o to ažeby termin wykladu nie kolidowal z uroczystym posiedzeniem Akademii (na którym byč muszej i o ile možliwošci uwzgl^dnial nieobecnošč Pana Kolegi w dniu 28 b. m. [ľ]. Chcialbym bowiem koniecznie patrzyč w [ľ] na jego tak mila_, žyczliwa_, zadowolona_ twarz, która zjawia mi sie; tylekroč na zákrutách mego žycia. ProszQ mi w každým razie laskawie zakomunikowač možliwie rychlo, czy moja oferta Wam odpowiada - i przyjqč serdeczne ušcišnienie oraz ucalowanie rqk dla „Milošciwej Pani". Marian Szyjkowski Bibliotéka Jagielloňska, Krakow, Rkp., Przyb. 463/77. 40. Marian Szyjkowski do Tadeusza Stanislawa Grabowskiego Praga, 19 listopada 1948 Kochany Panie Tadeuszu, Wypelniajax dany mi rozkaz, przesylam w zalaxzeniu artykul czeski, który rozwinajem w krakowskiej „przednaszce". Ta ostatnia w istocie nie udala si^, o ile chôdzi o frekwencje, a to z powodu niedol^stwa w jej zorganizowaniu. Byla niemal zakonspirowana dowiedziano sie^ o niej ex post w gronie przyjaciól, ktorých mi nie brak w Krakowie. Ale stalo SÍQ - i szkoda o tym mówič. — 290 — IV) Korespondencja Mariana Szyjkowskiego z lat 1912—1952 (wykór) O tym wariacie, którego šwiežo habilitowališcie, dowiedzialem sie;, takže ex post, wielu bardzo brzydkich szczególów - i trochy teraz žaluje^ že mu pomoglem, jak mi pisze. Ale i to nie odstanie si^. Tedy žeglujmy dalej wesolo po žycia burzliwym (bardzo burzliwym) potoku - i miejcie sie^ tam jak najlepiej. Ušcisk Panu, ucalowanie rqk Milošciwej, serdeczne pozdrowienie od mej polowicy Marian Szyjkowski Bibliotéka Jagielloňska, Kraków, Rkp., Przyb. 463/77. 41. Jaroslav Kvapil do Mariana Szyjkowskiego Drogi Panie Profesorze! Wlašnie otrzymalem z Instytutu Slowiaňskiego zaproszenie na wieczór, na którym b^dzie Pan przemawiač. Przypomina mi to wieczór w Umieleckiej Besedzie, gdzie przed niemal 58 laty urzqdzilišmy takže wieczór Mickiewicza, kiedy Panská ojczyzna odprowadzala popioly poety z zagranicy na królewski Wawel. Bylém wtedy 22-letni - sekretarzem Besedy i organizowalem ten wieczór. Napisalem wst^pne slowo, które mi sie^ przypomnialo po tylu dziesi^cioleciach. Znalazlem je w masie wierszów, dawno zapomnianych. Posylam Wam jego odpis nie dlatego, žeby sie; przypomnieč dzisiejszym sluchaczom, ale jako dowód, jak juž wtedy lgn^lišmy do polskiego ducha i co czulišmy w czasie owego wielkiego šwieTa Paňskiego národu. Tyle razy zajmowaly Pana moje opowiadania, niechže wi^c Pan przyjmie žyczliwie i to dzisiejsze moje wspomnienie. Jaroslav Kvapil — 291 — Aneksy 42. Marian Szyjkowski do Jaroslava Kvapila Praga, 16 grudnia 1948 Drahý Mistře, Neobyčejně si vážím laskavých slov, které jste ráčil zasiati na můj jubilejní večer a vřele, z hloubi srdce, Vám děkuji. Račte přijmouti mé ujištění hluboké úcty Marian Szyjkowski kiterární archiv Památníku národního písemnictví, Praga, zespól Jaroslav Kvapil. 43. Marian Szyjkowski do Matiji Murki Praha, 16. prosince 1948 Slovutný pane profesore, Svým blahopřáním udělal jste mi nesmírnou radost. V mém veřejném díkuvzdání mluvil jsem o Vás. Děkuji ještě jednou co nejsrdečněji. Skláním se hluboce před Várna a líbám ruce paní dceři Marian Szyjkowski kiterární archiv Památníku národního písemnictví, Praga, zespól Matija Můrko. 44. Marian Szyjkowski do Marii Wojciechowskiej Praga, 17 grudnia 1948 Praha XIX. Polská 6 Na r^ce najczcigodniejszej i najmilszej pani profesorowej dr. Marii Wojciechowskiej, malžonki Wodza Zygmunta, skladám goryce podzi^kowanie za przeslane mi žyczenia dla: 1. Rodziny Wojciechowskich, 2. Instytutu Zachodniego i jego studium czechoslowackego pod šwietnym kierownictwem pani — 292 — IV) Korespondencja Mariana Szyjkowskiego z lat 1912—1952 (wykór) Dr. Marii Wojciechowskiej, 3. Dia poznaňskiego Tow. Przyj. Nauk, którego mam zaszczyt byč czlonkiem. Dziykujy naprawdy szczerze, z glebi serca. Marian Szyjkowski Archiwum PAN w Warszawie, oddzial w Poznaniu, spušcizna Marii Wojciechowskiej 45. Stefan Vrtel-Wierczyňski do Mariana Szyjkowskiego Poznaň, 12 stycznia 1949 Szanowny i Kochany Panie Profesorze, Zawiadomienie o obchodzie jubileuszu Paňskiej katedry dotarlo do mnie bardzo póžno, tak že nie zdyžylem przekazač gratulacji na sam dzieň uroczysty. Jednakže niech mi wolno bydzie uczynič to choč teraz i przeslač Panu najserdeczniejsze žyczenia dalszej najowocniejszej pracy na dotychczasowym tak wažnym posterunku naukowym i pedagogicznym. Wieloletnia dzialalnošč Paňska na katedrze praskiej, uwieňczona podstawowym, monumentálnym dzielem o „udziale polskim w czeskim narodowym odrodzeniu", oraz licznym zastypem czeskich polonistów: Paňskich uczniów i wychowanków - jest trwalym a jakže pieknym i wdziycznym dorobkiem na niwie polsko-czeskich stosunków kulturalnych i naukowych i polsko-czeskiego zbliženia. Zalujyc, že nie moglem wziyč osobistego udzialu w praskiej uroczystošci, skladám ty drogy hold zasludze i zalyczam, Drogiemu Jubilatowi, wyrazy glybokiego szacunku i uprzejme pozdrowienia. S.W. (Stefan Wierczyňski) Archiwum PAN w Warszawie, oddzial w Poznaniu, spušcizna Stefana Vrtela-Wierczyňskiego. — 293 — Aneksy 46. Marian Szyjkowski do Stefana Vrtela-Wierczyňskiego Praga, 28 stycznia 1949 Kochany Panie Kolego, tak jest: sluchalem Romana Piláta pierwsze dwa lata. Tam w jego seminarium urodzila siy w pierwszym szkicu moja debiutujaca praca Calderon a Slowacki, dopelniona u Kallenbacha studium lektury hiszpaňskiej i ogloszona za poparciem Bruchnalskiego w Bibliotéce Warszawskiej 1905 (ilež to juž lat!). Byl potem krotko Chmielowski i obaj docenci K. Wojciechowski i B. Gubrynowicz - bylém wówczas prezesem Kola Polonistów, w którym siedzieli i Kleiner i Křidel i w. i., z ktorých póžniej ludzie wyrošli. Nie wiem, na co potrzebujecie tych szczególów, ale - rozkaz! Tymczasem cala Praga tyskni za St. Wierczyňskim. Wypatrujemy oczy, czy od tego wielkopolsko-šla_skiego gošciňca juž nie jedzie - wiyc niechže wreszcie jedzie! Ja tymczasem objechalem róžne miejscowošci ze slowem Božym: mialem 4 wyklady w Brnie i po jedným Mick. w Ostrawie, Opawie i Olomuňcu. Pozostaje jeszcze publiczne wystgpienie w Pradze, po czym Czeski Cieszyn i Trutnov, o ile jeszcze cos nie wylezie. Czekamy w tesknocie, šciskamy i calujemy, pani do nóg upadamy, Córky blogoslawimy Marian Szyjkowski Archiwum PAN w Warszawie, oddzial w Poznaniu, spušcizna Stefana Vrtela-Wierczyňskiego. 47. Marian Szyjkowski do Zygmunta i Marii Wojciechowskich b.m., 25 marca 1949 Drogi panie Zygmuncie i Najmilošciwsza pani Mario, Dopiero wczoraj doryczono mi „Przegl. Zach.", gdzie oglosilišcie te przešliczne artykuly o M . Sz. w Pradze. Czytajac je bardzo bylém wzruszony. Czlowiek to jest juž takie slabé stworzenie, že dla swej pracy potrzebuje dobrých slów záchyty i uznania. Ja zas — 294 — IV) Korespondencja Mariana Szyjkowskiego z lat 1912—1952 (wykór) nigdy ich zbyt wiele nie slyszalem pracujac na terenie eksponowanym i zawsze naražonym na uniesienia zlých wiatrów z tej lub tamtej strony (albo z obu stron naraz). Dlatego ten „jubileusz" i jego tak glošne echo (bodaj jedyne w Polsce) w Waszym organie, sprawily mi szczerq radošč! Poslalem Wam artykul, oczywišcie kompilacjy z prac M . Sz. može tylko trochy inaczej postawionq. O ile byšcie go chcieli oglosič, zmieňcie proszy tytul na: hiickiewicz w Pradze. Na okres wielkanocny wybieramy siy do Krakowa, gdzie mam referát w P A U (11. IV.) oraz prawdopodobnie w Uniwersytecie. Nie wiem tylko, czy nam przedlužq paszporty. Czym bowiem wiyksza przyjažň, tym trudniej nawzajem siebie odwiedzač. A može bydziecie w tym czasie w Krakowie lub blisko niegoľ Cóž by to byla za radošč spojrzeč w [ľ] oblicze Wodza i [ľ] siy widokiem Urodziwej! Chylimy siy do Ich stop i blogoslawimy [ľ] mile dzieciatka. Wasz M. Sz. Archiwum PAN w Warszawie, oddzial w Poznaniu, spušcizna Zygmunta Wojciechowskiego. 48. Marian Szyjkowski do Marii Wojciechowskiej [Praga], 30 marca 1950 Czcinajgodniejsza Wodzino!!! Nie chc^c, žeby jyk lieznej rzeszy czytelników „Przegladu Z." doszedl uszu Wodza - zwracam siy imieniem do Jego lepszej Polowy z tysknym zapytaniem: Kiedy nareszcie wyjdzie i dojdzie nas to wspaniale Czasopismo, na które z takq tysknot^ ezekamy od listopada m. roku? Kladziemy siy oboje u stop Wodzowstwa i na ezešč calej Rodziny wolamy - halleluja!!! M. Szyjkowski Archiwum PAN w Warszawie, oddzial w Poznaniu, spušcizna Marii Wojciechowskiej — 295 — Aneksy 49. Marian Szyjkowski do Stefana Vrtela-Wierczyňskiego Karlowy Wary, 2 lipca 1949 Sanatorium Esplanada, Stará Louka Prof. Dr Stefan Wierczyňski Poznaň Ratajczaka 4-6 Kochany Panie Štefánie, Jedziemy jutro na 4 tygodnie do Karlowych Warów a dopiero ok. 15. VIII. wybieramy SÍQ do Polski, zrazu na Dolny Slysk (miejsce dotyd nieustalone), póžniej može do Zakopanego. Poniewaž prof. Hanuš jedzie do Poznania, wr^czylem mu rukopis Slowackiego w Itálii z prosby, žeby go dal pani dr. Wojciechowskiej jako sekretarki T.N.P. Napisalem przytym, že o ile nie b^dzie drukowany, proszqi przechowač go w deozycie - i t^ prosby ponawiam, šciskajyc pana Stefana i przepraszajyc Go, že „mu zawracam glowe;". Bardzo pragn^libyšmy ten ušcisk przeprowadzič doslownie - prosze^ przeto mi napisač (adres, jak wyžej), gdzie b^dziecie Paňstwo w drugiej polowie sierpnia. Tymczasem przesylamy najserdeczniejsze pozdrowienia Marian Szyjkowski Archiwum PAN w Warszawie, oddzial w Poznaniu, spušcizna Stefana Vrtela-Wierczyňskiego. 50. Marian Szyjkowski do Josefa Matouša Praha, 7. listopadu 1949 Praha XIX. Tobrucká 6 Drahý pane kolego, Mám napsat pro polský časopis posmrtnou vzpomínku o Fr. Halasovi. Prosím Vás srdečně, aby jste mi v tom pomohl. — 296 — IV) Korespondencja Mariana Szyjkowskiego z lat 1912—1952 (wybór) O polských překladech a o Vaší při tom obrovské zásluze psal jsem nejednou ostatně viz „Slovanská věda" sešit vydaný zvláštní náhodou, kdy Halas umíral. Nemůžu se opakovat. Chtěl bych ale napsat, za jakých podmínek povstaly ty poslední ? práce zemřelého, tedy také [ľ] Mickiewicze Balladyna a Lilia Weneda, dosud nepublikované - a Pan Tadeusz, o kterém jste se ráčil zmíniti v rozhovoru se mnou, že přistupujete na tento překlad a máte práci rozvrženou na dva roky. Stalo se tak? Začal jste? Kolik toho máte? (bude to největší škoda pro nás, že práce ta nemohla býti ukončena). Jedná se mi o poznání fyzických a duševních podmínek, za jakých společně pracovali jste - jedná se mi o pravou „tvář" Halasovu, jakožto umělce a člověka - i jak je to možné, že tento „dekadent", „surrealista" francouzského chovu sáhl u konce své tak krátké životní cesty k polskému romantismu? Budu Vám velmi vděčný, když mne v tom všem poučíte dopisem nebo jestli by se Vám chtělo, ústně. V posledním případě račte mně zavolati telefonem č. 737 - 13 do bytu, vždycky kolem 1 hodiny odpoledne. Vám zcela oddaný Marian Szyjkowski Literární archiv Památníku národního písemnictví, Praga, zespól Josef Matouš. 51. Tadeusz Maňkowski do Mariana Szyjkowskiego Kraków, 21 czerwca 1950 Wielce Szanowny Panie Profesorze, Jako sekretarz Wydzialu Filologicznego P A U pozwalam sobie zawiadomoč WSzan. Pana, že na posiedzeniu w dniu 16 czerwca br. zapadla uchwala, który postanowiono w zasadzie przyjyč do druku w Rozprawach Wydzialu Filologicznego pracy WSzan. Pana Profesora pt. Zygmunt Krasiňski w Czechach. W toku dyskusji i w šwietle przedložonych na témat pracy WSzan. Pana referatów, wysuniyte zostaly niektoré uwagi, które przed oddaniem rykopisu pracy do druku bylyby može do uwzglydnienia: 1. Wyražony zostal postulát, by sa_dy czeskie o Krasiňskim podané byly w przekladzie polskim w tekšcie. W wyja_tkowych tylko wypadkach, kiedy dokladný przeklad wydaje siej niemožliwy, naležy niektoré zdania po czesku umiešcič w przypisach. — 297 — Aneksy 2. Zwrócono uwage; na zbytnia_ niekiedy szczególowošč i znacznq. ilošč przytoczonych przykladów. Pomini^cie wielu z nich i ograniczenie sie^ do przykladów tylko rzeczywišcie ilustrujqcych byloby wskazane i uczyniloby ksiaike; može krótszq, ale bardziej žywa_ i poczytnq. 3. Ježeli wie;c WSzan. Autor uzna to za možliwe, byloby požádané przerobienie ostatniego rozdzialu w ten sposób, by w nim ujawnione zostaly przyczyny recepcji Krasiňskiego w Czechoslowacji i jej znaczenie na tle nurtu czeskiego žycia literackiego. 4. Wreszcie zauwažono, že z tekstu pracy, przy jego rewizji naležaloby usun^č niektoré czechizmy. Celém ewentualnego dokonania niektorých zmian w tekšcie w mysl powyžszych uwag przesylamy rukopis pracy. Prosze; przyja_č wyrazy prawdziwego szacunku i powažania Archiwum Nauki PAN i PAU, Polska Akadémia Umiejetnošci, W I - 16/1950. 52. Marian Szyjkowski do Marii Wojciechowskiej Praga, 22 listopada 1950 Praha XIX. Tobrucká 6 Najmilošciwsza Wodzino, Dzi^kuj^ rzewnie za wstawiennictwo, którego tak szybkim rezultatem jest pismo, wlasnor^cznie podpisane przez Wodza. Dowiaduje_ sie_ z niego z przyjemnošcia^ že mój Slowacki ujrzal dzienne šwiatlo na lamách nowego czasopisma. Starczy mi 10 (nie 50 nadbitek) oraz numer „Zycia i mysli". Dowiaduje_ SÍQ z mniejsza_ przyjemnošcia_, že honoraria mamy skonsumowač na miejscu, w Polsce. Radaby dusza do raju, ale kiedy to nastúpi? A tymczasem munes bardzo by sie; przydal tu na obczyžnie. Kiedy Paňstwo przyjedziecieľ Tradycyjnie zapraszamy na 8 grudnia, który tym rázem zostal przeniesiony na 9 grudnia. I cóžby to byla za radošč, gdyby znowu te dwie tak czcigodne postacie rozjasnily nasz domek swoja_ ObecnošciaJ! Scielemy SÍQ do stop Marian Szyjkowski Archiwum PAN w Warszawie, oddzial w Poznaniu, spušcizna Marii Wojciechowskiej — 298 — IV) Korespondencja Mariana Szyjkowskiego z lat 1912—1952 (wykór) 53. Marian Szyjkowski do Zygmunta Wojciechowskiego Praga, 1 gudnia 1950 Mój Wodzu, Przerywam grobowe milczenie, bowiem tesknota, cicha i smetná pani... A poza tym, o czymž tu mialem pisač na tym praskim brukuľ Wi^c naprzód dowiaduje_ sie^ o Wasze mile zdrowie i powodzenie, milošciwyľ Jak najmilošciwsza Paniľ Dzieciqtka? Wnukiľ Przeglqd Zachodniľ Zycie i nauka? A'propos tego ostatniego (czy tak nazywa sie_ Wasze nowe wydawnictwo?) - pisal mi IMCP. Tad. [eusz] L. [ehr] Spi. [awiňski] juž dawno, že moja impresja o Slowackim w Itálii tam wlašnie jest drukowana i že lada dzieň otrzymam egz. Prawda-li to? Z powodu ostatniej u was operacji dewalutowej olbrzymie tu powstalo wraženie. Mnie zas „napadlo", že mam u Was zalegle honorarium za dwa artykuly, o Halasie i o Kvapilu. I že ostatecznie musialem požegnač sie; z nadziejq przyjazdu do Polski, celém rzucenia sie_ warn do nóg. I že wobec tego nie mam po co trzymač tam swe kapitály tym bardziej, že tu s^ bardzo potrzebne. Znakiem tego (Wiech) zapytuj^ pokornie, czy nie moglibyšcie mi je poslač i w jakiej relacji? A teraz, gdy powiedzialem wszystko, co chcialem, rzucamy sie^ oboje w Wasze potažné obj^cia, czekajqc wiadomošci. Wasz unižony sluga i wielbiciel M . Sz. Archiwum PAN w Warszawie, oddzial w Poznaniu, spušcizna Zygmunta Wojciechowskiego. 54. Marian Szyjkowski do Zygmunta Wojciechowskiego Praga, 12 marca 1951 Wladyko, Wobec zbližajacego sie_ 1000-lecia Paňstwa Polskiego postanowilišmy zmienič mi^dzynarodowego „Wodza" na slowiaňskiego „Wladyke/' - i prosimy o najwyžsze agrement tej zmiany. — 299 — Aneksy Zacznijmy od spraw najdawniejszych. WyjeHšcie ze znakomitej pracy o Slowackim w Itálii cz^šč košci ogonowej a zostawilišcie na pastwie nieznajomošci cudownie rozwini^te organy, takie jak Anhelli, W Szivajcarii, Piast Dantyszek, Beatrix Cenci itp. Zaplakalem, kiedy to zobaczylem. Obchodzilišmy tu Zeyera, umarl Karásek, przyjaciel Przybyszewskiego, wielbiciel Jacka Malczewskiego. Naležaloby Warn o tym napisač w organach Waszych. Cóž, kiedy numer nie može byč poslaný, a o wyježdzie do kraju nelzia ani myšleč. Na to trzeba byč znakomita_ Dzialaczkq, jak ta, która ostatnio Was odwiedzala i nam niejakie wiadomošci o Was przywiozla: že nawiedzily Was choróbska, ale juž sobie poszly, tedy znowu wszystko dobrze. Wie;c pojechač do Osiecznej oraz innych cudownych zamków nie da SÍQ, choč tesknota žre, jak s^p kaukaski Prometeusza. A teraz prosze^ pi^knie, uniženie i z naciskiem: 30 (trzydziešci) zlotých poslač na adres: Józefa Kohlbergerowa, Malbork, Grunwaldzka 27. Jest to moja przyrodnia siostra, staruszka przeszlo 80-letnia, której posylam tradycyjnie „na cukierki" w dzieň jej Patrona. Chcialbym i teraz, žeby otrzymala te grosze nie póžniej, niž 19 marca - i blagam osobno Paniq Wladykini^, žeby laskawie dopilnowala tej wysylki. Przy sposobnošci proszQ mi doniešč, ile wynosi moje zamarle honorarium. Može uda mi SÍQ zadysponowač je na adresy w kraju. Pisze_ obecnie wi^ksza_ žródlowa_ prace; o Zeyerze znalazlszy listy Miriama, czyli b^dzie to karta z okresu Mlodej Polski. Može spróbuje_ oglosič to w Warsz. Tow. Nauk. bo Pol. Ak. juž zatkalem moim Krasiňskim (co tež to za nowe statuty Ak., o ktorých czytam w dziennikachľ). Napisalem równiež monografie o Mickiewiczu z wypisami i przeznaczeniem dla czeskiego czytelnika. Koňczy ja_ tlumaczyč sam Józef Matouš. W ten sposób gromadz^ stos moich prac nieogloszonych, pošmiertnych, czekajacych zmilowania Božego. Ale cóž mam robič - il faut cultiver notre jardin, radzi Wolter - i tej rady sie. trzymam, choč mój ogródek wydaje SÍQ dziš nikomu niepotrzebny. Wroclawskie Ossolineum wydalo po raz VI. moje opracowanie Barbary [Radziwillówny] Feliňskiego - i wnioslo do komisji dewizowej podanie o pozwolenie przeslania mi honorarium. Czekam na to juž czwarty miesiqc i podobno coš dostane;, kiedy b^dzie rozstrzygnieta kwestia przeliczenia: 3 za 100 starých zlotých, czy tylko jeden za sto. Bardzo dlugo namyšlajq si^ nad tym a tymczasem sprawa jest zasadnicza, bo wstrzymanie wyplaty honorariów za przeklady, przedstawienia teatrálne itp. torpeduje wszelkq wymiane^ „kulturalnq". — 300 — IV) Korespondencja Mariana Szyjkowskiego z lat 1912—1952 (wykór) Slyszy, že u Was obecnie wszystko bardzo drogie i že kto ma koróny, nie može marzyč o turystyce w tym kierunku, gdyby nawet otrzymal paszport. Wiyc siedž bracie w swoim kacie i rób, co kaže duch Božy a može calošč sama siy zložy. Syk w tym, že nie každý wie, co wlašciwie ten duch kaže i bardzo róžnie te nákazy sobie tlumaczy. Wszystko, co piszy, ma charakter marginesowy - in medias res trudno wchodzič. Polska rada kulturalno-ošwiatowa wydaje tu miesiycznik „Zwrot" (Czeski Cieszyn, Hotel Piast) i w tym skromným pisemku ostatnio coš niecoš oglosilem i dalej chcy to czynič. Može byloby wskazane, žebyšcie w Waszej czeskiej kronice zwrócili uwagy na „Zwrot", jako taki - cieszyňscy Polacy bardzo by siy ucieszyli i myšly, že naležy ich poprzeč. Nie možemy przyjechač do Was - može Wy do nasľ Cóžby to byla za radošč zobaczyč te dwie szlachetne Twarze, ten wdziyk, polaczony z rozumem, ty najpiykniejszg syntézy malžeňskiego požycia - i móglbym tak w nieskoňczonošč množyč epitety, bowiem czujy, jak ta myši o Was „jako takich", podnieca moje pisarskie dyspozycje. Ale dalszy ciqg tej litanii rezerwujy sobie do przyszlego listu, oczekujac z drženiem serca na wiadomošci od Was: jak siy macieľ - jak zdrowie ciala i duszyľ - co dziecigtkaľ - ewentualnie wnukiľ - przyjacioly i znajomkiľ - towarzyski ul przy ul. Góralskiejľ - tamže przeplywajaca fala olbrzymich poczyč šredniowieczno-nowožytnychľ - Mieszko, Chrobry, Lehr Splawiňski, Wierczyňski, Przeglad Zachodni, Zycie i myši (skad ta nazwaľ), Gosposia na Góralskiej, Kierowniczka w Osiecznej, poznaňscy Polonišci, Tow. Przyj. Nauk itd.ľ Proszy - napiszcie! Schylamy siy oboje do Waszych stôp i po staropolsku obejmujemy kolana Marian Szyjkowski P.S. Druga_ czyšč mojego wykladu o Zeyerze (Slov. Ustav) ujajem w formy Platoňskiego dialogu (a jakže!) i polski oryginal posylam Wam dla orientacji. Archiwum PAN w Warszawie, oddzial w Poznaniu, spušcizna Zygmunta Wojciechowskiego. — 301 — Aneksy 55. Mieczyslaw Brahmer do Mariana Szyjkowskiego [Warszawa], 12 kwietnia 1951 Wielce Szanowny Panie Profesorze, Uprzejmie dziykujy za studium o Juliuszu Zeyerze z polskiego punktu widzenia, które otrzymalem za pošrednictwem prof. J. Krzyžanowskiego. Przedstawimy je na jedným z najbližszych posiedzeň Wydzialu, po czym bydzie možná zdac sobie sprawy z možliwošci jego druku w chwili obecnej. Jak Panu Profesorowi wiadomo - w zwiazku z przeobraženiami jakie majq zajšč w strukturze naszych towarzystw naukowych - niepodobna w tej chwili przewidzieč jak uloža_ siy równiež sprawy wydawnicze w czasie najbližszym. La_czy wyrazy glybokiego powažania Sekretarz Wydzialu I (Prof. M . Brahmer) Archiwum PAN w Warszawie, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, 1-2. 56. Marian Szyjkowski do Ewy Korzeniewskiej Praga, 17 paždziernika 1951 Praha XIX. Tobrucká 6 Do Instytutu Badaň Literackich w Warszawie (mgr Ewa Korzeniowska) Dziykujy za przeslana_ mi bibliografiy. Oto moje uwagi: W naukowych prácach, dokonaných przed przeniesieniem siy do Pragi, zajyly mnie dwa problémy: jeden, wtedy niemal dziewiczy, preromantyzm, i drugi, dzieje dramaturgii, co by možná w biograficznym szkicu zaznaczyč. Po osiedleniu siy w Pradze podjajem siy zbadania caloksztaltu wymiany dobr kulturalnych czesko-polskich od koňca XVIII wieku až po dzieň dzisiejszy. Wspomniana Polská účast ma nie jeden, ale trzy torny (tom II, 1935, t. III, 1946), pozatym szereg rozpraw czeskich i polskich, ktorých nie widzy w zestawieniu. W Polsce ukázaly siy w „Slavii Occidentalis", w „Pamiytniku Literackim", w „Przegladzie Zachodnim" (Brodziňski, Mickiewicz, Halas, J. Kvapil, Zeyer i inni). — 302 — IV) Korespondencja Mariana Szyjkowskiego z lat 1912—1952 (wybór) Jako 1. pozycja bibliograficzna powinno byč wymienione studium o Calderonie (i wspomniane w zarysie biografii), 1905. Z mniejszych rozpraw nie widzy w bibliografii nas typujycych: w „Pamiytniku Naukowo-Literackim" 1907 T. K. Wygierskiego trzy typy uczuciowe: Saint Preux, Werther, René, w „Bibliotéce Warszawskiej" St. Trembecki, Z obozu klasyków - 1. Zapomniani rymotwórcy, 2. Salon literacki. Przenošnia w poezji Slowackiego, Mickiewicz w šwietle nieznanych pism, Wileňscy przyjaciele Mickiewicza (bodaj w „Krytyce"). Do žródel polskiego romantyzmu - Motyw upiora w poezjach Mickiewicza , U kolebki polskiego dramatu. Potem te prace na koňcu - Wspólczesnej literatury polskiej, Poznaň 1923 równiež nie widzy w wykazie, podobnie jak i póžniejszego, calkiem nowego wydania tejže literatury tamže w Poznaniu (daty nie pamiytam). Z moich prac posiadam ledwo strzypy, zatem nie potrafiy udzielič rad wedlug których možná by wykonač jako tako uczciwy bibliografiy tych lat 46. To co mi przyslano, jest niezmiernie bladym i niezupelnym szkicem, w ktorým sy rzeczy bez znaczenia a pomija [siej takie, które može by možná uznač za wažne, osobišcie uwažam za takie wyžej cytowane. Lyczy szczere pozdrowienia Marian Szyjkowski 57. Marian Szyjkowski do Marii Wojciechowskiej [Praga], 15 grudnia 1951 Czcinajgodniejsza Pani Mario, Pisač wiele nie mogy z powodu choroby, która od wiosny atakuje mnie ze szczególny wšcieklošciy. Jednak jeszcze w listopadzie mialem [ľ] - i wtedy splodzilem artykul pt. Brama smierci. Poslalem go redakcji „Zycia i mysli" z prosby o potwierdzenie otrzymania. Nie odpowiedzieli. Smiem wiyc prosič o stwierdzenie, czy art. doszedl - i wiadomošč o tym. Zyczy wam z glybi serca najlepszych Swiyt i pelnego ušmiechu N . Roku Marian Szyjkowski Archiwum PAN w Warszawie, oddzial w Poznaniu, spušcizna Marii Wojciechowskiej — 303 — Aneksy 58. Marian Szyjkowski do Tadeusza Stanislawa Grabowskiego Praga, 21 czerwca 1952 Kochany Panie Tadeuszu, w dopelnieniu poprzednio poslanego wyliczenia bibliograncznego uwažam za wlašciwe dodač nastupujíce uwagi: Nie podalem, co dziwne, kilku moich prac, które pojawily sie^ juž po wojnie w „Przeglqdzie Zachodnim" (Poznaň). Može nie bez znaczenia b^dzie zwrócič uwage^ na prace niewydane, chociaž do druku juž dawno przyprawione. Wyliczam tylko najwažniejsze: Dwie monografie, každá przeszlo 300 stronic druku. Z tych pierwsza: „Mickiewicz w Czechach" - przyj^ta przez Slovanský ústav, doczekala sie^ szczotkowej odbitki. Druga - „Slowacki w Czechach" - ozdobiona bogatym materiálem ilustracyjnym, zostala nabyta przez wroclawskie Ossolineum, gdzie snem wiecznym spoczywa. Obszerniejsze studium o Zeyerze poslalem przed rokiem przeszlo do Warszawskiego Towarzystwa Naukowego a monografia „Krasiňski w Czechach" lezy od kilku lat w papierach Polskiej Akademii Umiej^tnošci. W czasie wojny wybudowalem wi^ksze 4-tomowe dzielo pod tytulem: „Lemiesz i lutnia". Cz^šč tej pracy pod tytulem „Fasci" znajduje sie; U kolegi Franciča, który kilka ust^pów wydrukowal w Dzienniku Polskim. Bylbym szcz^šliwy, gdyby Pan kolega zechcial przegla_dna_č ten rukopis, który daje pojenie o calošci. Z 3-go tomu pracy „Lemiesz i lutnia", nazwanego „Italia", wybralem ústupy odnoszqce sie; do Slowackiego. W ten sposób powstala monografia „Slowacki w Itálii", którq poslalem poznaňskiemu Towarzystwu Przyjaciól Nauk. Stqd drobný ust^p zjawil sie_ w miesi^czniku „Zycie a mysl". To jest wszystko, co sobie dziš przypominam po 47 latách mojej pisarskiej dzialalnošci. Ciesze_ SÍQ, že moglem u koňca žycia, zmorzony cieika_ choroby, podzielič sie^ z nimi, z kimš tak bliskim i žyczliwym jak Pan, kochany Panie Tadeuszu. Przesylam ušcisk dloni i ucalowania rqk dla Milošciwej Pani Marian Szyjkowski — 304 — IV) Korespondencja Mariana Szyjkowskiego z lat 1912—1952 (wykór) P.S. List ten zostal napisany pod moim dyktatem dziyki uprzejmošci przyjaciela dr. Jaroslava Michla, bo mój stan zdrowia nie pozwala mi nawet na tak niewielki wysilek jak pisanie listów. Wielce Szanowny Panie Profesorze, jestešmy wszyscy przyjaciele Pana Prof. Szyjkowskiego, bardzo nieszczyšliwi z jego dlugiego cierpienia, niemniej jednak pelni nadziei, že stan jego siy wkrótce poprawi. Wspominajac ostatni pobyt Szanownego Pana Profesora w Pradze, laczy wyrazy glybokiego szacunku Jaroslav Michl Bibliotéka Jagielloňska, Kraków, Rkp., Przyb. 463/77. Pierwodruk tego listu: K. Kardyni-Pelikánová, Komparatystyka Mariana Szyjkowskiego, „Pamiytnik Literacki" 2018, 2, s. 160-161. 59. Marian Szyjkowski do bylých kolegów z Biblioteki Jagielloňskiej w Krakowie Praga, 6 sierpnia 1952 Szanowni Panowie, Drodzy Koledzy, serdeczny, mily list Panów byl - že užyjy tego utartego, ale jakže prawdziwego wyraženia - promieniem rozjašniajacym zaiste niewesole dni mego szpitalnego žycia. Jakáž bylo dla mnie radošciq, jakáž pociechq i pokrzepieniem otrzymanie dowodu pamiyci wlašnie ze strony Panów - z Polski, z mego Kochanego Krakowa, z bliskiej sercu nam wszystkim Biblioteki Jagielloňskiej. Choroba nie pozwala mi dlužej pisač, ale wierzy, že Drodzy Panowie zrozumiecie i wyczujecie, ile trešci najglybszej, ile mysli najserdeczniejszych wkladam w každq glosky tych slów: Bóg Wam zaplač! A zamiast równie serdecznych jak Wasze, Drodzy Panowie, pozdrowieň zamiast wyrazów prawdziwego i glybokiego szacunku koňczy ty krótkq podziyky wprost z serca plynacym daj Wam, Bože, wszystko najlepsze! M. Szyjkowski Bibliotéka Jagielloňska, Kraków, Rkp., Przyb. 35/79. — 305 — Aneksy 60. Pracownicy Biblioteki Jagielloňskiej do Mariana Szyjkowskiego Kraków, 2 paždziernika 1952 (w dzieň Aniolów Stróžów) Bibliotéka Jagielloňska w Krakowie Aleja Mickiewicza 22 Kochany Panie Marianie i Drogi Kolego, dziykujemy serdecznie za list i cieszymy siy z czyšciowej poprawy Paňskiego zdrowia. Mile wspominamy czasy, kiedy moglišmy czysto Pana widywač i z Nim rozmawiač, gdy pracowal w naszym gronie. Chociaž obecnie duža przestrzeň nas rozdziela, myšlami jednak laczymy siy z Drogim Panem. Zyczymy, žeby Pan Bóg w niedlugim czasie przywrócil Kochanému Panu doskonale zdrowie i laczymy wiele serdecznych pozdrowieň. Wojciech Gielecki, Wladyslaw Pociecha, Helena Lipska, Adam Bar [dopisek] list nie wyslany, poniewaž nadszedl telegram o zgonie šp. wujcia Mariana. Bibliotéka Jagielloňska, Kraków, Rkp., Przyb. 273/80. — 306 — Shrnutí Životní poslání. Pražský polonista Marian Szyjkowski (1883-1952) a idea česko-polského sklízení v oklasti kultury Z hlediska českého čtenáře představuje tato kniha (re)konstrukci životního příběhu zakládající osobnosti české institucionální polonistiky. Mapuje tedy především cestu, jež přivedla polského literárního vědce Mariana Szyjkowského (1883-1952) do Prahy na Univerzitu Karlovu. Následně zevrubně přibližuje jeho působení ve funkci vedoucího katedry polského jazyka a literatury v rámci nově zřízeného Semináře pro slovanskou filologii, který vedl slovinský slavista Matija Můrko. Nechybí ani vylíčení období, během nějž byly české vysoké školy uzavřeny německou okupační správou, či doby, kdy docházelo po jejich znovuotevření k překotným poválečným změnám jak v obnoveném Československu, tak i v Polsku. Na příkladu života a díla tohoto pražského polonisty (původem ze Lvova a Krakova) je zde zejména sledována a také interpretována celá řada otázek souvisejících s česko-polskými vztahy na poli kulturním a vědeckém. V tomto případě se jedná o dvě hlavní roviny. První z nich lze označit jako výzkum samé protagonistovy badatelské práce, která se soustředila po jeho příchodu do Prahy na problém Polské účasti v českém národním obrození, jak zní název badatelovy třísvazkové monografie v českém překladu, a na sklonku života pak na problém české literární recepce díla předních polských spisovatelů období romantismu, jako byli Adam Mickiewicz, Juliusz Slowacki a Zygmunt Krasiňski (bohužel tyto monografie zůstaly pouze v rukopise). Druhá rovina spočívá v pokud možno plastickém a mnohovrstevnatém zobrazení česko-polských kulturních a vědeckých kontaktů, na nichž se hlavní hrdina této biografie osobně podílel, resp. se jej nějakým způsobem bezprostředně týkaly. Nutno přitom podtrhnout, že patřil k tehdy nejaktivnějším zastáncům česko-polského sblížení v oblasti kultury. Současně byl skálopevně přesvědčen o tom, že vzájemné poznávání Cechů a Poláků skrze jejich literaturu, divadlo, malířství či hudbu povede - dříve nebo později - také k zahraničněpolitické spolupráci obou státních celků, tedy Československa a Polska. V tomto kontextu však jeho životní poslání, které sám nazýval misí, skončilo nezdarem. — 307 — Shrnutí Životní osudy Mariana Szyjkowského se odehrávaly především ve třech významných středoevropských městech, kterými byly postupně Lvov (1883-1907), Krakov (1907-1923) a Praha (1923-1952). V hlavním městě rakouské Haliče se narodil, prožil dětství a mládí, vystudoval V. gymnázium a tamní univerzitu (obory polonistika, dějiny románských literatur a historie Polska), která v té době měla z velké části již polský ráz. K jeho univerzitním profesorům patřili přední polští polonisté, jako Roman Pilát, Wladyslaw Bruchnalski, Bronislaw Gubrynowicz, Józef Kallenbach, Konstanty Wojciechowski a také romanista Edward Por^bowicz či tvůrce lvovsko-varšavské filozofické školy Kazimierz Twardowski. Ve Lvově se Szyjkowski rovněž oženil a posléze se stal i otcem, když přišla na svět jeho jediná dcera Krystyna. Když dospěla, byl na ni patřičně pyšný. Proslavila se totiž jako polská divadelní a filmová herečka. Používala pseudonym Ankwicz, odkazující na šlechtické, resp. hraběcí předky, a zejména na prababičku Ewu Henriettu Ankwiczovou, jež byla v mládí krásnou a milou průvodkyní Adama Mickiewicze v době jeho římského pobytu. A velký básník se do ní tenkrát dokonce zamiloval. V době, kdy se Szyjkowski přestěhoval s manželkou a dcerou do Krakova, bylo toto město druhým centrem Haliče, avšak živá zde byla především tradice hlavního města Polského království a krátce i Rzeczpospolité obou národů, i když tuto roli začala plnit na přelomu 16. a 17. století Varšava. V Krakově se Szyjkowski poměrně rychle habilitoval, a to na nejstarší polské univerzitě. V již obnoveném Polsku se stal jejím mimořádným profesorem a také členem korespondentem Polské akademie věd a umění. V Jagellonské knihovně, v níž po celou dobu pracoval, se kariérně posunul ze stážisty až na knihovníka 2. stupně a vedoucího hlavní čítárny. Kromě intenzivní vědecké práce se vášnivě zajímal o divadelní dění, stál u zrodu divadla Bagatela, které existuje dodnes, vedl divadelní školu, krátce redigoval časopis Maski (čes. Masky), ale především pravidelně přispíval do novin Ilustrowany Kurier Codzienny (čes. Ilustrovaný denní kurýr), které patřily k nejčtenějším periodikům v celém meziválečném Polsku. Nejdéle žil a působil v Praze. Jak již bylo zmíněno, stal se zakládající osobností české institucionální polonistiky. Od podzimu 1923 vedl na Univerzitě Karlově katedru polského jazyka a literatury. Jednalo se přitom o vůbec první katedru polonistiky mimo Polsko. Poté co jej prezident T. G. Masaryk jmenoval, stal se řádným profesorem nejstarší univerzity ve střední Evropě. Ve svých přednáškách a seminářích se věnoval v první řadě dějinám polské literatury 19. století, dějinám polského divadla a od konce dvacátých let 20. století také dějinám česko-polských literárních a vědeckých kontaktů v době českého národního obrození. K jeho studentům a žákům patřili budoucí přední čeští polonisté a slavisté. Nepochybně nejznámějším z nich byl Karel Krejčí - blízký spolupracovník a posléze i nástupce Szyjkowského na pražské polonistice s titulem řádného profesora polského jazyka a literatury, autor první (a doposud i jediné) syntézy Dějin polské literatury (1953) z pera českého badatele. V kruhu mladých českých polonofilů Szyjkowski inicioval vznik Akademického kola přátel Polska, kterému po mnoho let předsedal doktor práv Jaroslav Michl. Členové spolku se různými způsoby podíleli na rozvíjení česko-polských kulturních a vědeckých vztahů v meziválečném období (mj. spolupořádali přednášky, autorská čtení či zájezdy do Polska). Spolupracovali v této oblasti s obdobně smýšlejícími studenty a absolventy polských vysokých škol zejména z Krakova, Poznaně či Lvova. Právě z tohoto prostředí mladých polských čechofilů vzešel i budoucí přední polský historik a slavista, profesor Jagellonské univerzity v Krakově, Henryk Batowski (původem však - stejně jako Szyjkowski - ze Lvova). Lvov byl — 308 — Shrnutí též rodištěm Izabely Horowiczové. Po studiích v Praze se provdala za Josefa Sauna a jako Iza Saunová byla dlouholetou, velmi oblíbenou lektorkou polského jazyka na české i německé univerzitě. Společně s profesorem Tadeuszem Lehrem-Splawiňským, jenž před druhou světovou válkou i po ní zastával funkci rektora Jagellonské univerzity, vydala Mluvnici jazyka polskélio (1934). Patřila do okruhu nejbližších spolupracovníků Szyjkowského jak na univerzitě, tak i v rámci mimouniverzitních aktivit ve prospěch česko-polského kulturního sblížení. Přirozenými spojenci pražského profesora polonistiky byli v tomto bohulibém snažení též jeho předchůdci a souputníci, tzn. čeští polonofilové a polští čechofilové. Patřili k nim například: Adolf Černý - redaktor Slovanského přehledu, publicista a překladatel, bývalý lektor polštiny na Univerzitě Karlově a diplomat; advokát Josef Fuhrich - zakladatel a dlouholetý předseda Společenského česko-polského klubu v Praze; středoškolský profesor Maxmilián Kolaja - první lektor polštiny na Masarykově univerzitě a předseda Ceskoslovensko-polského klubu v Brně; středoškolský profesor František Král - předseda Česko-polského klubu v Ostravě, překladatel z polštiny a angličtiny; geolog a vysokoškolský pedagog Walery Goetel - předseda Polsko-české společnosti v Krakově, rektor tamější Vysoké školy báňské; univerzitní profesor Tadeusz Lehr-Splawiňski - předseda Polsko-československého klubu ve Lvově; člen městského zastupitelstva Jan Antoni Rogowicz - předseda Polsko-československé společnosti ve Varšavě; last but not leastfilozofWladyslaw Mieczyslaw Kozlowski - předseda a čestný předseda Polsko-československé společnosti v Poznani, který udržoval dlouholeté přátelské kontakty s prezidentem Masarykem, jemuž věnoval i samostatnou studii T. G. Masaryk a mesjanizm polski [T. G. Masaryk a polský mesianismus] (1925). Szyjkowski v Praze navázal na tradici polské Rzeczpospolité babiňské, literárních salonů a kaváren, když založil a jako spiritus movens také vedl tzv. polské okno ve vyhlášeném hotelu Sroubek (v současnosti Grand hotel Evropa) na Václavském náměstí. Skoro denně tam chodíval, aby četl řadu novinových titulů v mnoha jazycích, a především aby se zde v družném hovoru věnoval aktuálnímu kulturnímu a společenskému dění. Pravidelní a častí účastníci sami sebe humorně nazývali „gapy" (čes. „troubové" ), resp. „gapy na urlopie" (čes. „troubové na dovolené" - takto se označoval např. student, pražský dopisovatel lvovských novin, a poté mladý doktor slavistiky H. Batowski). Navíc používali přezdívky: kupříkladu Szyjkowski byl zde znám jako „Profesůrek" a Michl jako „Baron" - zřejmě s ohledem na své celkové vystupování. Kromě těchto štamgastů neboli stálých hostů se u „polského okna" nezřídka objevovali také různí polští návštěvníci Prahy, a to hlavně z řad vědců, spisovatelů, umělců, zcela výjimečně i politiků. Přístup do této společnosti však nebyl nikomu předem odepřen. Za všechny tyto návštěvníky jmenujme kupříkladu zástupce humanitních vědních oborů - polonistu Ignacyho Chrzanowského, romanistu Tadeusze Grabowského, slavistu Tadeusze Lehra-Splawiňského, anglistu Romana Dyboského, básníky či romanopisce - Juliana Tuwima, Jaroslawa Iwaszkiewicze, Antoniho Slonimského, Jana Lechonie, Kazimierze Wierzyňského, Kazimieru Illakowiczównu, Žofii Nalkowskou, Emila Zegadlowicze, herce - Mieczyslawa Frenkiela, Marii Maličkou, Aleksandra W^gierku, umělce - skladatele Karola Szymanowského, houslistku Eugénii Umiňskou, zpěváka Jana Kiepuru či opozičního politika Wojciecha Korfantyho. Svých bohatých novinářských zkušeností využíval Szyjkowski v širokém rozsahu i po příchodu do Prahy. Forma jeho spolupráce s jednotlivými redakcemi - především v Krakově (Ilustrowany Kurier Codzienny), Poznani (Kurier Poznaňski) či Varšavě (Kurier Warszawski) - zůstávala v podstatě stejná, zásadně se však změnil její cíl. Tím bylo nyní formování — 309 — Shrnutí polského veřejného mínění prostřednictvím tehdejších masových sdělovacích prostředků, tedy tisku, ve smyslu navazování či prohlubování polsko-českého kulturního dialogu. Za tímto účelem využíval sebemenší příležitost, aby informoval čtenáře polských novin o aktuálním dění v oblasti česko-polských kulturních (občas i vědeckých) vztahů. Zveřejňoval také články o vybraných aspektech těchto vztahů v minulosti, přičemž nejednou využíval i výsledků vlastních archivních výzkumů. Smysluplně tak propojoval práci vědeckou, populárně vědeckou a ryze popularizační. Jako příklad uvedme alespoň problematiku početných, zvláště významných polských hostů v Karlových Varech (a v Praze) v průběhu 18. a 19. století, s níž postupně seznamoval čtenáře novin Kurier Warszawski, populárně vědecké knihy Polskie peregrynacje do Pragi i Karlowych Warów. Od Augusta Mocnego do Adama Mickiewicza (1936) [čes. Polské návštěvy Prahy a Karlových Varů. Od Augusta II. Silného po Adama Mickiewicze] a také vědeckých časopisů Pami^tnik Literacki, Slávia Occidentalis a Przeglqd Zachodni. Mnohem později a v daleko menší míře se obracel na čtenáře českého tisku - před válkou příležitostně psal do Národních listů, po válce pak zejména do Lidové demokracie. V roce 1930 získal československé státní občanství. Mohl se tak stát - obdobně jako jeho zahraniční kolegové z Univerzity Karlovy, Matija Můrko a Vladimír Andréjevič Francev - řádným členem Slovanského ústavu. Ten sice vznikl z podnětu prezidenta Masaryka už v roce 1922, avšak svou činnost zahájil až v květnu 1928. Role prvního předsedy Slovanského ústavu se ujal Lubor Niederle. Když tento přední český slavista, antropolog a etnológ obdržel čestný doktorát polské univerzity ve Vilně (tehdy nesla jméno po svém zakladateli králi Štěpánu Báthorym), vedl slavnost předání diplomu na polském vyslanectví v Praze za účasti vyslance Waclawa Grzybowského - právě Szyjkowski, jenž také proslovil laudatio (1931). Postupné zhoršování československo-polských diplomatických vztahů od poloviny 30. let obdobnou formu podpory česko-polské vědecké spolupráce ze strany diplomatických kruhů v zásadě již dále neumožňovalo. Pražský polonista byl přitom v polském „zamini" vnímám jako benešovec, v českém pak jako stoupenec politiky ministra Józefa Bečka. I když obojí bylo na hony vzdáleno skutečnosti, ocitl se tak v zahraničněpolitické dimenzi mezi Scyllou a Charybdou. První vědeckou prací, kterou Szyjkowski uveřejnil v češtině, byl text jeho úvodní přednášky na Univerzitě Karlově ze dne 13. října 1923. Článek vyšel v jubilejním sborníku Jana Máchala pod názvem Styky česko-polské v dějinách a písemnictví (1925). Následovaly studie ve Slovanském přehledu o současných polských spisovatelích - Stefanu Zeromském a Janu Kasprowiczovi - a o nejnovějších proudech polské poezie. Přispěl též - povětšinou stručnými texty - do monotematických sborníků: O slovanském sjednocení (1926), Divadlo současné u Slovanů (1932), Adamu Mickiewiczovi 1834-1934 (1934) či Slovanská vzájemnost 1836-1936. Sborník prací k 100. výročí vydání rozpravy Jana Kollára o slovanské vzájemnosti (1938). A konečně od roku 1931 začala vycházet péčí Slovanského ústavu v Praze stěžejní díla polsko-českého polonisty, jak obvykle Szyjkowského označoval jeho nejlepší žák a současně i přítel Karel Krejčí. Autor v nich zpočátku navázal na poznatky českých literárních historiků Jaroslava Vlčka (ten je považován také za slovenského badatele) a Jana Máchala týkající se Puchmajera a jeho okruhu ve vztahu k polské literatuře. V prvním svazku Polské účasti v českém národním obrození (1931) Szyjkowski pojednal o česko-polských literárních kontaktech tohoto období mj. na příkladu následujících osobností: Josefa Dobrovského, Antonína Jaroslava Puchmajera, Josefa Jungmanna a Václava Hanky. Po čtyřech letech následoval svazek — 310 — Shrnutí druhý, věnovaný ve stejném česko (slovensko)-polském kontextu životu a dílu Pavla Josefa Šafaříka, Jana Kollára a Františka Ladislava Celakovského. Třetí svazek, v němž se autor soustředil zejména na přítomnost polské poezie v díle Karla Hynka Máchy, byl sice hotov v roce 1939, ale z důvodu německé okupační cenzury již nevyšel, resp. mohl vyjít až po druhé světové válce (1946). 1. září 1939 se měl Szyjkowski po 16 letech strávených v Praze vrátit na Jagellonskou univerzitu v Krakově, a to jako vedoucí nově ustavené katedry západoslovanských jazyků a literatur. Pokud by k tomu skutečně došlo, tak by téměř jistě sdílel osud ostatních krakovských profesorů, kteří byli v důsledku nacistické okupační politiky uvězněni (5. listopadu 1939) a nakonec převezeni do koncentračního tábora v Sachsenhausenu. Ještě před nimi tam skončili čeští studenti po uzavření českých vysokých škol (17. listopadu 1939). Jedním z těch, kteří se již domů nevrátili, byl přední krakovský polonista Ignacy Chrzanowski (vzdálený příbuzný historika Joachima Lelewela a spisovatele Fíenryka Sienkiewicze). Právě on doporučil pražským profesorům Matijovi Murkovi a Oldřichu Fíujerovi, aby se obrátili na tehdy ještě mladého profesora Szyjkowského s nabídkou týkající se vedení nové katedry polonistiky na Univerzitě Karlově. V protektorátní Praze Szyjkowski prožil celou druhou světovou válku. Pokud mu to tehdejší celkově depresivní okolnosti umožňovaly, psal paměti (doposud nevydané) a také začal pracovat na své druhé trilogii věnované české recepci tří velikánů polské literatury období romantismu. Po roce 1940 nepublikoval, s výjimkou jednoho článku, který pod pseudonymem Romano Spaventi zveřejnil v římském vědeckém časopise UEuropa Orientale (spoluredaktorem byl známý italský slavista Ettore Lo Gatto). Název studie byl zcela výmluvný: Le relazioni culturali ceco-polacche alľepoca della rinascita in Boemia (1942). V průběhu války se Szyjkowski zapojil do polského i českého domácího odboje jako zprostředkovatel informací a kontaktů mezi oběma stranami, v čemž mu výrazně pomáhali jeho bývalí studenti, především pak Karel Krejčí. Při této „ilegální" činnosti spolupracoval rovněž s Albertem Pražákem, kterého si nesmírně vážil. Po válce se Szyjkowski vrátil na Univerzitu Karlovu. Založil a (společně s předválečným předsedou Polského klubu v Praze Jindřichem Baranekem) řídil Polský repatriační komitét. S novým elánem a odhodláním se pustil do pedagogické, vědecké, osvětové i publicistické činnosti. V roce 1946 se podruhé oženil. Slovanský ústav v Praze vydal třetí díl jeho Polské účasti v českém národním obrození (1946) v překladu Josefa Bečky. V následujícím roce byl přijat za zahraničního člena Polské akademie věd a umění, za řádného člena Varšavské vědecké společnosti a také Poznaňské společnosti přátel věd. Proslovil celou řadu přednášek v Polsku i Československu. Pozitivně se o něm zmínil ministr zahraničních věcí Jan Masaryk v parlamentním projevu při projednávání československo-polské spojenecké smlouvy (1947). Pražský polonista publikoval jak ve vědeckých sbornících a časopisech (v Praze, Poznani, Krakově, Varšavě, Bratislavě), tak i v kulturně-společenských časopisech a v tisku (v Praze, Krakově, Vratislavi, Českém Těšíně). Našel si přitom cestu k nově založeným časopisům, jako byly kupříkladu Slovesná věda, a zejména pak poznaňský Przeglqd Zachodni, redigovaný prof. Zygmuntem Wojciechowským, jenž řídil Instytut Zachodni [Západní ústav] v Poznani. Tento ústav vydal v rámci nově založené řady Bibliotéka Czeska [Česká knihovna] sui generis shrnutí druhé Szyjkowského trilogie pod názvem Polski romantyzm w czeskim iyáu duchowym [Polský romantismus v českém kulturním životě] (1947). Jednotlivé svazky však nikdy nespatřily světlo světa, — 311 — Shrnutí a to ani v originálním polském znění (snahy představitelů Polské akademie věd a umění vydat tiskem alespoň jeden z nich ztroskotaly na nesouhlasu příslušného ministerstva), ani v české verzi, která měla zásluhou překladatelky Heleny Teigové i vynikající jazykovou úroveň. V tomto případě byla důvodem skutečnost, že Slovanskému ústavu byla odebrána nakladatelská práva (1949). V nových společenských poměrech, jimž se logicky nemohlo vyhnout ani vědecké prostředí, se naděje na vydání zmiňovaných tří knižních publikací začala jejich autorovi nenávratně vzdalovat. Současně se stávala čím dál neprostupnější československo-polská hranice, což Szyjkowski těžce nesl. Až příliš dobře chápal, že oficiální spojenectví Československa a Polska nenásleduje faktická spolupráce v oblasti kultury a vědy, jež by mohla přispívat ke sbližování těchto západoslovanských národů. Brzy nato se dostavily i závažné zdravotní problémy. V jejich důsledku začal pražský polonista trávit více času v lázních a nemocničních zařízeních nežli na univerzitě. Po těžké nemoci zemřel v Praze v roce 1952. Rozloučení se zesnulým proběhlo jak na pracovišti, na němž dlouhá léta působil, tak i na pražském hřbitově Malvazinky. Odkaz Szyjkowského v oblasti pedagogické, vědecké a kulturně-společenské práce šířili zejména jeho žáci, mezi nimiž i v tomto úsilí vynikal Karel Krejčí. Autory nekrologů byli také jiní přátelé, spolupracovníci či pokračovatelé zvěčnělého, jako např. slavista a diplomat Tadeusz Stanislaw Grabowski, slavista, knihovník a bibliograf Stefan Vrtel-Wierczyňski, polonista a Krejčího žák Otakar Bartoš či překladatelka Anna Heczko-Balajková. O skonu Mariana Szyjkowského informoval své čtenáře jak polský emigrační Dziennik Polski a Dziennik Zolnierza v Londýně, tak i bulletin Nové Polsko, který vydávalo Polské informační a kulturní středisko v Praze. Pokud byl Krejčí naživu, žádné kulaté výročí narozenin jeho učitele nebylo opomenuto. V tomto směru patřičnou aktivitu projevovalo též Polské kulturní středisko v Praze. Prvním, kdo přistoupil k celkovému zhodnocení Szyjkowského vědeckého díla, byl T. S. Grabowski (1958). Publicistickou činnost připomněl a vyzdvihl Franciszek Ziejka (1980), pozdější rektor Jagellonské univerzity, jenž současně explicitně zmínil morální povinnost zejména polské vědy napsat životopis tohoto významného badatele. Dodejme, že dle slov Slavomíra Wollmana se jednalo také o spolupracovníka či dokonce spolutvůrce české literárněvědné slavistiky (1989). Z autorů dalších příspěvků, encyklopedických hesel a studií o Szyjkowském jmenujme alespoň bibliografku Ewu Korzeniewskou (1964), historika a slavistu Milana Kudělku (1972), polonistu Otakara Bartoše (1985), jeho studentku Renátu Svrčinovou, jež psala o Szyjkowském diplomovou práci (1985), polskou a českou literární vědkyni Krystynu Kardyni-Pelikánovou (2000, 2002-2003), varšavskou literární vědkyni Ewu Gl^bickou (2003, 2014), polskou bohemistku a bývalou lektorku polštiny v Praze Aleksandru Pajqkovou (2005) či současnou vedoucí pražské polonistky a překladatelku Michalu Benešovou (2014). Nutno však dodat, že teprve poslední studie Krystyny Kardyni-Pelikánové (2017-2018) přinesly zcela nové a zásadní poznatky na téma literární komparatistiky M. Szyjkowského a přínosu jeho vědeckého díla. Tato kniha je prvním pokusem o monografické zpracování života a díla profilující osobnosti pražské, potažmo české univerzitní polonistiky. Současně je drobným příspěvkem k historiografickému (parciálně i literárněvědnému) zpracování již více než tisíciletých dějin česko-polských kulturních kontaktů ve středoevropském kontextu. — 312 — Summary A Life Mission. The Prague Polonist Marian Szyjkowski (1883-1952) and tke idea of Czeck-Polisk Affiliation in tke Ar ea of Culture This book is a (re) creation of the life story of the founder of Czech institutional Polish Studies. It maps the path that brought the Polish literary scholar Marian Szyjkowski (1883- 1952) to Charles University in Prague. It is concerned with his activity as the head of the Department of Polish Language and Literature within the newly established Seminar for Slavic Philology, which was managed by the Slovenian Slavist Matija Murko. It describes the time when the Czech universities were closed by the German occupational administration and the period of their re-opening, which was followed by turbulent postwar changes in restored Czechoslovakia and Poland. The life and work of this Prague Polonist (originally coming from Lviv and Cracow) serves as an example for the monitoring and interpretation of many questions connected with the Czech-Polish relations in the field of culture and science. There are two main levels. The first level can be referred to as research into the protagonist's scholarly work, which, after his arrival in Prague, concentrated on the book Polská účast v českém národním obrození [Polish Participation in the Czech National Revival], a three-volume monograph in Czech translation, and on Czech literary reception of works by leading Polish writers from the period of Romanticism such as Adam Mickiewicz, Juliusz Slowacki, and Zygmunt Krasiňski from the end of his life (unfortunately, these monographs only remained in manuscript). The second level provides a multilevel depiction of the Czech-Polish cultural and scientific contacts in which the main character of the biography personally participated or which immediately concerned him in some way. It should be noted that he was one of the most active advocates of Czech-Polish affiliation in the field of culture. At the same time, he was sure that mutual recognition of the Czechs and Poles through their literature, theatre, painting or music would sooner or later lead to political cooperation of both state units, i.e. Czechoslovakia and Poland. In this respect, however, his life mission ended in failure. — 313 — Summary The life story of Marian Szyjkowski mostly proceeded in three important Central European cities - kviv (1883-1907), Cracow (1907-1923), and Prague (1923-1952). He was born in the capital of Austrian Galicia where he spent his childhood and youth, studied at the gymnasium and local university (Polish Studies, history of Roman literatures, and history of Poland), which had a largely Polish character at that time. His university professors included leading Polish Polonists such as Roman Pilat, Wladyslaw Bruchnalski, Bronislaw Gubrynowicz, Józef Kallenbach, Konstanty Wojciechowski, but also the Romance scholar Edward Por^bowicz, or Kazimierz Twardowski, founder of the kviv-Warsaw school of philosophy. Szyjkowski got married in kviv and fathered his only daughter Krystyna of whom he was very proud when she grew up. She became famous as a Polish theatre and film actress. She used the pseudonym Ankwicz, which referred to her noble, i.e. county ancestors, in particular her great-grandmother Ewa Henrietta Ankwicz who was a lovely and sweet companion to Adam Mickiewicz during his stay in Rome where the great poet even fell in love with her. When Szyjkowski moved to Cracow with his wife and daughter, this city was the second centre of Galicia, but at that time, the tradition of the capital of the Polish Kingdom and briefly also the Polish-kithuanian Commonwealth was strong there, although Warsaw had started to assume this role at the turn of the 16th and 17th centuries. Szyjkowski quickly habilitated himself at the oldest Polish university in Cracow. In the already restored Poland, he became an associate professor and corresponding member of the Polish Academy of Arts and Sciences. In the Jagiellonian kibrary, where he worked all that time, he moved in his career from a trainee to a 2nd class librarian and head of the main reading room. He worked hard as a scholar, but he was also very keen on theatrical events. He stood at the birth of the Bagatela Theatre, which still exists, managed a theatre school, edited the Maski (Masks) magazine, but most importantly, regularly contributed to llustrowany Kurier Codzienny (Illustrated Daily Courier), which was one of the most widely read periodical in the whole interwar Poland. He lived and worked the longest in Prague. As already mentioned, he became a founder of the Czech institutional Polish Studies. From autumn of 1923, he managed the Department of Polish kanguage and kiterature at Charles University. It was the first department of Polish Studies outside Poland. When the Czechoslovak president T.G. Masaryk promoted him to a professorship, he became full professor of the oldest university in Central Europe. His lectures and seminars were mostly dedicated to the 19th-century Polish literature, the history of Polish theatre and from the late 1920s, also to the history of Czech-Polish literary and scholarly contacts during the Czech National Revival. His students were the future leading Czech Polonists and Slavists including Karel Krejčí, undoubtedly the best known of them, a close associate and then Szyjkowski's successor at the Prague Polish Studies with the degree of full professor of Polish language and literature, the author of the first (and still the only) synthesis Dějiny polské literatury [History of Polish kiterature] (1953) written by a Czech scholar. In the circle of young Czech Polonophiles, Szyjkowski initiated the establishment of the Academic Circle of Friends of Poland, which was presided by Doctor of kaws Jaroslav Michl. The members of the association were engaged in the development of Czech-Polish cultural and scientific relations in the interwar period (co-organized lectures, author's reading or trips to Poland). In this area, they cooperated with similarly oriented students and — 314 — Summary graduates of Polish universities, mainly Cracow, Poznaň, and Lviv. This milieu of young Polish Czechophiles gave rise to the future leading Polish historian and Slavist, professor of the Jagiellonian University in Cracow, Henryk Batowski (coming from Lviv, much like Szyjkowski). Lviv was also the birthplace of Izabela Horowicz. After her studies in Prague, she married Josef Saun and as Iza Saunová, she was a long-time, very popular teacher of the Polish language at the Czech as well as German university. Together with Professor Tadeusz Lehr-Splawiňski, rector of the Jagiellonian University before the Second World War and after it, she published the Grammar of the Polish Language (1934). She was one of Szyjkowski's closest associates at the university and in extracurricular activities in pursuit of strenghtening the Czech-Polish cultural affiliation. Natural allies of the Prague professor of Polish Studies in this commendable effort were his predecessors and contemporaries, i.e. Czech Polonophiles and Polish Czechophiles including the following: Adolf Černý - editor of Slovanský přehled (Slavonic Review), publicist and translator, former teacher of Polish at Charles University and diplomat; lawyer Josef Fuhrich - founder and long-lasting chairman of the Czech-Polish Social Club in Prague; secondary school teacher Maxmilián Kolaja - the first teacher of Polish at Masaryk University and chairman of the Czechoslovak-Polish Club in Brno; secondary school teacher František Král - chairman of the Czech-Polish Club in Ostrava, translator from Polish and English; geologist and university teacher Walery Goethel - chairman of the Polish-Czech Society in Cracow, rector of the local Mining University; university professor Tadeusz Lehr-Splawinski - chairman of the Polish-Czechoslovak Club in Lviv; town councillor Jan Antoni Rogowicz - chairman of the Polish-Czechoslovak Society in Warsaw; last but not least philosopher Wladyslaw Mieczyslaw Kozlowski - chairman and honorary chairman of the Polish-Czechoslovak Society in Poznaň who kept long-lasting friendly contact with President Masaryk to whom he dedicated a separate essay T.G. Masaryk a mesjardzm polski [T.G. Masaryk and Polish Messianism] (1925). In Prague, Szyjkowski followed the tradition of the Polish Rzeczpospolita Babmska (the Babin Republic) - literary parlours and cafes, when he established the so-called Polish Window in the renowned Šroubek Hotel (now Grand Hotel Evropa) in Wenceslas Square and managed it as its spiritus movens. He went there almost every day to read newspapers in many languages and participate in cultural and social events, or in sociable conversations. The regular and frequent participants humorously called themselves gapy ("dummies"), or gapy na urlopie ("dummies on holiday"); for example, Batowski, a student, Prague correspondent of a Lviv paper and then young doctor of Slavonic Studies referred to himself in this way. They also used nicknames: for example, Szyjkowski was known as Profesorek ("little professor") and Michl as "Baron" - perhaps because of his overall behaviour. Besides these regulars, the "Polish Window" was also frequented by various Polish visitors to Prague, mainly scholars, writers, artists or exceptionally politicians. However, nobody was denied access to this society. To name a few of the visitors, there were representatives of the humanities - Polonist Ignacy Chrzanowski, Romanist Tadeusz Grabowski, Slavist Tadeusz Lehr-Splawinski, Anglicist Roman Dyboski; poets or novelists - Julian Tuwim, Jaroslaw Iwaszkiewicz, Antoni Slonimski, Jan Lechoň, Kazimierz Wierzyňski, Kazimiera Illakowiczowna, Žofia Nalkowska, Emil Zegadlowicz; actors - Mieczyslaw Frenkiel, Maria Malička, Aleksander W^gierko; artists - music composer Karol Szymanowski, violinist Eugenia Umiňska, singer Jan Kiepura; and also opposition politician Wojciech Korfanty. — 315 — Summary Szyjkowski broadly used his rich journalistic experience even after his arrival in Prague. The form of his cooperation with the individual editorial offices - mainly in Cracow (llustrowany Kurier Codzienny), Poznaň (Kurier Poznanski) or Warsaw (Kurier Warszawski) - basically remained the same, but its goal changed radically. Now, it concentrated on shaping the Polish public opinion through the mass media, i.e. press, in the sense of establishing or deepening the Polish-Czech cultural dialogue. To achieve this, he used even the slightest chance to inform the readers of Polish newspapers about the current affairs in the Czech-Polish cultural (sometimes also scientific) relations. He also published articles on selected aspects of these relations in the past, often using the results of his own archival research. In this way, he rationally interconnected scientific, popular scientific and purely popularizing works. As an example, we can mention the numerous very important Polish guests in Karlovy Vary (and Prague) in the 18th and 19th centuries with whom he gradually acquainted the readers of Kurier Warszawski (Warsaw Courier), the popular scientific book Polskie peregrynacje do Pragi i Karlowych Warów. Od Augusta Mocnego do Adama Mickiewicza [Polish Visits to Prague and Karlovy Vary. From Augustus II the Strong to Adam Mickiewicz] (1936), and scientific journals Pami^tnik Literacki (Literary Memoir), Slavia Occidentalis, and Przeglqd Zachodni (Western Review). Much later and to a much lesser extent, he also addressed the readers of Czech newspapers - before the war, he occasionally wrote in Národní listy (National Newspaper) and after the war in Lidová demokracie (People's Democracy). In 1930, he was granted Czechoslovak citizenship. As a result, he could become much like his foreign colleagues Matija Murko and Vladimir Andrejevich Francev from Charles University - a full member of the Institute of Slavic Studies, which was established at the initiative of President Masaryk already in 1922, but started its activity in May 1928. The first chairman of the Institute of Slavic Studies was Lubor Niederle. When this leading Czech Slavist, anthropologist and ethnologist received a honorary doctorate from the Polish University in Vilnius (at that time, it was named after its founder King Stephen Báthory), the ceremonial presentation of the degree at the Polish legation in Prague was conducted by Szyjkowski who also said the laud (1931) in the presence of Envoy Waclaw Grzybowski. The gradual deterioration of Czechoslovak-Polish diplomatic relations from the mid-1930s no longer allowed a similar form of support of Czech-Polish cooperation in diplomatic circles. In the Polish Ministry of Foreign Affairs, the Polish Polonist was regarded a Beneš advocate, while in the Czech ministry an advocate of Minister Józef Beck. Although both oppinions were far away from reality, Szyjkowski thus found himself in a foreign political dimension between Scylla and Charybdis. The first scientific work, which Szyjkowski published in the Czech language, was a text of the opening lecture at Charles University on 13 October 1923. The article was published in a volume edited on the anniversary of Jan Máchal Styky česko-polské v dějinách a písemnictví [Czech-Polish Contacts in the History and Literature] (1925). It was followed by essays in Slovanský přehled, on contemporary Polish writers Stefan Zeromski and Jan Kasprowicz, and on the latest trends in Polish poetry. He also contributed - usually with brief texts - in various volumes of collected studies: O slovanském sjednocení [Slavic Unification] (1926), Divadlo současné u Slovanů [Contemporary Theatre in the Slavic Milieu] (1932), Adamu Mickiewiczovi 1834-1934 (1934) or Slovanská vzájemnost 1836-1936. Sborník prací k 100. výročí vydání rozpravy Jana Kollára o slovanské vzájemnosti [Slavic Reciprocity 1836-1936. Collection of Works on the Centenary of Jan Kollar's Publication on Slavic Reciprocity] — 316 — Summary (1938). Finally, in 1931, major works by Szyjkowski, the Polish-Czech Polonist, as he was usually called by his best student and friend Karel Krejčí, started to be issued by the Institute of Slavic Studies in Prague. In the beginning, the author picked up the threads of the findings of Czech literary historians Jaroslav Vlček (he is also regarded a Slovak scholar) and Jan Máchal on Puchmajer and his circle in relation to Polish literature. In the first volume of Polská účast v českém národním obrození [Polish Participation in the Czech National Revival] (1931) Szyjkowski commented on the Czech-Polish literary contacts of this period, also on the example of the following persons: Josef Dobrovský, Antonín Jaroslav Puchmajer, Josef Jungmann, and Václav Hanka. The second volume, which followed after four years, was dedicated to the life and work of Pavel Josef Šafařík, Jan Kollár, and František Ladislav Celakovský in the same Czecho(Slovak)-Polish context. The third volume, in which the author concentrated on the presence of Polish poetry in the work of Karel Hynek Mácha, was finished in 1939, but because of the German occupational censorship, it was not published; or it could be published after the Second World War (1946). On 1 September 1939, Szyjkowski was to return to the Jagiellonian University in Cracow after 16 years spent in Prague, as head of a newly established Department of West Slavic Languages and Literatures. If it really had happened, he would certainly have shared the fates of other Cracow professors who were imprisoned in line with the Nazi occupational policy (5 November 1939) and transported to the concentration camp in Sachsenhausen. Before them, Czech students ended up there after the closure of Czech universities (17 November 1939). One of those who did not make it home was the leading Cracow Polonist Ignacy Chrzanowski (distant relative of historian Joachim Lelewel and writer Henryk Sienkiewicz). It was him who had recommended the Prague professors Matija Murko and Oldřich Hujer to contact the still young professor Szyjkowski with an offer regarding the management of the new Department of Polish Studies at Charles University. Szyjkowski spent the whole Second World War in the Protectorate Prague. When the depressive circumstances allowed it, he wrote memoirs (still unpublished) and also started to work on his second trilogy dedicated to the Czech reception of the three greatfiguresof Polish literature from the period of Romanticism. After 1940, he did not publish anything except for one article, which he issued under the pseudonym Romano Spaventi in the Italian scientific journal L'Europa Orientale (Eastern Europe; co-edited by the well-known Italian Slavist Ettore Lo Gatto). The name of the paper was eloquent: Le relazioni culturali ceco-polacche all'epoca della rinascitá in Boemia (Czech-Polish Cultural Relations during the Renaissance in Bohemia, 1942). During the war, Szyjkowski was involved in the Polish and Czech domestic resistance as a mediator of information and contacts between the two parties, greatly assisted by his former students, mainly Karel Krejčí. In this "illegal" activity, he also cooperated with Albert Pražák whom he held in high esteem. After the war, Szyjkowski returned to Charles University. He established and managed the Polish Repatriation Commission together with Jindřich Baranek, prewar chairman of the Polish Club in Prague. With renewed zeal and determination, he embarked on pedagogical, scientific, enlightenment, and journalistic activities. He remarried in 1946. The Institute of Slavic Studies in Prague published the third part of his Polská účast v českém národním obrození [Polish Participation in the Czech National Revival] (1946) translated by Josef Bečka. In the following year, he was accepted as a foreign member of the Polish Academy of Arts — 317 — Summary and Sciences, full member of the Warsaw Scientific Society and the Poznaň Society for the Advancement of Arts and Sciences. He gave many lectures in Poland and Czechoslovakia and was positively mentioned by Jan Masaryk, the Minister of Foreign Affairs, in a parliamentary speech when Masaryk was negotiating the Czechoslovak-Polish Treaty (1947). The Prague Polonist published in scientific volumes and journals (in Prague, Poznaň, Cracow, Warsaw, Bratislava) as well as cultural social magazines and newspapers (in Prague, Cracow, Wroclaw, and Český Těšín). He found his way to the newly established magazines such as Slovesná věda (Literary Science) and, above all, the Poznaň Przeglqd Zachodni edited by Professor Zygmunt Wojciechowski who managed the Instytut Zachodni [Western Institute] in Poznaň. Within the newly established Bibliotéka Czeska [Czech Library] series, this institute published a sui generis summary of Szyjkowski's second trilogy Polski romantyzm w czeskim iyciu duchowym [Polish Romanticism in Czech Cultural Life] (1947). However, the individual volumes never saw the light of day either in the original Polish version (the efforts of the Polish Academy of Arts and Sciences to print at least one of them failed after the disapproval of the respective ministry) or in a Czech version, which was on an outstanding linguistic level thanks to the translation by Helena Teigová. Here, the reason was the loss of the publishing rights of the Institute of Slavic Studies (1949). Under the new social and political circumstances, which logically could not miss the scientific milieu, the hope to publish the three mentioned books inevitably started to faint. At the same time, the Czechoslovak-Polish border was becoming increasingly impenetrable, which Szyjkowski regarded with great unease. He knew very well that the official alliance between Czechoslovakia and Poland was not to be followed by actual cooperation in the area of culture and science, which might facilitate affiliation of these west Slavic nations. Soon afterwards, the Prague Polonist fell seriously ill and started to spend more time in spas and hospitals than at the university. He died in 1952 after a grave illness. The last goodbye took place in his longtime workplace and at the Malvazinky cemetery in Prague. Szyjkowski's legacy in the pedagogical, scientific, and cultural social work was spread by his students, above all Karel Krejčí. The authors of his necrologies were also other friends, colleagues or continuators in his work, such as the Slavist and diplomat Tadeusz Stanislaw Grabowski, Slavist, librarian and bibliographer Stefan Vrtel-Wierczyňski, Polonist and Krejci's student Otakar Bartoš, or translator Aneta Heczko-Balajková. Information on the death of Marian Szyjkowski appeared in the Polish emigration Dziennik Polski (Polish Daily) and Dziennik Zolnierza (Soldier's Daily) in London as well as the Nové Polsko (New Poland) bulletin, which was issued by the Polish Information and Cultural Centre in Prague. When Krejčí was alive, none of his teacher's jubilee was forgotten and events were also organized by the Polish Cultural Centre in Prague. The first person to embark on an overall assessment of Szyjkowski's scientific work was T.S. Grabowski (1958). The publishing activity was commended by Franciszek Ziejka (1980), the future rector of the Jagiellonian University, who also explicitly mentioned the moral obligation of the Polish science to write a biography of this important scholar. According to Slavomír Wollman, Szyjkowski was also an associate in the Czech Literary-Scientific Slavic Studies or even their co-creator (1989). To name just a few authors of other contributions, encyclopaedic entries or essays on Szyjkowski, let us mention the bibliographer Ewa Korzeniewska (1964), historian and Slavist Milan Kudělka (1972), Polonist Otakar Bartoš — 318 — (1985), his student Renata Švrčinová who wrote her thesis on Szyjkowski (1985), Polish and Czech literary scientist Krystyna Kardyni-Pelikánová (2000, 2002-2003), Warsaw literary scientist Ewa Gl^bicka (2003, 2014), Polish Bohemist and former Polish teacher in Prague Aleksandra Pajak (2005), or the current head of the Polish Studies in Prague and translator Michala Benešová (2014). However, it must be noted that only the most recent essays by Krystyna Kar dyni-Pelikánová (2017-2018) brought new and fundamental findings on Szyjkowski's comparative literature and the value of his scientific work. This book is the first attempt to elaborate a monograph on the life and work of a fundamental personality of the Prague, hence Czech, university Polish Studies. At the same time, it is a little contribution to the historical (as well as literary-scientific) reflection on the more than one-thousand-year history of the Czech-Polish cultural contacts in a Central European context. Translated by Miroslav Košek — 319 — Wažniejs^e skróty AKPP Akademickie Kolo Przyjaciól Polski AMZV Archiv Ministerstva zahraničních věcí AUK Archiv Univerzity Karlovy Č Č H Český časopis historický HÚ A V Č R - Historický ústav Akademie věd České republiky IBL PAN Instytut Badaň Literackich PAN IKC „Ilustrowany Kuriér Codzienny" LA PNP Literární archiv Památníku národního písemnictví LL M. Szyjkowski, Lemiesz i lutnia, t. 1: Wspomnienia MSZ Ministerstwo Spraw Zagranicznych M Ú A A V Č R - Masarykův ústav a Archiv Akademie věd České republiky PAN Polska Akadémia Nauk PSB Polski slownik biograficzny U A M Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu UJ Uniwersytet Jagielloňski w Krakowie UK Uniwersytet Karola w Pradze U M Uniwersytet im. Masaryka w Brnie — 320 — Bibliografia (wybór) Zrodia archiwalne Archiv města Brna - Ceskoslovensko-polský klub v Brně Archiv Ministerstva zahraničních věcí CR, Praha - Kroftův archiv - Politické zprávy Poznaň - Zastupitelský úřad Polsko Archiwum Akt Nowych, Warszawa - Ministerstwo Spraw Zagranicznych 1918-1939. Departament Konsularny. Wydzial Polaków Zagranicq, sygn. 10017 (1939), Czechoslowacja. Odczyt prof. M. Szyjkowskiego pt. Polsko-czeskie stosunki kulturalne - Ministerstwo Wyznaň Religijnych i Ošwiecenia Publicznego 1917-1939, sygn. 6117, Akta osobowe - Szyjkowski Marian Archiwum Artystyczne i Bibliotéka Paňstwowego Teatru im. Juliusza Slowackiego w Krakowie - sygn. 5335, Córka mamotraurna, komédia w 4 aktach Mariana Szyjkowskiego Archiwum Glówne Akt Dawnych, Warszawa - C. K. Ministerstwo Wyznaň i Ošwiaty w Wiedniu, sygn. 69/u, Marian Szyjkowski Archiwum Nauki P A N i P A U , Kraków - Polska Akadémia Umiejetnošci, Akta czlonków, Marian Szyjkowski Archiwum P A N w Warszawie - Towarzystwo Naukowe Warszawskie, 1-2, nr 17-18 — 321 — Bibliografia (wybór) Archiwum P A N w Warszawie, oddzial w Poznaniu - Stefan Vrtel-Wierczyňski - Maria Wojciechowska - Zygmunt Wojciechowski Archiwum Poznaňskiego Towarzystwa Przyjaciól Nauk, Poznaň - dzial rehopisów, Marian Szyjkowski - Wladyslaw Mieczyslaw Kozlowski Archiwum Pracowni Dokumentacji Literatury Wspólczesnej IBL PAN, Warszawa - Ankieta do sérii I Slownika wspólczesnych pisarzy i badaczy literatury polskiej Archiwum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu - Rektorát, sygn. 15/61 l/7a, prof. Stanislaw Dobrzycki, wykaz stanu služby - sygn. 152/8, Stanislaw Dobrzycki 1932-1939 Archiwum Uniwersytetu Jagielloňskiego, Kraków - WF II 121, Marian Szyjkowski, habilitacja - sygn. S II 619, Marian Szyjkowski Bibliotéka Instytutu Badaň Literackich Polskiej Akademii Nauk, Warszawa - sygn. W - 269, Szyjkowski Marian (wycinki prasowe) Bibliotéka Jagielloňska, Kraków - Rkp. 10 143, rkp. Przyb. 691/88, rkp. 10 830, rkp. Przyb. 462/77, rkp. Przyb. 273/80 Bibliotéka Poznaňskiego Towarzystwa Przyjaciól Nauk - Archiwum PTPN, Akta czlonków, Marian Szyjkowski Bibliotéka Uniwersytetu Lódzkiego - sygn. 7287, Marian Szyjkowski, Zikmund Krasiňski v české literatuře - sygn. 877244, Marian Szyjkowski, Adam Mickiewicz v Čechách, Praha 1949 Bibliotéka Zakladu Narodowego im. Ossoliňskich, Wroclaw - sygn. N. 4992 (14530/11), Marian Szyjkowski, Juliusz Shwacki w Czechach Instytut Teatrálny im. Zbigniewa Raszewskiego, Warszawa - sygn. 665EW, Krystyna Ankwicz-Szyjkowska Knihovna Filozofické fakulty Masarykovy univerzity, Brno - Jacek Doliwa, Polsko-československé kulturní vztahy v letech 1925-1934 v činnosti organizací polsko-československé vzájemnosti (maszynopis pracy doktorskiej), 1985 Literární archiv Památníku národního písemnictví, Praha - Otokar Fischer — 322 — Bibliografia (wybór) - Karel Krejčí - Josef Stefan Kubín - Jaroslav Kvapil - Jevgenij Alexandrovič Ljackij - Josef Matouš - Matija Můrko - Arne Novák - Josef Pilař - Josef Svítil (Jan Kárník) - Iza Saunová Masarykův ústav a Archiv Akademie věd České republiky, Praha - fond Česká akademie věd a umění, inv. č. 259 - H. Sienkiewicz, karton 214 Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza, Warszawa - Dzial r^kopisów, rkp. nr 1382, M. Szyjkowski, Lemiesz i lutnia, t. 1: Wspomnienia Muzeum Teatrálne, Warszawa - MT/TP/592, Ferdynand Bruckner, Elžbieta królowa Anglii, przeložyl Marian Szyjkowski Národní archiv, Praha - Josef Šusta Ústav dějin a archiv Univerzity Karlovy, Praha - Filozofická fakulta UK, Teczka osobowa, Marian Szyjkowski awnictwa žródlowe a) edycje žródlowe Archiv spolku Česká beseda ve Lvově (1867-1936), red. E. Topinka, Lvov 2007. Dokumenty a materiály k dějinám československo-polských vztahů v letech 1944-1948, red. W. Balcerak, V. Borodovčák, L. Buczma, J. Kolář, B. Lewicka, P. Lippóczy, J. Lukanty, V. Melichar, I. Šťovíček, Praha 1985. Instytut Zachodni w dokumentácii, wybór i opracowanie A. Choniawko, Z. Mazur, Poznaň 2006. b) kalendária žycia i twórczošci, korespondencje Koresponcdencja Stanislawa Kota z Jaroslavem Bidlo, oprac. Piotr Biliňski (Kielce), Marek Durčanský (Praga), „Odrodzenie i Reformacja w Polsce" 2008. Listy Lucjana Malinowskiego do Jaroslawa Golla. Przyczynek do dziejów polsko-czeskich kontaktów rmukowo-kulturahrych w drugiej polowie XIX wieku, red. Stanislawa Sochacka, Opole 1975. Roman Poliak - Giovanni Maver. Korespondencja (1925-1969), tlum. Joanna Dimke-Kamola, Agnieszka Domarzadzka, wst^p i opracowanie komentarza Marcin Rabenda, red. naukowa Barbara Judkowiak, Poznaň 2013. Stefan Zeromski. Kalendarz žycia i twórczošci, oprac. Stanislaw Kasztelowicz, Stanislaw Eile, Kraków 1961. — 323 — Bibliografia (wybór) c) wydawnictwa okolicznošciowe Almanach Biblioteki Narodowej. W piečdziesieciolecie wydawnictwa 1919-1969, Wroclaw-Warszawa-Kraków 1969. Jdeme dál! K desátému výročí Československo-polského Klubu v Brně (1925-1935), Brno 1935. Pamietniki, wspomnienia, relacje CHLEDOWSKI, Kazimierz: Pamietniki. Galicja (1843-1880), Wroctaw 2006. DOBROWOLSKI, Stanislaw Wincenty: Memuary pacyfisty, Krakow 1989. GIELECKI, Wojciech Marceli: Przemówienie w Bibliotéce Jagiellonskiej 23 pazdziernika 1956 r., „Bibliotéka Jagielloňska - Biuletyn Miesi^czny" 1956, 10-11. KUREK, Jalu: Blyskawiczna lista wspomnien, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej" 1980, 4. LIPSKA, Helena: Z dawnej i nowej Jagiellonki (Wspomnienia z lat 1921-1956), „Bibliotéka Jagielloňska - Biuletyn Miesi^czny" 1956, 10-11. LEMPICKI, Stanislaw: Wspomnienia ossoliňskie, Wroclaw 2006. LEMPICKI, Stanislaw: Zloté paski. Wspomnienia ze szkoly galkyjskiej, Warszawa 1957. MŮRKO, Matyáš: Paměti, Praha 1949. PIGON, Stanislaw: Z prz§dziwa pami§ci, Warszawa 1968. PILAŘ, Jan: Eseje o poezji polskiej, red. W. Nawrocki, Warszawa 1987. PILAR, Jan: Má cesta za polskou poezií- Vzpomínky - portréty - eseje, Praha 1981. Praská polonistyka oczami absolwentów, w: M. Benešová, R. Rusin Dybalska, L. Zakopalová, 90 let pražské polonistiky - dějiny a současnost I 90 lat praskiej polonistyki - história i wspólczesnošč, Praha 2013. SLÁVIK, Juraj: Moja pamäť-živá kniha. Moje poslanie ve Varšave 1936-1937, red. J. Němeček v spolupráci a A. Essenom a J. Kuklíkom, Bratislava 2010; Moja pánmi - živá kniha. Moje poslanie ve Varšave U. 1938-1939, red. J. Němeček, V. Bystrický, J. Kuklík, Bratislava 2014. SEBA, Jan: Paměti legionáře a diplomata, red. J. Dejmek, Praha 2016. WITTLIN, Józef: Pójdž ze mnq, t. 1, Krakow 1985. Prasa „Ateneum" [Warszawa] 1939. „Bluszcz" [Warszawa] 1917. „Codzienny Kurier Lubelski" 1926. „Dziennik Polski" [Krakow] 1946-1947. „Dziennik Polski" [Londýn] 1945. „Ilustrowany Kurier Codzienny" [Krakow] 1917-1929. „Krytyka" [Krakow] 1914. „Kurier Poznaňski" 1924-1926. „Kurier Warszawski" 1926-1937. „Lidové noviny" [Brno] 1923. „Maski" [Krakow] 1919. — 324 — Bibliografia (wybór) „Národní listy" 1930, 1932, 1935-1936. „Národní osvobození" [Praga] 1935. „Národní politika" [Praga] 1926. „Nowa Reforma" [Kraków] 1924, 1926. „Odra" [Katowice-Wroclaw-Szczecin] 1945-1947. „Przegla_d Wspólczesny" [Kraków] 1922. „Rzeczpospolita" [Warszawa] 1925. „Slavische Rundschau" [Praga] 1929, 1933, 1939-1940. „Tygodnik Ilustrowany" [Warszawa] 1908. „Tygodnik Powszechny" [Kraków] 1948. „Zwrot" [Czeski Cieszyn] 1951-1953. Literatura na temat Szyjkowskiego (wybór): BARCIK, Mieczyslaw - CIEŠkAK, Adam - GASZYŇSKI, Pawel - GRODOWSKA-KUU Ň S K A , Danuta - PERKOWSKA, Urszula - ŽUKOWSKI, Przemyslaw Marcin, Corpus Studiosorum Universitatis lagellonicae 1850/51-1917/18 (S-S), haslo Szyjkowski Marian Walerian Roman, red. K. Stopka, Kraków 2014. BARON, Roman: Marian Szyjkowski (1883-1952), w: Roman Baron - Roman Madecki et ak, Česká polonistická studia: tradice a současriost (filologie - historie - politologie - právo), Praha 2014. BARON, Roman: Marian Szyjkowski (1883-1952), w: Roman Baron - Roman Madecki Jan Malicki et ak, Czeskie badania nad Polskq. w kontekšcie Európy Srodkowej i Wschoď niej, Praha 2016. BARON, Roman: Marian Szyjkowski w krggu czeskich poloriofilów i polskich czecliofilów, w: Sebastian Paczos - Urszula Kowalska-Nadolna (red.), Pól wieku wspólpracy - na tropách poznaňsko'bmeňskich kontaktów naukowych i kulturalnych. W 50. rocznice podpísania umowy partnerskiej mi^dzy miastami, Poznaň 2018. BARON, Roman: Od stereotypów narodowych do misji polsko-czeskiego zblíženia (fragment przebytej drogi Mariana Szyjkowskiego), w: Marceli Kosman (red.), Na obrzežach polityki, cz. 11, Poznaň 2017. BARON, Roman: Praski polonista Marian Szyjkowski a obecnošč polskiej kultury nad Weltawq,, w: Wieslaw Bondyra - Dariusz Kupisz - Jerzy Ternes - keszek Wierzbicki (red.), Studia z dziejów Európy Srodkowo-Wscliodniej. Ksigga pamiqtkowa pošwigcona Profesorowi Henrykowi Gmiterkowi, kublin 2018. BARON, Roman: Prof. Marian Szyjkowski a česko-polská vzájemnost I (1921-1939), „Sborník prací Pedagogické fakulty Masarykovy univerzity, řada společenských věd" 27, 2013, 1. BARON, Roman: Profesor Marian Szyjkowski oczami historyka. Z rozwažaň nad przyszlq biografiq twórcy czeskiej polonistyki uniwersyteckiej, w: Michala Benešová - Renata Rusin Dybalska - kucie Zakopalová et ak, Proměny polonistiky. Tradice a výzvy polonistických studií, Praha 2014. BARON, Roman: Przed podjgciem misji žyciowej. Z Iwowskiej drukami w šwiat literatury. Droga Mariana Szyjkowskiego do objgcia Katedry Jazyka i Literatury Polskiej Uniwersytetu Karola w Pradze, „História Slavorum Occidentis" 2015, 1(8). — 325 — Bibliografia (wybór) BARON, Roman: Spelniona misja. Prof. Marian Szyjkowski a „wzajemnošč" polsko-czeska, w: Marceli Kosman (red.), Na obrzeiach polityki, cz. 9, Poznaň 2013. BARON, Roman: Zaproszenie z Pragi. Marian Szyjkowski obejmuje Katedre Jezyka i Literatury Polskiej na Uniwersytecie Karola, w: Eugénia Karcz-Taranowicz (red.), Obszary i przestrzenie edukacji. Meandry - konteksty - dylematy, Ksi§ga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Zenonowi Jasiňskiemu, Opole 2016. B A R T O Š , Otakar: K pražskému působení Mariana Szyjkowskélio, „Slávia" 54, 1985, 3. B A R T O Š , Otakar: Památce prof. M. Szyjkowského, „Slovanský přehled" 40, 1954, 1. B A R T O Š , Otakar - DUTKOWSKI, Jan: Polonistyka czedioslowacka w okresie powojennego pietnastolecia, „Przegla_d Humanistyczny" 4, 1960, 6. B A R T O Š , Otakar - ŘEHÁČEK, Luboš: Polonistika, w: Josef Kurz (red.), Slovanská filologie na Univerzite Karlove, Praha 1968. BARYCZ, Henryk: Zapomniana karta w polsko-czeskich stosunkach kulturalnych, „Przeglqd Zachodni" 1954. BEDNAREK, Boguslaw: O Guwernantce Vladimíra Macury, „Przeglqd Uniwersytecki" 2018, 4(224). BENEŠOVÁ, Michala: Marian Szyjkowski a „jeho" dějiny polské literatury, w: Michala Benešová - Renata Rusin Dybalska - Lucie Zakopalová et ak, Proměny polonistiky. Tradice a výzvy polonistických studií, Praha 2014. B E N E Š O V Á , Michala - RUSIN DYBALSKA, Renata - Z A K O P A L O V Á , Lucie: 90 let pražské polonistiky - dějiny a současnost. 90 lat praskiej polonistyki - história i wspólczesnošč, Praha 2013. BEŠTA, Teodor (red.): Práce z dějin slavistiky IV, Padesát let polonistiky na Univerzitě Karlově v Praze, Praha 1977. B L Á H O V Á , Emilie - H L O U Š K O V Á , Jasna - Š L A U F O V Á , Eva - W O L L M A N , Slavomír, - ZELENKA, Miloš (red.): Slovanský ústav v Praze. 70 let činnosti, Praha 2000. BOROWIEC, Piotr: Jestešmy glosem milionów. Dzieje krakowskiego wydawnictwa i koncernu prasowego llustrowany Kurier Codzienny (1910-1939), Kraków 2005. BRZESKI, Jan W.: Szyjkowski Marian (1883-1952), w: idem, Srodowisko Biblioteki Jagielkniskiej 1775-1939. Slownik biograficzny, Kraków 2014. BYLINA, Stanislaw - MADANY, Edward - JAROSZEWICZ-KLEINDIENST, Barbara RUSSOCKA, Jadwiga: Stosunki literackie polsko-czeskie i polsko-slowackie 1890-1939, Jerzy ŠLIZIŇSKI (red.), Wroclaw 1978. CHVÍLA, Jakub: Vývoj a osobnosti pražské univerzitní polonistiky do roku 1939, FF UK, Praha 2014 (maszynopis pracy licencjackiej). CIECHANOWSKA, Zofia: Szyjkowski Marian, w: Slownik pracowników ksiajki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa-Lódž 1972. DAMBORSKY, Jiří: Polonistická studia ve filologických vědách v České republice, w: Milan Myška - Ryszard Gladkiewicz (red.), Česká polonistika a polská bohemistika. Polonistické studie v České republice a bohemistické studie v Polské republice v posledních třiceti letech. Historické a filologické obory, Praha 1995. DOLÍWA, Jacek: Polsko-československé kulturní vztahy v letech 1925-1934 v činnosti organizací polsko-československé vzájemnosti, FF UJEP, Brno 1985 (maszynopis rozprawy dok- torskiej). — 326 — Bibliografia (wybór) DYBALSKA, Renata - PAJAK, Aleksandra (red.): Práce z dějin slavistiky XIX, Kolokvium k 80. výročí polonistiky na Univerzitě Karlově v Praze, Praha 2005. Ď U R Č A N S K Ý , Marek: Marjan Szyjkowski (1883-1952), „Akademický bulletin" 2008, 12. GLEJBICKA, Ewa: Szyjkowski Marian, w: Jadwiga Czachowska - Alicja Szalagan (red.), Wspólczesni polscy pisarze i badacze literatury, t. 8, Warszawa 2003. GLEJBICKA, Ewa - BARON, Roman: Szyjkowski Marian, w: Polski Shwiúk Biograficzny, z. 204, t. 50/1: Szyjkowski Jan - Szynianski Edward, Warszawa-Kraków 2014. GRABOWSKI, Tadeusz Stanislaw: Dorobek literacko-naukowy Mariana Szyjkowskiego. Polskie czterdziestolecie: 1912-1952 i Czeskie trzydziestolecie: 1922-1952, w: Artur Závodský (red.), Franku Wolhrianovi k sedmdesátinám, Praha 1958. GRABOWSKI, Tadeusz Stanislaw: Ľzielo Mariaria Szyjkowskiego, „Tygodnik Powszechny" 9 VIII 1953. GRABOWSKI, Tadeusz Stanislaw: Marian Szyjkowski (Wspomnienie pošmiertne), „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego" 45, 1952. HECZKO-BALAJKOVÁ, Anetta: Marian Szyjkowski nie iyje..., „Zwrot" 1952, 10. JANKOWSKI, Edmund (red.): Slownik pseudonvmów pisarzy polskich (XV w. - 1970 r.), t. 6: A - Z (Nazwiska), haslo Szyjkowski Marian, Wroclaw-Warszawa-Kraków 1996. JAROSZEWICZ-KLEINDIENST, Barbara: Idea zbliienia polsko-czeskiego w polskich czasopismach slawistycznych w latách 1918-1939, „Slávia Occidentalis" 1973. K A R D Y N I - P E L I K Á N O V Á , Krystyna: Komparatystyczny projekt Marian Szyjkowskiego, w: eadem, Cechy krásné, Cechy mé...". Czeska i polska literatura we wzajemnych interakcjach, Miscellanea literaturoznawcze: eseje, studia, szkice, Brno 2017. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Komparatystyka Mariana Szyjkowskiego, „Pami^tnik Literacki" 2018, 2. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Marián Szyjkowski, w: Jerzy Starnawski (red.), Slownik badaczy literatury polskiej, t. 5, Lódž 2002. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Marian Szyjkowski, w: Litteraria Humanitas VIII. Komparatistika. Genologie. Translatologie, Brno 2000. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Marian Szyjkowski, w: eadem, Uwiedzeni przez polskq literatury. Czeska polonistyka literacka, Warszawa 2003. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: O tradycjach, zadaniach i wyzwaniach czeskiej polonistyki literackiej, „Slávia Occidentalis" 2011. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Polonistyka czeska w latách 1945-1995, „Pamiemik Literacki" (Londýn) 1996, 21. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Poklosie komparatysty. Studia o polskiej i czeskiej literaturze, Brno 2007. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Ronxantyk i realista. Dwa wspomnienia z okazji dwóchsetnej rocznicy urodzin Zygmunta Krasmskiego i Józefa Ignacego Kraszewskiego, „Proudy. Středoevropský časopis pro vědu a literaturu" 2012, 1. K A R D Y N I - P E L I K Á N O V Á , Krystyna: Rycerze hermeneutyki i „ciemni wykladacze" (Czeska polonistyka literacka: kierunki rozwoju, metodologie, gatunki historycznoliterackie uj%č literatury polskiej, w: Ludvík Štěpán (red.), 80 let české polonistiky. Obraz Celostátního fóra polonistů u příležitosti 80 let české polonistiky a 50. výročí básníků K.I. Galczynského a J. Tuwmm, Brno 2004. — 327 — Bibliografia (wybór) K A R D Y N I - P E L I K Á N O V Á , Krystyna: W osiemdziesieciolecie utworzenia Katedry Jazyka i Literatury Polskiej w Pradze. Zarys dziejów czeskiej polonistyki literackiej, „Slávia" 72, 2003/2004,4.^ KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Uwiedzerú przez polskq literatury. Czeska polorústyka literacka, Warszawa 2003. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Z inedit české literárněvědné polonistiky, w: Ivo Pospíšil - Ludvík Štěpán (red.), Litteraria humanitas Vlil. Komparatistika, genealogie, translatologie. Krystyna Kardyni-Pelikáriová, Brno 2000. KAVKA, František - PETRÁŇ, Josef (red.): Dějiny Univerzity Karlovy, 4: 1918-1980, Praha 1998. KORZENIEWSKA, Ewa (red.): Slownik wspólczesnych pisarzy polskich, t. 3 (R-Z), Warszawa 1964. KORZENNY, Jan: Prekursor zwiqzków czesko-polskich (W 50. rocznice šmierci Mariana Szyjkowskiego), „Zwrot" 2002, 9. KREJČÍ, Karel: Marian Szyjkowski, „Slovanský přehled" 1930, 7. KREJČÍ, Karel: Nad uzavřeným vědeckým duem Mariana Szyjkowskélio, „Slovesná věda" 1952, 1-2. KREJČÍ, Karel: Třicetiletí polonistických studií na Karlově universitě, „Slovanský přehled" 39, 1953, 9. KREJČÍ, Karel: Založení stolice polskélvo jazyka a literatury na Karlově univerzitě v Praze, w: Padesát let polonistiky na Univerzitě Karlově v Praze, Práce z dějin slavistiky 4, red. T. Bešta, Praha 1977. KUDELKA, Milan: Szyjkowski Marian, w: Milan Kudělka - Zdeněk Šimeček et al., Československé práce o jazyce, dějinách a kultuře slovanských národů od r. 1760. Biograjicko-bibliograjický slovník, Praha 1972. KUDĚLKA, Milan - ŠIMEČEK, Zdeněk - Š Ť A S T N Ý , Vladislav - VEČERKA, Radoslav: Československá slavistika v letech 1918-1939, Praha 1977. KWIATEK, Jolanta - KWIATEK, Aleksander: Szyjkowski Marian, w: Zenon Jasiňski - Bogdan Cimala (red.), Leksykon Polaków w Republice Czeskiej i Republice Slowackiej, t. 2, Opole 2013. OLASZEK-KOTYNEK, Krystyna: Polonista Marian Szyjkowski (1883-1952) w czeskiej Pradze, w: Roman Baron - Malgorzata Michalská (red.), Sladami Polaków w Pradze (XIX-XXI wiek). Szkice i portréty historyczno-literackie, Praga 2017. PAJÁK, Aleksandra: Marian Szyjkowski a poczatki praskiej polonistyki, w: Renata Dybalska Aleksandra Pajqk (red.), Práce z dějin slavistiky XIX, Kolokvium k 80. výročí polonistiky na Univerzitě Karlově v Praze, Praha 2005. PA N K O , Gražyna: O stosunkach kulturalnych polsko-czechoslowackich w šwietle Wiadomošci Literackich z lat 1924-1930, „Sborník prací Pedagogické fakulty Masarykovy univerzity, řada společenských věd" 26, 2012, 2. PERETIATKOWICZ, Antoni - SOBESKI, Michal (red.): Wspólczesna kultura polska. Nauka - literatura - sztuka. Zyciorysy uczonych, literatów i artystów z wyszczególnieniem ich prac, haslo Szyjkowski Marjan, Poznaň 1932. POSPÍŠIL, Ivo - MADECKI, Roman a kolektiv: Česká polonistika: nové výzvy, nová téniata, Brno 2012. POSPÍŠIL, Ivo - ŠTĚPÁN, Ludvík (red.): Litteraria hunxanitas VIII. Komparatistika, genealogie, translatologie. Krystyna Kardyni-Pelikánová, Brno 2000. — 328 — Bibliografia (wybór) ŘEHÁČEK, Luboš: Přehled dějin české polonistiky na Karlově universitě v Praze, „Acta Universitatis Carolinae - História Universitatis Carolinae Pragensis" 5, 1964, 1-2. Š R O D K A , Andrzej: Szyjkowski Marian, w: idem, Vezeni polscy XIX-XX stulecia, t. 4: S-Z, Warszawa, 1998. Š V R Č I N O V Á , Renata: Vědecké a publicistické práce prof. Marjana Szyjkowskélio v československých časopisech (1923-1952), FF UK, Praha 1985 (maszynopis pracy magisterskiej). TAYLOR, Stephen (red.): Wlio's who in Central and East Europe 1933/34- A biographical Dictionary containing about 10.000 biographies of prominent people from Albania, Austria, Bulgaria, Czechoslovakia, Danzig, Estonia, Finland, Greece, Hungary, Latvia, Liechtenstein, Lithuania, Poland, Rumania, Switzerland, Turkey and Yugoslavia, haslo Szyjkowski Marjan, Zurich 1935. VÍTOVA, Lenka: Szyjkowski Marian, w: Ludvík Štěpán (red.), Slovník polských spisovatelů, Praha 2000. VRTEL-WIERCZYNSKI, Stefan: Jubileusz katedry prof. Mariana Szyjkowskiego w Pradze 1923-1948, „Przeglad Zachodni" 1949, 1-2. " VRTEL-WIERCZYNSKI, Stefan: Marian Szyjkowski (* 15 XII 1883 f 21 IX 1952), „Przeglad Zachodni" 8, 1952, 9-10. VRTEL-WIERCZYNSKI, Stefan: Marian Szyjkowski, „Sprawozdania Poznaňskiego Towarzystwa Przyjaciól Nauk" 17, 1955. VRTEL-WIERCZYNSKI, Stefan: Marian Szyjkowski (15 XII 1883 - 21 IX 1952), „Památník Slowiaňski" 5, 1955. ZIEJKA, Franciszek: Nasza rodzina w Europie, Kraków 1995. ZIEJKA, Franciszek: Publicystyka Mariana Szyjkowskiego, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Historycznoliterackie" 39, Kraków 1980. Literatura (wybór) ACHREMOWICZ, Elžbieta - ZABSKI, Tadeusz: Towarzystwo Literacko-Slowianskie we Wroclawiu 1836-1886, Wroclaw 1973. ARVANITI, Joanna - PIETRZKIEWICZ, Dorota: Stulecie Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Katalog wystawy, Warszawa 2007. BACHORZ, Józef: Dziewigtimstowieczni nas/ o Czeclvxch, w: Gražyna Borkowska - Monika Rudaš-Grodzka (red.), Miedzy Wsclvodema Zaclvodem. Europa Mickiewicza i innych. O relacjach literatury polskiej z kulturami ošciennymi, Wroclaw-Warszawa-Kraków 2007, s. 87-103. BACKVIS, Claude: Teatr Wyspiaňskiego jako urzeczywistnienie polskiej koncepeji dramatu, „Památník Teatrálny" 1957, 3-4. BAKULA, Boguslaw: História i komparatystyka: szkice o literaturze i kulturze Europy Srodkowo-Wschodniej XX wieku, Poznaň 2003. BALUCH, Jacek: Czesko-polskie zvjiazki literaekie, w: Józef Bachórz - Alina Kowalczykowa (red.), Slownik literatury polskiej XIX wieku, Wroclaw 1991. BALUCH, Jacek: Wiersz i przeklad. Studia polsko-ezeskie, Kraków 2007. BANDO, Adam: „Kurier Literacko-Naukowy" dodatek do „llustrowanego Kuriéra Codziennego", w: Kraków - Lwów. Ksiqzki - czasopisnvx - biblioteki XIX i XX wieku, t. 4, red. J. Jarowiecki, Kraków 1999. — 329 — Bibliografia (wybór) B A Ň D O , Adam: Nie tylko krew na pierwszej stronie. Problematyka kulturalna na lamách „llustrowanego Kuriéra Codziennego" w latách 1918-1939, Kraków 2006. BANDO, Adam: Obraz kultury i literatury na lamách „llustrowanego Kuriéra Codziennego" w latách 1918—1939 (wyniki analizy prasoznawczej), „Studia ad Bibliothecarum Scientiam Cracoviensis" 4, 2006. BARON, Roman: Ambasadorowie wzajemnego zrozumienia. Niedocenieni twórcy pomostów miedzy polskq i czeskq kulturq (X1X-XX1 w.), Toruň 2013. BARON, Roman: The Czedioslovak-Bolish Club in Brno (1925-1939), „Czech-Polish Historical and Pedagogical Journal" 3, 2011, 1. BARON, Roman: Dorobek czeskiej historiografii na polu badaň nad dziejami Polski okresu zaborów, w: Michal Baczkowski - Tomasz Gqsowski - Andrzej Nowak - Zenon Piech Bogdan Szlachta (red.), Widziane z zewriqtrz. I Kongres Zagranicznych Badaczy Dziejów Polski, Kraków, 28-30 czerwca 2007 roku, t. 2, Warszawa 2011. BARON, Roman: Migdzy Polskq i Czechami. W optyce historyka z Brna, Toruň 2009. BARON, Roman: Obraz Czedia w spoleczeňstwie polskim. Przyklad Galicji, „Prace Historyczne. Zeszyty Naukowe UJ" 136, 2009. BARON, Roman: Polacy w Karlových Várach, w: Marceli Kosman (red.), Iriowroclaw - stolica Kujaw Zadiodnich na tie wybranych europejskich uzdrowisk, Poznaň 2013. BARON, Roman: Rzecz o niektorých z^iazkach Henryka Sienkiewicza z Czedvxmi, w: Iwona Hofman - Wojciech Maguš (red.), Przez Kresy i historie po obrzeia polityki. Profesorowi Marcelemu Kosmanowi w pólwiecze pracy naukowej, t. 2, cz. 1: Wkrggu literatury, Toruň 2011. BARON, Roman: Szkic do czeskiego portrétu Polski i Polaków (ambiwalentny stereotyp i pózytywny obraz), w: Robert Kusek - Jacek Purchla - Joanna Sanetra-Szeliga (red.), Národy & stereopyty 25 latpózniej. Nowe granice, nowe horyzonty, Kraków 2015. BARON, Roman - MADECKI, Roman et al.: Česká polonistická studia: tradice a současnost (filologie - historie - politologie - právo), Praha 2014. BARON, Roman - MADECKI, Roman - MALICKI, Jan et al.: Czeskie badania nad Polskq w kontekšcie Europy Srodkowej i Wsdiodniej, Praha 2016. BARON, Roman - MICHALSKÁ, Malgorzata (red.), Šladami Polaków w Pradze (X1X-XX1 wiek). Szkice i portréty historyczno-literackie, Praga 2017. B A R T O Š , Otakar: Adolf Černý a Polsko, „Acta Universitatis Carolinae - História Universitatis Carolinae Pragensis" , t. 5, fasc. 1-2, 1964. BARTOŠ, Otakar: Československo-polské kulturní vztahy ve 20. století, w: Otakar Bartoš - Jan Havránek (red.), Z dějin československo-polských vztahů, Praha 1963. B A R T O Š , Otakar - DUTKOWSKI, Jan: Polonistyka czedioslowacka w okresie powojennego pietnastolecia, „Przegla_d Humanistyczny" 1960, 6. BARTOŠ, Otakar - HAVRÁNEK, Jan (red.): Z dějin českoslovemko-polských vztahů, Praha 1963. BARYCZ, Henryk: Dziejowe zwiqzki Polski z Uniwersytetem Karola w Pradze, Poznaň 1948. BARYCZ, Henryk: Zapomniana karta w polsko-czeskich stosunkach kulturalnych, „Przeglqd Zachodni" 1954. BATOWSKI, Henryk: Mickiewicz jako badacz Shwiaiiszczyzny, Wroclaw 1956. BATOWSKI, Henryk: Przyjaciele Slowiarde, Warszawa 1956. BATOWSKI, Henryk: Wspólpraca slowiaňska. Zagadnienia polityczne, kulturalne i gospodarcze w przeszhšci i terazniejszošci, Warszawa 1946. — 330 — Bibliografia (wybór) BASAJ, Mieczyslaw - U R B A Ň C Z Y K , Stanislaw (red.): Slawistyka na przelomie XIX i XX wieku, Wroclaw 1990. BAJBIAK, Grzegorz Pawel: Funeralia narodowe. Pogrzeby patriotyczne Polaków w czasach niewoli (Eseje historyczne), Warszawa 2016. BAJBIAK, Grzegorz Pawel: Metropolia i zašcianek. Wkr^gu „Chiméry" Zenona Przesmyckiego, Warszawa 2002. BAJBIAK, Grzegorz Pawel: Sobie, ojczyznie czy potomnošci... Wybrane problémy mecenátu kulturalnego elit na ziemiach polskich w XIX wieku, Warszawa 2010. BAJBIAK, Grzegorz Pawel - KRO LAK, Joanna (red.): Polsko-czeskie tropy kulturahie w XX wieku, Warszawa 2012. BEAUVOIS, Daniel: Wilno - polska stolica kulturalna zäboru rosyjskiego 1803-1832, Wroclaw 2010. BEČKA, Jiří: Česko-polské styky a vztahy v oblasti kultury od šedesátých let 19. století do moderny, w: Západoslovanské literatury v českém prostredí do roku 1918, Praha 2003. BEČKA, Jiří: Henryk Sienkiewicz v Čediách a na Moravě, nieopublikowana rozprawa doktorská, 1960. BEČKA, Jiří: Prevoz ostatků Henryka Sienkiewicze ze Švýcar do vlasti r. 1924 a oslavy v Československu, „Slávia Occidentalis" 24, 1964. B E N E Š O V Á , Michala - RUSIN DYBALSKA, Renata - Z A K O P A L O V Á , Lucie a kol: Proměny polonistiky. Tradice a výzvy polonistických studií, Praha 2014. BIDLO, Jaroslav: Dějiny Slovanstva, Praha 1927. BIDLO, Jaroslav: O stycích česko-polských, „Slovanský přehled" 1903-1904. BIDLO, Jaroslav: Poláci a Českolovenska republika, Praha 1919. BIERNACKI, Andrzej: História ošmiu zjazdów polonistycznych. Od Midiala Bobrzynskiego do Stefana Zólkiewskiego, Warszawa 1997. BILCZEWSKI, Tomasz: Komparatystyka i interpretacja. Nowoczesyie badania porównawcze wobec translatologii, Kraków 2010. BILIŇSKI, Piotr: Feliks Koneczny (1862-1949). Zyáe i dzialalmšč, Warszawa 2001. B L Á H O V Á , Kateřina: České dějepisectví v dialogu s Evropou (1890-1914), Praha 2009. B L Á H O V Á , Kateřina (red.): Komunikace a izolace v české kultuře 19. století, Praha 2002. BOBROWNICKA, Maria: Dramat czeski i slowacki na scénach polskich, Wroclaw 1965. BOBROWNICKA, Maria: Narkotyk mitu. Szkice o šwiadomošci ivxrodowej i kulturowej Slowian zadiodnich i poludniowych, Kraków 1995. BOBROWNICKA, Maria: Patologie toisamošci narodowej w postkomunistycznydi krajach slowiaňskich, Kraków 2006. BOBROWNICKA, Maria: Pogranicza w centrum Evropy. Slavica, Kraków 2003. BOBROWNICKA, Maria: Studia nad twórczošciq Juliusza Zeyera, Kraków 1959. BOBROWNICKA, Maria: Z problemów literatur slowianskich, Katowice 1976. BOGUCKA, Maria: Kultura — naród — trwanie. Dzieje kultury polskiej od zctrania do 1989 roku, Warszawa 2008. B O H Á Č , Antonín - MALÝ, Jiří - EISNER, Pavel - FILIP, Jan - M A C Ů R E K , Josef, W O L L M A N , Frank: Obrysy Slovanstva. Sborník přednášek Slovanského ústavu, Praha 1948. BOLECKI, Wlodzimierz - GAZDA, Grzegorz (red.): Stereotypy w literaturze (i tui obok), Warszawa 2003. — 331 — Bibliografia (wybór) BOLECKI, Wlodzimierz - KRASKOWSKA, Ewa (red.): Kultura w stanie przekladu. Translatologia - Komparatystyka - Transkulturowošč, Warszawa 2012. BOLECKI, Wlodzimierz - NYCZ, Ryszard (red.): Sporne i bezspome problémy wspólczesnej wiedzy o literaturze, Warszawa 2002. BOLECKI, Wlodzimierz - OPACKI, Ireneusz (red.): Genologia dzisiaj, Warszawa 2000. BORÁK, Mečislav - GLADKIEWICZ, Ryszard (red.): Česká polonistika a polská bohemistika na prelomu století. Czeska polonistyka i polska bohemistyka na przelomie stuleci, Praha 2009. BOROWY, Waclaw: O wplywach i zaleznošciach w literaturze, Krakow 1921. BRUCKNER, Aleksander: Dzieje kultury polskiej, t. 2: Polska u szczytu potegi, Warszawa 1958. BRUCKNER, Aleksander: Zarys dziejów literatur ijgzyków literackich slowianskich, Lwów 1929. BRUMMER, Alexandr: Slovanství a slovanská tradice v meziválečném Československu 1918- 1938, práca doktorská, Uniwersytet Masaryka w Brnie 2012. BRZOSTOWSKA-TERESZKIEWICZ, Tamara: Komparatystyka literacka wobec translatologii. Przeglqd stanowisk badawczych, „Przestrzenie teorii" 2004, 3—4. BRZOZA, Czeslaw: Krakow migdzy wojnami. Kalendariwn 28 X 1918 - 6 IX 1939, Krakow 1998. BRZOZA, Czeslaw: Polityczna prasa krakowska 1918-1939, Krakow 1990. BRZOZA, Czeslaw: Polskie Stronnictwo Republikanskie (1918-1919), „Studia Historyczne" 1991, 2(133). BURZYŇSKA, Anna - MARKOWSKI, Michal Pawel: Teorie literatury XX wieku. Podre.cznik, Krakow 2006. CALEK, Anita: Biografia naukowa: od koncepcji do narracji. Interdyscyplinamošč, teorie, metody badawcze, Krakow 2013. CIEŠLA-KORYTKOWSKA, Maria - PLASZCZEWSKA, Olga (red.): Dziedzictwo Odyseusza. Podrói, obcošč i toisamošč, identyfikaqa, przestrzeň (Komparatystyka polska. Tradycja i wspólczesnošč 1), Krakow 2007. COGHEN, Monika: Lord Byron and the Metamorplvoses ofpolidori's Vampyre, „Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis" 2011, 6. CUDAK, Romuald (red.): Literatura polska na šwiecie, t. 2: Lektury Z I K I W C Ó W , Katowice 2007. CUDAK, Romuald (red.): Literatúra polska w šwiecie, t. 3: Obecnošci, Katowice 2010. CZAPLlNSKA, Joanna: Czeskie mistyfikacje (nie tylko) literackie jako czynnik kulturo- i kultotwórczy, „Pami^tnik Slowiaňski" 59, 2009, 2. CZERNY, Zygmunt: Poslowie, w: Pedro Calderón de la Barca. Dramaty, poslowiem opatrzyl Zygmunt Czerny, Krakow 1975. ČERNÝ, František: Kapitoly z dějin českého divadla, Praha 2000. DASZYK, Krzysztof Karol: „Niech wróci mogila"... Ideowo-polityczne spory o wawelski grób dla Juliusza Slowackiego, Krakow 2010. DAJBROWSKI, Mieczyslaw: Tekst mi^dzykulturowy. O przemianach literatury emigracyjnej, Warszawa 2016. DAJBROWSKI, Mieczyslaw (red.): Komparatystyka dla humanistów, Warszawa 2011. DEJMEK, Jindřich: Diplomacie Československa, t. 1: Nástin dějin Ministerstva zahraničních věcí a diplomacie (1918-1992), Praha 2012. DEJMEK, Jindřich: Edvard Beneš. Politická biografie českélvD demokrata, t. 2: Prezident republiky a vůdce národnílio odboje (1935-1948), Praha 2008. DEJMEK, Jindřich a kol.: Československo. Dějiny státu, Praha 2018. — 332 — Bibliografia (wybór) DOLANSKÝ-HEIDENREICH, Julius: Tysiqc lat naszych stosunków z Polskq, tlum. Irena Ryšánková, Maria Tomczyňska, Praga 1950. DOLANSKÝ-HEIDENREICH, Julius: Vliv Mickiewiczův na českou literaturu předbřeznovou: studie srovnávací, Praha 1930. D O L A N S K Ý - H E I D E N R E I C H , Julius (red.): Co číst z literatur slovanských posledních let, Praha 1935. DELAPERRIERE, Maria: literatura polska w interakcjach. Szkice porównawcze z literatury i kultury, Warszawa 2010. D O B R O T O V Á , Ivana - HANCZAKOWSKI, Michal: Recepcja literatury polskiej w wybranych szkolach šrednich w Republice Czeskie], w: literatura polska w swiecie, t. 1: Zagadnienia recepcji i odbioru, red. R. Cudak, Katowice 2009. D O M A Ň S K A , Ewa - STOBIECKI, Rafal - WIŠLICZ, Tomasz (red.): História - dziš. Teoretyczne problémy wiedzy o przeszhšci, Kraków 2014. D O M A Ň S K A , Ewa - TOPOLSKI, Jerzy - WRZOSEK, Wojciech: Miedzy modemizmem a postmodemizmem. Historiografia wobec zmian w filozofii historii, Ponaň 1994. DOROVSKÝ, Ivan - VÁLEK, Vlastimil - VEČERKA, Radoslav - ČEJKA, Mirek (red.): Slavica na Masarykově univerzitě v Brně. Literární věda, jazykověda, historiografie, uměnovědy, wyd. 2, Brno 1993. DYBIEC, Julian: Polska Akadémia Umiejgtnošci 1872-1952, Kraków 1993. DYBIEC, Julian: Vniwersytetjagielloňski 1918-1939, Kraków 2000. DYBIEC, Julian: Uniwersytet Lwowski pod zaborem austriackim, w: Wanda Lohman (red.), Universitati Leopoliensi. Trecentesimum quinquagesimum anniversarium suae fundationis celebranti. In memoriam, Kraków 2011, s. 65-76. DYBIEC, Julian: Zwiqzki Akademii Vmiej^tivosci w Krakowie z naukq czeskq i slowackq w latách 1873-1918, w: Jan Janko - Irena Stasiewicz-Jasiukowa (red.), Z dziejów polsko-czeskich i polsko-slowackich kontaktów naukowych, Warszawa 1990. DYBIEC, Julian (red.): Uráwersytetjagielloiiski. Zlota ksi^ga Wydzialu Historyczriego, Kraków 2000. DZIECHCINSKA, Hanna: Biografistyka starpolska w latách 1476-1627 (kierunki i odmiany), Wroclaw-Warszawa-Kraków-Gdaňsk 1971. D U R Č A N S K Ý , Marek: Czlonkostwo zagraniczne polskich i czeskich uczonych w akadémiách narodowych: PAU i CAVU, Prace Komisji Historii Nauki 6, 2004. DURČANSKÝ, Marek: Wladyslaw Mieczyslaw Kozhwski a česká filozofie, w: Slovanství a věda v 19. a 20. století, Praha 2006, s. 55-76. DURČANSKÝ, Marek (red.): Slovanství a věda v 19. a 20. století, Praha 2006. ERGETOWSKI, Ryszard - SKURA, Adam: Kontakty J.S. Bandtkiego z uczonymi czeskimi i slowackimi, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 1985, 3^1. FIEGUTH, Rolf: Patos klasycystycznie przytlumiajqcy. O „Barbarze Radziwillównie Felinskiego, tlum. Krystyna Krzemieniowa, „Pamietnik Literacki" 1973. FILIPOWICZ, Halina - KARCZ, Andrzej - TROJANOWSKA, Tamara: Polonistyka po amerykansku. Badania nad literatur q polskq w Ameryce Póhvocnej (1990-2005), Warszawa 2005. FINKEL, Ludwik - STARZYNSKI, Stanislaw: História XJniwersytetu Lwowskiego, cz. 1-2, Lwów 1894. FISCHER, Otokar: K česko-polským stykům divadelním, „Nová Svoboda" 1928, 4. FIT A, Stanislaw - SWIERCZYNSKA, Dobroslawa: Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza 1886-2006, Wroclaw-Warszawa-Kraków 2006. — 333 — Bibliografia (wybór) FRIEDL, Jiří: Češí a Poláci na Těšínsku 1945-1949, Praha-Brno 2012. FRIEDL, Jiří: Delegatura polskiej misji repatriacyjnej w Pilznie. Udzial w nielegalnych przerzutach Polaków oraz ucieczka pracowników na Zadvód w 1945 roku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielloňskiego. Prace Historyczne" 142, 2015, 1. FRIEDL, Jiří: Domů, a za svobodou. Role Československa v migracích obyvatel Polska v letech 1945-1948, Praha 2020. FRIEDL, Jiří: Na jedným froncie. Gzechoslowacko-polskie stosunki wojskowe 1939-1945, Gdaňsk-Warszawa 2011. FRIEDL, Jiří: Počátky spolupráce Československa a Polska při repatriaci svých občanů po druhé světové válce (do uzavření repatriační smlouvy), „Slovanský přehled" 2013, 3—4. FRIEDL, Jiří - JIRÁSEK, Zdeněk: Rozpačité spojenectví. Československo-polské vztahy v letech 1945-1949, Praha 2008. FRIEDL, Jiří - JUREK, Tomasz - ŘEZNÍK, Miloš - WIHODA, Martin: Dejiny Polska, Praha 2017. GAJAK-TOCZEK, Malgorzata: Dzieje V Gimnazjum Paňstwowego we Lwowie - wydarzenia, fakty, sylwetki uczniów i nauczycieli, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica" 2011, 14. GAJAK-TOCZEK, Malgorzata: Mgskie gimnazja paňstwowe we Lwowie w latách 1772-1914, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica" 2010, 13. GARLICKA, Aleksandra: Rozwój badán nad historiq prasy w Polsce (czesč 1: do 1939 roku), „Rocznik Historii Czasopišmiennictwa Polskiego" 1962. GASS, Izabela: Szwajcaria oczami Polaków na przelomie XIX/XX wieku, Warszawa 2017. G A W A R E C K A , Anna: Margines i centrum. Obecnošč forrn kultury populárnej w literaturze czeskiej dwudziestolecia migdzywojennego, Poznaň 2012. GIEROWSKI, Piotr: Struktury historii. O czeskim projekcie dziejów literatury na tle recepcji praskiego štrukturalizmu w Polsce, Kraków 2013. GMITEREK, Henryk: Zwiqzki intelektuálne polsko-czeskie w okresie Odrodzenia, Lublin 1989. GOLÁBEK, Józef: Placówki polonistyczne za granicq. II. Polonistyka w Czedioslowacji, „Nauka Polska: jej potrzeby, organizacja I rozwój" 23, 1937. GOSK, Hanna: Opowiešci „skolonizowanego/kolonizátora". W kregu studiów postzaleznosciowych nad literatury polsky XX i XXI wieku, Kraków 2010. GOSZCZYNSKA, Joanna: Wielkie spory malego národu, Warszawa 2015. GOSZCZYNSKA, Joanna - SZWAT-GYLYBOWA, Gražyna (red.): Przemilczenia w relacjach miedzykulturowych, Warszawa 2008. GORA, Barbara: Czasopisma Iwowskie wydawane w XIX i XX wieku zachowane w zbiorach Biblioteki Wyiszego Seminarium Dudiownego w Pelplinie, w: Kraków - Lwów. Ksiqzki czasopisma - bilioteki XIX i XX wieku, t. 6, cz. 2, red. J. Jarowiecki, Kraków 2003. GRABSKI, Andrzej Feliks: Zarys historii historiografii polskiej, Poznaň 2000. GRELL, Jadwiga (red.): Czechy i Polska na szlakach ich kulturalnego rozwoju, Kraków 1998. GROBELNY, Andělín - BAKALA, Jaroslav (red.): Tisíc let česko-polské vzájemnosti, t. 1-2, Opava 1966-1967. GRUDZIEN, Sebastian: Henryk Batowski a wspólpraca slowiaňska (do 1939 r.), w: Henryk Batowski 1907-1999. Materiály z Sesji Naukowej PAU w dniu 18 kwietnia 2000 r., Kraków 2003. — 334 — Bibliografia (wybór) GRUSZCZYK, Marcela: Dzialalnošč Komitétu Shwiaňskiego w Polsce na tie ruchu nowoshwiaňskiego po II wojnie šwiatowej, w: Letnia Szkola Historii Najnowszej 2011, red. P. Gasztold-Seň, L. Kamiňski, Warszawa 2012. GUBRYNOWICZ, Bronislaw: Schiller w Polsce (z powodu ksiqiki Dr. M. Szyjkowskiego), Lwów 1916. HEJMEJ, Andrzej: Komparatystyka. Studia literackie - studia kulturowe, Kraków 2013. HELLICH, Artur: Niecheč do wyznawania. O kulturze autobiografii w Polsce, „Autobiografia" 2016, 2. HENDRYKOWSKA, Malgorzata: Kronika kinematografii polskiej 1895-1997, Poznaň 1999. H L Ô Š K O V Á , Hana - POSPÍŠIL, Ivo - ZELENKOVÁ, Anna (red.): Slavista Jiří Horák v kontexte literatúry a folklóru, t. 1-2, Bratislava-Brno 2012. HORÁK, Jiří: T. G. Masaryk a slovanské literatury, Praha 1931. HORÁK, Jiří: Z dějin literatur slovanských, Julius Dolanský - Jan Thon (red.), Praha 1948. HORÁK, Jiří (red.): Slovanská vzájemriost 1836-1936. Sbomíkpradk 100. výročí vydání rozpravy Jana Kollára o slovanské vzájemnosti, Praha 1938. HORÁK, Jiří (red.): Slovanský ústav v Praze Adamu Mickiewiczovi 1834-1934, Praha 1934. HRDINA, Martin - PIORECKÁ, Kateřina (red.): Historické fikce v české kultuře 19. století, Praha 2014. HROCH, Jaroslav - K O N E Č N Á , Magdalena - HLOUCH, Lukáš: Proměny hermeneutickélv) myslení, Brno 2010. H U D Y M A Č , Aleksandra: „Wola ich ludzkq. jest, nasza - boskq". Modele dyskursu odrodzeniowego w dziewigtnastowiecznej epistolografii slowiaňskiej, Kraków 2014. HULEWICZ, Jan: Akadémia IJmiej^tnosci w Krakowie 1873-1918. Zarys dziejów, WroclawWarszawa 1958. JAKOBSON, Roman: Selected Writings. On Verse, Its Masters and Explorers, Sephen Rudy Martha Taylor (red.), Mouton Publishers, The Hague-Paris-New York 1979. JAKOBSON, Roman: Z zagadnien struktury czeskiego poematu romantycznego. Máj Karia Hyrika Máchy, przeložyla K. Pomorska, „Pamietnik Literacki" 1960, 2-3. JAKUBOWSKA, Urszula: Lwów na przelomie XIX i XX wieku, Warszawa 2016. JANASZEK-IVANIČKOVÁ, Halina: Misjonarze i konsumenci. Literatura i wartošci w krajach slowianskich, Katowice 1987. JANASZEK-IVANIČKOVÁ, Halina: O wspólczesnej komparatystyce literackiej, Warszawa 1989. JANASZEK-IVANIČKOVÁ, Halina - MADANY, Edward (red.): Wcudzych oczach.Zproblematyki swiadomosci narodowej we wspólczesnych literatúrach zachodnio- i poludniowoslowiaňskich, Wroclaw-Warszawa-Kraków-Gdaňsk-Lódž 1983. JANION, Maria: Goraczka ronKintyczna, Warszawa 1975. JANION, Maria: Lucjan Siemienski: poeta romantyczny, Warszawa 1955. JANION, Maria: Niesamowita Slowiaňszczyzna. Fantazmaty literatury, Kraków 2006. JANION, Maria - ŽMIGRODZKA, Maria: Romantyzm i história, Warszawa 1978. JANKOWSKA, Barbara: Kontakty teatrálne czesko-polskie w okresie dyrekcji F.A. Šuberta i J. Kvapila w Teatrze Narodowym w Pradze (lata 1883-1914), w: Jerzy Šliziňski - Stanislaw Bylina - Edward Madany - Jadwiga Russocka (red.), Studia pošwigcone stosunkom literackim polsko-czeskim i polsko-slowackim, Wroclaw-Warszawa-Kraków 1969. — 335 — Bibliografia (wybór) JANOUŠEK, Pavel: Čerruí kočka aneb Subjekt znalce v myslení o literatuře ajelio komunikační strategie, Praha 2012. JANOUŠEK, Pavel: Ten, který byl. Vladimír Macura mezi literaturou, vědou a hrou, Praha 2014. JAROWIECKI, Jerzy: Dzieje prasy polskiej we Lwowie do roku 1945, Kraków-Wroclaw 2008. JAROWIECKI, Jerzy: Prasa Iwowska w dobie popowstaniowej, w: Kraków - Lwów. Ksiqzki, czasopisma, biblioteki XIX i XX w., red. J. Jarowiecki, Kraków 1996. JAROWIECKI, Jerzy: Typológia i statystyka prasy Iwowskiej w latách 1864-1939, w: Kraków - Lwów. Ksiqzki - czasopisma - biblioteki XIX i XX wieku, t. 4, Kraków 1999. JAROSZEWICZ-KLEINDIENST, Barbara: Czechy i Czesi w opiniach polskich pamietnikarzy XIX wieku (do powstania styczniowego), Wroclaw 1985. JAROSZEWICZ-KLEINDIENST, Barbara: Czescy dzialacze polonojilscy rniedzy powstaniem styczniowym a pierwszq. wojnq šwiatowq, w: Jerzy Šliziňski (red.), Slawistycz>ie studia literaturoznawcze pošwigcone Vil ~Mi%dzynarodowemu Kongresowi Slawistów, Wroclaw-Warszawa-Kraków-Gdaňsk 1973. JAROSZEWICZ-KLEINDIENST, Barbara: Idea zblíženia polsko-czeskiego w ujeciu polskich czasopism slawistycznych okresu dwudziestolecia miedzywojennego, „Slávia Occidentalis" 1973. JAROSZEWICZ-KLEINDIENST, Barbara: Literatura czeska i jej zwiqzki z literatura^ polskq w ujeciu polskich pism slawistycznych okresu dwudziestolecia miedzywojennego, w: Jerzy Šliziňski - Stanislaw Bylina - Edward Madany - Jadwiga Russocka (red.), Studia poswiecone stoswikom literackim polsko-czeskim i polsko-slowackim, Wroclaw-Warszawa-Kraków 1969. JAROSZEWICZ-KLEINDIENST, Barbara: W kregu polomfilskiej dzialahvoíci Edwarda Jelínka, Wroclaw-Warszawa-Kraków 1968. JASlNSKI, Zenon: Wystawa czedioslowacko-polska w Hradcu Králové w 1933 roku, „Annales Univesitatis Mariae Curie-Sklodowska", Lublin - Polonia, vol. 60, sectio F, 2005. JEDLICKI, Jerzy (red.): Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918, t. 1: Maciej Janowski, Narodžiny inteligencji 1750-1831, t. 2: Jerzy Jedlicki, Bledne kolo 1832-1864, t. 3: Magdalena Miciňska, Inteligencja na rozdrožach 1864-1918, Warszawa 2008. JIRÁSEK, Zdeněk - MALKIEWICZ, Andrzej: Polska i Czechoslowacja w dobie stalinizmu (1948-1956). Studium porównawcze, Warszawa 2005. KALETA, Petr: Czesi w Galicji Wschodniej w XIX wieku: spoleczeňstwo, gospodarka, kultura, „Prace Historyczne" 2004, 141(1). KAMIŇSKI, Marek Kazimierz: Edvard Beneš kontra gen. Wladyslaw Sikorski, Warszawa 2005. KAMlNSKI, Marek Kazimierz: Ksztaltowanie sie stosunków polsko-czedioslowackich w latách 1948-1960, Warszawa 2012. KAMIŇSKI, Marek Kazimierz: Polsko-czechoslowackie stosunki polityczne 1945-1948, Warszawa 1990. KAMlNSKI, Marek Kazimierz: Szkice z dziejów Polski i Czeclioslowacji w latách trzydziestych XX wieku, Warszawa 2014. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Czeskie metamorfózy twórczošci Juliusza Slowackiego, „Slávia Occidentalis" 2009. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Czesko-polskie spotkania literackie. Komparatystyka geriologia - przeklad, Brno 2000. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Čechy krásne, Čechy mé...". Czeska i polska literatura we wzajemnych interakcjach, Miscellanea literaturoznawcze: eseje, studia, szkice, Brno 2017. — 336 — Bibliografia (wybór) KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: K problematice ohlasu Máchova díla v Polsku, „Česká literatura" 1986, 1. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Kontakty literackie polsko-czeskie w dobie powstania styczniowego, Wroclaw 1975. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Máj Máchy wobec polskiej powiešci poetyckiej, w: Studia o literaturze i folklorze, Warszawa 1991. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Mistyfikacje literackie jako czeski sposób przekraczania granic opresyjnej rzeczyvjistošci, w: Jaroslav Lipowski - Dorota Zygadlo-Czopnik (red.), Podzvjonne dla granic. Polsko-czeskie linie podzialów i miejsca kontaktów w jezyku, literaturze i kulturze, Wroclaw 2009. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Osobliwošci šrodkowoeuropejskiej przestrzeni literackiej: ironiczni morališci i ludyczni myšliciele, „Porównania" 2011, 8. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Poklosie komparatysty. Studia o polskiej i czeskiej literaturze, Brno 2006. K A R D Y N I - P E L I K Á N O V Á , Krystyna: Spoleczenstwo galicyjskie w humoreskách J. Haška, „Slávia" 1983, 3-4. KARDYNI-PELIKÁNOVÁ, Krystyna: Uwiedzeni przez polskq literatury. Czeska polonistyka literacka, Warszawa 2003. KIZWALTER, Tomasz (red.): Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1816-1915. Monumenta Universitatis Varsoviensis, Warszawa 2016. KLARNEROWNA, Žofia: Slowianifilstwo w literaturze polskiej lat 1800 do 1848, Warszawa 1926. KLIMOWICZ, Mieczyslaw: Ošwiecenie, Warszawa 1980. KOCZUR-LEJK, Klaudia: O czeskiej toisamošci kulturowej, mentalnošci i duchowošci (rec. Krystyna Kardyni-Pelikánová, „Cechy krásné, Cechy mé.Czeska i polska literatura we wzajemnych interakcjach, Brno 2017), „Rocznik Komparatystyczny - Comparative Yearbook" 2017. KOLBUSZEWSKI, Jacek: Z dziejów czesko-polskich zwiqzków kulturalnych, „Slávia" 1991. KORZENNY, Jan: Polské drama v Cecliách v období Prozatímního divadla, „Sborník Vysoké školy pedagogické v Olomouci - Jazyk a literatura" 1959. KOSMAN, Marceli: Dějiny Polska, Praha 2011. KOSMAN, Marceli (red.): Henryk Sienkiewicz ve světě politiky, překlad M. Benešová, úvod J. Pánek, Praha 2018. KOWALCZYKOWA, Alina: Programy i spory literackie w dwudziestoleciu, Warszawa 1978. KOZENSKI, Jerzy: Towarzystwo Polsko-Czechoslowackie w Poznaniu w latách 1923-1939, „Przeglad Zachodni" 1960, 2. KRASIŇSKI, Edward: Teatr Polski AnvAda Szyfmana 1913-1939, Warszawa 1991. KREJČÍ, Karel: Dějiny polské literatury, Praha 1953. KREJČÍ, Karel: Julius Slowacki. Polský básník revolucionář, Praha 1947. KREJČÍ, Karel: Literatury a žánry v evropské dimenzi. Nejen česká literatura v zorném poli komparatistiky, Marcel Černý (red.), Praha 2014. KREJČÍ, Karel: Polská literatura ve virech revoluce, Praha 1934. KREJČÍ, Karel: Recepcja Sienkiewicza wšród Czedvów i Slowaków, w: Anita Kmita-Piorunowa - Kazimierz Wyka (red.), Henryk Sienkiewicz. Twórczošč i recepcja šwiatowa, Materiály konferencji naukowej, listopad 1966, Kraków 1968. — 337 — Bibliografia (wybór) KREJČf, Karel: Sociológie literatury, Miloš Zelenka - Ivo Pospíšil (red.), Praha 2008. KREJČÍ, Karel: Úvod do dějin a kultury Polska, Otakar Bartoš (red.), Praha 1958. KREJČÍ, Karel: Wybrane studia slawistyczne. Kultura - literatura - folklor, Józef Magnuszewski (red.), Warszawa 1972. KRISTANOVA, Evelina: W kr§gu zagadnien literackich „Tygodnika Powszeclmego" (1945- 1953), Warszawa 2016. KROFTA, Kamil: Naše dějinné styky s Polskem, „Slovanský přehled" 1932. KROFTA, Kamil - HORÁK, Jiří - MŮRKO, Matija - KREJČf, Karel - SMOLAŘOVA- Č A P K O V Á , Bohumila: Slovanská spolupráce. Informační přehled práce pro poznání a sblížení slovanských národů v Československu, Praha 1933. KROLAK, Joanna - BAJBIAK, Grzegorz Pawel (red.): Z polsko-czeskich zbližen literackich wXX w., Warszawa 2008. KRYSTYNEK, Jiří: České překlady z polské literatury v letech 1914-1930, „Sborník prací Filozofické fakulty Brněnské univerzity" 1964. KRYSTYNEK, Jiří: Z dějin polsko-českých literárních vztahů, Brno 1966. KRZYZANOWSKI, Julian: Na Polach Elizejskich literatury polskiej. Portréty i wspomnienia, wybór i opracowanie Maria Bokszczanin, Warszawa 1997. KŘEN, Jan: Dvě století střední Evropy, Praha 2005. KUBERSKI, Leszek (red.): Stan i perspektywy rozwoju biografistyki polskiej, Opole 1998. KUBIK, Damian: Shwiaňszczyzitä wyobražona. Próba opisu XYX-wiecznego dyskursu slawistycznego, „Pamietnik Slowiaňski" 2012, 1-2. KUDELKA, Milan: O pojetí slavistiky. Vývoj představ o jejím předmětu a podstatě, Praha 1984. KUDELKA, Milan (red.): Česko-polský sborník vědeckých prací, t. 2, Praha 1955. KUDĚLKA, Milan - ŠIMEČEK, Zdeněk - ŠŤASTNÝ, Vladislav - VEČERKA, Radoslav: Česká slavistika odpočátku 60. let 19. století do roku 1918, cz. 2, Praha 1997. KUDĚLKA, Milan - ŠIMEČEK, Zdeněk - ŠŤASTNÝ, Vladislav - VEČERKA, Radoslav: Československá slavistika v letech 1918-1939, Praha 1977. KURZ, Josef (red.): Slovanská filologie na Univerzitě Karlově, Praha 1968. KUSEK, Robert - PURCHLA, Jacek - SANETRA-SZELIGA, Joanna (red.): Národy & stereotypy 25 latpóžniej. Nowe granice, nowe lioryzonty, Kraków 2015. LAM, Andrzej: Poczqtki šwiadomošci ekspresjonistycznej w Polsce, „Przeglqd Humanistyczny" 1962,2. LEDNICKI, Waclaw (red.): Adam Mickiewicz in World Literatuře, University of California Press, Berkeley and Los Angeles 1956. LEHR-SPLAWIŇSKI, Tadeusz - PIWARSKI, Kazimierz - WOJCIECHOWSKI, Zygmunt: Polska - Czechy. Dziesi§č wieków sqsiedztwa, red. Z. Wojciechowski, Katowice-Wroclaw 1947. LESIEWICZ, Elžbieta: Wielkopolska wobec stosunków polsko-czechoslowackich w latách 1918- 1939, Poznaň 2000. L I S O W S K A - K O Ž U C H , Urszula: Dziemxik Polski w latách 1945-1969. Próba monografii, Kraków 2010. LUBANSKI, Marek: Polski prekursor intertekstualnošci? Rzecz o „wplywologicznych" ksiqzkach Stanislawa Windakiewicza, „Prace Literaturoznawcze" 2013. M Á C H A L , Jan: Mickiewicz a Čechy, „Český časopis historický" 1898, 6. M Á C H A L , Jan: Slovanské literatury, t. 1-3, Praha 1922-1929. — 338 — Bibliografia (wybór) MACIOLEK, Manuela: Tozsamošč narodowa Czechów w šwietle pišmiennictwa czeskiego do XVIII wieku, Wroclaw 2012. MACIUK, Marcin - LASKOSZ, Joanna: By wzniešč sie ponad szczyty... Z kontaktów uczonych polskich, czeskich i slowackich w XX w., wspólpraca Jan Chodějovský, Marek Durčanský, Kraków 2013. MACURA, Vladimír: Znamení zrodu a české sny, Praha 2015. M A C U R A , Vladimír: Znamení zrodu: české národní obrození jako kulturní typ, Praha 1983. MACŮREK, Josef: Dejiny polskélio národa, Praha 1948. MACUREK, Josef: Ještě k tématu Češi a Poláci v minulosti, „Sborník prací Filozofické fakulty Brněnské univerzity" 1980, C 27. MACUREK, Josef: Rozwój czeskich badaň w zakresie stosunków polsko-czeskich, „Kwartalnik Historyczny" 1928, 2. MACŮREK, Josef (red.): Češí a Poláci v minulosti, t. 1, Praha 1964. MACUREK, Josef (red.): Slovanství v českém národním životě. Sborník úvah profesorů Masarykovy univerzity, Brno 1947. M Á Č A L A , Pavol: Náčrt personalizmu Slovanov. Príspevok k anatomii výcliodných plúc Európy sv. Jána Pavla, Bratislava 2015. MADECKI, Roman: Maxmilián Kolaja - zakladatel brněnské polonistky (K 85. výročí otevření lektorátu polštiny v Brně), w: Marta Pančíková (red.), 85. výročie polonistiky na Univerzite Komenskélio v Bratislave, Bratislava 2009. MAGNUSZEWSKI, Józef: História literatury czeskiej. Zarys, Wroclaw-Warszawa-KrakówGdaňsk 1973. MAGNUSZEWSKI, Józef: Stosunki literackie polsko-czeskie w koňcu XIX i na poczqtku XX wieku, Wroclaw 1951. MAGNUSZEWSKI, Józef: Ze stosunków literackich polsko-czesko-slowackich w XIX wieku (szczególnie w latách szeščdziesiqtych), w: Otakar Bartoš - Jan Havránek (red.), Z dějin československo-polských vztahů, Praha 1963. MAJCHROWSKI, Jerzy: O lektoratach jezyka polskiego na konferencji polonistów zagranicznych w Warszawie 5-6 wrzešnia 1938 roku, „Rocznik Towarzystwa kiterackiego imienia Adama Mickiewicza" 1997. MAJEWSKA, Renata: Arkadia Póhiocy. Mity eddaiczne w „Lilii Wenedzie" i „Królu-Duchu" Juliusza Slowackiego, Bialystok 2013. M A K A R I U S O V Á , Marie - V O Š A H L Í K O V Á , Pavla (red.): Metodické problémy moderní biografistiky, Praha 2010. MALKIEWICZ, Andrzej: Samobójstwo demokracji. Czeclvoslowacja w okresie II Republiki 1938- 1939, Wroclaw-Zielona Góra 2013. MARINELLI, Luigi (red.): História literatury polskiej, tlum. M. Wožniak, Wroclaw 2009. MARKIEWICZ, Henryk: Od Tamowskiego do Kotta, Kraków 2010. MARKIEWICZ, Henryk: Polska nauka o literaturze. Zarys rozwoju, wyd. 2, Warszawa 1985. MARKIEWICZ, Henryk: Przekroje i zblíženia dawne i nowe. Rozprawy i szkice z wiedzy o literaturze, Warszawa 1976. MARKIEWICZ, Henryk: Spór o przehm pozytywistyczny, „Teksty Drugie" 1990, 5-6. MARKIEWICZ, Henryk (red.): Teorie badaň literackich w Polsce. Wypisy, t. 1-2, Kraków 1960. MARKOWSKI, Michal Pawek Polityka wražliwošci. Wprowadzenie do humanistyki, Kraków 2013. — 339 — Bibliografia (wybór) MARKOWSKI, Michal Pawel - NYCZ, Ryszard (red.): Kulturowa teória literatury, t. 1: Glóurne pojecia i problémy, Kraków 2006. M A R M O N , Waclaw: Krakowskie šrodowisko lústoryczne w latách 1918-1939, Kraków 1995. MARZIjCKA, Agáta: Mickiewicz, Voltaire ijoanna d'Arc, „Przeglad Humanistyczny" 2014, 2. MASLANKA, Julian: Lwowskie literaturoznawstwo, w: Wanda Lohman (red.), Universitati Leopoliensi, Trecentesimum quinquagesimum anniversarium suae fundationis celebranti. In memoriam, Kraków 2011. MATERNICKI, Jerzy - ZASZKILNIAK, Leonid (red.), Zlota ksi^ga historiografii Iwowskiej XIX i XX wieku, Rzeszów 2007. MATHESIUS, Vilém (red.): Co daly naše země Evropě a lidstvu, Praha 1939. MATOVČIK, Augustín - PARENIČKA, Pavol: Biografistika (stav, podoby a metoika bádania na Slovensku), Martin 2005. MED, Jaroslav: Literární život ve stínu Mmc/iova (1938-1939), Praha 2010. M E Š Ť A N , Antonín: Československo-polské kulturní vztahy v letech 1918-1939, „Slovanský přehled" 1965, l . v M E Š Ť A N , Antonín: Český zájem o polskou kulturu v posledních dvou stech letech, „Slávia" 1991. M Ě Š Ť A N , Antonín: Polacy w Pradze w XIX wieku, w: Jacek Purchla (red.), Kraków i Praga. Dwie stolice Europy Srodkowej, Kraków 2002. MĚŠŤAN, Antonín: Stosunki kulturalne polsko-czesko-slowackie, „Kultura" (Paryž) 1971, 290. M Ě Š Ť A N , Antonín (red.): Ceskoslovensko-polské styky včera, dnes a zítra, Múnchen 1986. MICHALSKÁ, Malgorzata (red.): Polacy poza granicami kraju u progu XXI wieku. Róžne oblicza polskiej tožsamošci, Wroclaw 2011. MICK, Christoph: Lemberg, Lwów, L'viv, 1914-1947: Violence and Ethnicity in a Centested City, West Lafayette, Indiána 2016. MIECZKOWSKA, Halina - ORLOS, Teresa Žofia (red.): Odrodzenie narodowe w Czechach i na Slowacji. Ksiega ku czi Profesora Zdzislawa Niedzieli, Kraków 1999. MIN A K O WSKI, Marek Jerzy: Elita krakowska senátorská, Kraków 2012. M I O D O Ň S K A - B R O O K E S , Ewa - KULAWIK, Adam - T A T A R A , Marian: Zarys poetyki, Warszawa 1972. MIODYNSKI, Lech: Literaturoznawstwo slawistyczne w Polsce od powojennego planu rozwojowego do mi^dzyepoki transformacji, „Pami^tnik Slowiaňski" 2013. M I T O S E K O V Á , Zofia: Teorie literatury. Historický přehled, Brno 2010. MUKAROVSKY, Jan: Wšród znaków i struktur, wybór, redakcja i slowo wst^pne Janusz Slawiňski, Warszawa 1970. MYŠKA, Milan - GLADKIEWICZ, Ryszard (red.): Česká polonistika a polská bohemistika. Polonistické studie v České republice a bohemistické studie v Polské republice v posledních třiceti letech. Historické a filologické obory / Polskie badaia bohemistyczne i czeskie badania polonistyczne w ostatním tzrydziestoleciu. Nauki historycz>ie i filologiczne, Praha / Praga 1995. ' NĚMEČEK, Jan: Od spojenectví k roztržce. Vztahy československé a polské exilové reprezentace 1939-1945, Praha 2003. NIEDZIELA, Zdzislaw: Slowiaňskie zainteresowania pisarzy Iwowskich w latách 1830-1848, Kraków 1966. N O V Á K , Arne: Dějiny českélvo písemnictví, red. Antonín Grund, Praha 1946. — 340 — Bibliografia (wybór) N O W A K , Zbigniew Jerzy: Wšród pisarzy i uczonych. Szkice historycznoliterackie, Katowice 1980. OCZKO, Piotr: Gizela Reicher-Thonowa, zapomniana matka polskiej komparatystyki literackiej, „Pamietnik Literacki" 2010, 1. ODLOZlLlK, Otakar: Mickiewicz among tlie Czechs and Slovaks, w: Waclaw Lednicki (red.), Adam Mickiewicz in World literatúre, Berkeley and Los Angeles 1956. OLCZYK, Jacek: Zycie literackie w Krakowie w latách 1893-2013, Kraków 2016. OLIVA, Karel: Przeklady czeskie z literatury polskiej, „Przegla_d Zachodni" 1951. OPACKI, Zbigniew: Migdzy uniwersalizmem a partykularyzmem. Myši i dzialalnošč spoleczno-polityczna Mariana Zdziediowskiego 1914-1938, Gdansk 2006. OPACKI, Zbigniew: W kr^gu Polski, Rosji i Slowiaňszczyzny. Myši i dzialalnošč spoleczno-polityczna Mariaria Zdziediowskiego do 1914 roku, Gdansk 1996. ORLOŠ, Teresa Žofia: Czeskie odrodzenie narodowe i j§zykowe, Kraków 2000. PACZKOWSKI, Andrzej: Polska prasa w latách 1918-1939, Warszawa 1980. PACZKOWSKI, Andrzej: Prasa codzienna Warszawy w latách 1918-1939, Warszawa 1983. PANCZYK, Halina: Stefan Vrtel-Wierczynski jako slawista, „Studia Rossica Posnaniensia" 1988. PÁNEK, Jaroslav: Czechy a Polska na progu czasów nowoiytnych, tlum. Elžbieta J. Baron, Henryk Gmiterek, Wojciech Iwaňczak, Jerzy Tomaszewski, Toruň 2014. PANKO, Gražyna: O tých, którym na porozumieniu Polaków i Czediów w okresie mi^dzywojennym záležalo, w: Stanislaw Ciesielski, Teresa Kulak, Krzysztof Ruchniewicz, Jakub Tyszkiewicz (red.), Wokól historii i polityki, Studia z dziejów XIX i XX wieku dedykowane Profesorowi Wojciechowi Wrzesiňskiemu w siedemdziesia_ta_ rocznic^ urodzin, Toruň 2004. PANKO, Gražyna: Polska i Polacy w czeskiej opinii publicznej w okresie mi^dzywojennym, Wroclaw 1996. PAPOUŠEK, Vladimír a kolektiv: Dějiny nové modemy, t. 1-2, Praha 2010-2014. PATEK, Artur: Teksty funeralne jako žrádlo historyczne. Przyczynek do biografii Aleksego Wdzigkoňskiego, konsula RP w Jerozolimie, „Studia Šrodkowoeuropejskie i Balkanistyczne" 27, 2018. PATEK, Artur: W Czechach o Polsce w kontekšcie Európy Srodkowej i Wsdiodniej, „História Slavorum Occidentis" 2017, 1(12). PATRO-KUCAB, Magdalena: „Krzemienieckie smutki" -poetyckie reakcje na šmierč Alojzego Eeliňskiego, „Prace Polonistyczne" 2016. PELIKÁN, Jarmil: Juliusz Slowacki wšród Czediów, Brno 1973. PELIKÁN, Jarmil: Nástin dějin polskélio divadla, Brno 1988. PELIKÁN, Jarmil: Purkyňova spolupráce s Poláky, Brno 1990. PELIKÁN, Jarmil: Recepcja twórczošci Juliusza Slowackiego w literaturze i spoleczeňstwie polskim w latách 1849-1867, Praha 1963. PETR, Jan (red.): Z česko-polských jazykových a literárních styků, Praha 1988. PETRÁŇ, Josef: Filozofové dělají revoluci. Filozofická fakulta Univerzity Karlovy během komunistického experimentu (1948 - 1968 - 1989), Praha 2015. PETRÁŇ, Josef: Nástin dějin Filozofické fakulty Univerzity Karlovy v Praze do roku 1948, Praha 1983. PIGON, Stanislaw: Drzewiej i wczoraj. Wšród zagadnieň kultury i literatury, Kraków 1966. — 341 — Bibliografia (wybór) PIGOŇ, Stanislaw: Poprzez stulecia. Studia z dziejów literatury i kultury, wybór i oprac. Julian Mašlanka, Warszawa 1984. PIWOWARCZYK, Miroslaw: The image of the Czechs in Polish society. Polish and Czech Cooperation Exemplified by the Polish-Czeclvoslovakian Club in Lviv (Lwów) in the Period between 1926-1935 (38), „Czech-Polish Historical and Pedagogical Journal" 2010, 2. PLASZCZEWSKA, Olga: Przestrzenie komparatystyki - italianizm, Kraków 2010. PODHORODECKI, keszek: Dzieje Lwowa, Warszawa 1993. PODRAZA-KWIATKOWSKA, Maria (red.): Programy i dyskusje literackie okresu Mbdej Polski, Wroclaw 1973. POKkEWSKA, Krystyna: Galicja romantyczna (1816-1840), Warszawa 1976. POkkAK, Roman - EIBERA, Zdzisiaw - KRZYŽANOWSKI, Julian - MARKIEWICZ, Henryk - WYKA, Kazimierz: Literatura polska w perspektywie šwiatowej, Wroclaw-Warszawa-Kraków 1963. POŘÍZKOVÁ, kenka: Přátelský podvod. Mystifikace (nejen) v české literatuře 20. století, Praha 2014. POSKUTA-WLODEK, Diana: Dzieje teatru w Krakowie w latách 1918-1939. Zawodowe teatry dramatyczne, Kraków 2012. POSKUTA-WLODEK, Diana: Trzy dekády z dziejów scény Teatru im. Juliusza Slowackiego w Krakowie w latách 1914-1945, Kraków 2001. POSLEDNÍ, Petr: Hranice dialogu. Česká próza očima polské kritiky, Praha 1998. POSPÍŠIL, Ivo - MADECKI, Roman a kok: Česká polonistika: nové výzvy, nová témata, Brno 2012. POSPÍŠIL, Ivo - ZELENKA, Miloš: René Wellek a meziválečné Československo (Ke kořenům strukturální estetiky), Brno 1996. PRAZMOWSKI, Mieczyslaw: Dzialalnošč naukowa i pedagogiczna Stanislawa Dobrzyckiego, Poznaň 1963. PUDLOCKI, Tomasz: Ambasadorzy idei. Wklad intelektualistów w promowanie pozytywnego wizerwiku Polski w Wielkiej Brytanii w latách 1918-1939, Kraków 2015. RASZEWSKI, Zbigniew: Krotka história teatru polskiego, Warszawa 1977. RICOEUR, Paul: O sobě samém jako o jiném, přeložil Milan Lyčka, Praha 2016. RICOEUR, Paul: O n Translation, tlum. Eileen Brennan, wst^p Richard Kearney, LondonNew York 2006. ROSZKOWSKI, Wojciech: East Central Europe. A Concise History, Warszawa 2015. RZEPA, Teresa: O biografii jako przedmiocie i rezultacie badaň psychologicznych, „Polish Biografical Studies" 2013, 1. ŘEHÁČEK, Luboš: Přehled dějin české polonistiky, zvláště na Univerzitě Karlově, w: Uvod do studia polonistiky, 2, Praha 1977. ŘEPA, Milan: Poetika českélio dějepisectví, Brno 2006. SEREJSKI, Marian Henryk: Krakowska szkola historyczw a historiografia europejska. Spór o historycznq. szkolg krakowskq, Kraków 1972. SIWEK, Tadeusz: Statystyczni i niestatystyczrá Polacy w Republice Czeskiej, „Wspólnota Polska" 2003, 3. SKARGA, Barbara (red.), Polska myši filozoficzna i spoleczna, t. 2, Warszawa 1975. SKOWRONEK, Jerzy - TANTY, Mieczyslaw - WASILEWSKI, Tadeusz: História Slowian poludniowych i zaclvodnich, Warszawa 1977. — 342 — Bibliografia (wybór) SKŘET, Rošcislaw: Roman Pilát (1846-1906), „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza" 1985. SKWARA, Marta: Polskie serie recepcyjne Walta Wliitmana, Kraków 2014. SKWARA, Marta: Recepcja twórcy obcego jako „staré" i „nowe" zagadnienie komparatystyczne, w: Komparatystyka dzisiaj, t. 1: problémy teoretyczne, red. Ewa Szcz^sna, Edward Kasperski, Kraków 2010. SKWARA, Marta: Stará i nowa komparatystyka literacka, w: Komparatystyka dla humanistou), red. Mieczyslaw Dabrowski, Warszawa 2001. SKWARCZYNSKA, Štefánia: Kierunki w badaniach literackich. Od romantyzmu do polowy XX w., Warszawa 1984. SKWARCZYNSKA, Štefánia: Pomiedzy historiq a teoriq literatury, Warszawa 1975. SKWARCZYNSKA, Štefánia: Teória listu, red. Elžbieta Feliksiak, Mariusz Les, Bialystok 2006. SLAWINSKI, Janusz: Miejsce interpretacji, Gdansk 2006. S O B O T K O V Á , Marie: Recepcja dziel Henryka Sienkiewicza w šrodowisku czeskim, w: Lech Ludorowski - Halina Ludorowska (red.), Studia Sienkiewiczowskie, t. 1: Henryk Sienkiewicz: biografia - twórczošč - recepcja, Lublin 1998. S O B O T K O V Á , Marie: Studie z české a polské literatury. Pět století v historii česko-polských literárních souvislosti, Olomouc 2002. SOSNOWSKA, Danuta: Biografia i lektura. Biografia jako lektura, w: eadem, hrna Galicja, Warszawa 2008. STARNAWSKI, Jerzy: Pokolenie wielkich hunxanistów polskich, „Analecta" 1993, 2(4). STARNAWSKI, Jerzy: Sylwetki Iwowskich historyków literatury, Lodž 1997. STARNAWSKI, Jerzy: Z dziejów polskiej nauki o literaturze w wieku XIX i XX. Cztery studia, Cz^stochowa 1997. STINIA, Maria: Uniwersytet Jagielloňski w latách 1871-1914. Modemizacja procesu nauczania, Kraków 2014. STRADECKI, Janusz: Wkregu Skamandra, Warszawa 1977. SUCHAN, Krystyna: Towarzystwo Polsko-Czedioslowackie w Poznaniu, w: Literatura czeska i slowacka w Polsce, Poznaň maj - sierpieň 1988. SUGIERA, Malgorzata (red.): Perspektywy polonistyczne i komparatystyczne, Kraków 1999. SUROSZ, Mariusz: Ach, te Czeszki, Warszawa 2015. SZCZEPANSKA-DUDZIAK, Anna: Polsko-czedioslowackie kontakty kulturalne i naukowe, „História Slavorum Occidentis" 2015, 1(8). SZCZEPANSKA-DUDZIAK, Anna: Warszawa - Praga 1948-1968. Od nakázanej przyjazni do kryzysu, Szczecin 2011. SZCZEJ5NA, Ewa - KASPERSKI, Edward (red.): Komparatystyka dzisiaj, t. 1: Problémy teoretyczne, Kraków 2010. SZYMECZEK, Józef (red.): Polacy na Zaolziu / Poláci na Těšínsku 1920-2000, Czeski Cieszyn / Český Těšín 2002. ŠTĚPÁN, Ludvík (red.): 80 let české polonistiky, Brno 2004. TARAJLO-LIPOWSKA, Žofia: História literatury czeskiej. Zarys, Wroclaw 2010. TOMASZEWSKI, Jerzy: Czedioslowacja, Warszawa 1997. TOMASZEWSKI, Jerzy: Czechy i Slowacja, wyd. 3, Warszawa 2008. TURECEK, Dalibor (red.): Národní literatura a komparatistika, Brno 2009. — 343 — Bibliografia (wybór) ULEWICZ, Tadeusz: Konterfekty, sylwetki, cienie. Z dziejów filologii w Polsce, Kraków 1997. ULEWICZ, Tadeusz (red.): Dzieje Katedry Historii Literatury Polskiej w Uniwersytecie Jagielloňskim. Zarys monograficzny, Kraków 1966. URBANCZYK Stanislaw: Uniwersytet za kolczastym drutem (Sachsenhausen-Dadiau), Kraków 1969. V A L E N T A , Jaroslav: Masaryk i spraury polskie, „Dzieje Najnowsze" 2000, 3. V A L E N T A , Jaroslav: Stosunki czedioslowacko-polskie po 1918 r., „Prace Komisji Srodkowoeuropejskiej P A U " 3, 1995. V A N TIEGHEM, Paul: Littérature comparée, Paris 1931. VLASÍNOVÁ, Drahomíra: Recepce dňa Julia Zeyera v polské literatuře a literární vědě, w: Józef Zarek (red.), Nadzieje i zagroienia. Slawistyka i komparatystyka u progu nowego tysiqclecia, Katowice 2002. VOISINE-JECHOVÁ, Hana: Mickiewicz w czeskich lekturach, w: Gražyna Borkowska - Monika Rudaš-Grodzka (red.), Miedzy Wsdvodem a Zadvodem. Európa Mickiewicza i innych, Wroclaw-Warszawa-Kraków 2007. VRTEL-WIERCZYNSKI, Stefan: O stosunkach literackich polsko-czeskich (Rzut oka na glówne etapy ich rozuroju), w: Parnietnik Vil Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich we Wroclawiu, Warszawa 1948. WALAS, Teresa (red.): Národy i stereotypy, Kraków 1995. WALAS, Teresa - N Y C Z , Ryszard (red.): Kulturowa teória literatury, t. 2: Poetyki, problematyki, interpretacje, Kraków 2012. WALCZAK, Bogdan: Stanislaw Dobrzycki (1 IX 1924 - 31 Vili 1925), w: Poczet rektorów Almae Matris Posnaniensis, red. T. Schramm, Poznaň 2016. WANDYCZ, Piotr S.: Beneš a Polska i Polacy, w: Michal Pulaski - Irena Stawowy-Kawka Wojciech Rojek - Artur Patek (red.), Z dziejów Európy Srodkowej w XX wieku. Studia ofiarowane Henrykowi Batowskiemu w 90. rocznice urodzin, Kraków 1997. WANDYCZ, Piotr S.: Cena wohiošci. História Európy Srodkowo-Wsdiodniej od šredniowiecza do wspólczesnosci, Kraków 1995. WANDYCZ, Piotr S.: Czedioslovak-Polish Relations. A Polish View, „Kosmas. Journal of Czechoslovak and Cenral European Studies" 1987, 1. WEINGART, Miloš: Slovanská vzájemnost. Úvahy o jejích základech a osudech, Bratislava 1926. WEISS, Tomasz: Romantyczna genealógia polskiego modernizmu: rekonesans, Warszawa 1974. WERESZYCKI, Henryk: Pod beriem Habsburgów. Zagadnienia narodowošciowe, Kraków 1975. WHITE, Hayden: Metahistorie. Historická inmginace v Evropě devatenáctélio století, Brno 2011. WICHROWSKA, Elžbieta (red.): Europejski kanón literacki, Warszawa 2012. WIHODA, Martin - REZNÍK, Miloš - FRIEDL, Jiří: Tisíciletý príbeh jednolio nelehkélio sousedství, w: Jiří Friedl - Tomasz Jurek - Miloš Rezník - Martin Wihoda, Dějiny Polska, Praha 2017. WN^K, Konrád, ZYBLIKIEWICZ, Lidia A., C A L L A H A N , Ewa, Ludnošč nowoczesnego Lwowa w latách 1857-1938, Kraków 2006. W O L L M A N , Frank: Juliusz Slowacki. Theokratické řešení vůdcovského problému, Bratislava 1927. W O L L M A N , Frank: K methodologii srovnávací slovesnosti slovanské, Brno 1936. W O L L M A N , Frank: Slovesnost Slovanů, Praha 1928. WOLLMAN, Slavomír: Česká škola komparatistiky (Tradice - Problémy - Příivos), Praha 1989. — 344 — Bibliografia (wybór) W O L L M A N , Slavomír: Porovnávacia metóda v literárnej vede, Bratislava 1988. WRONA, Gražyna - BOROWIEC, Piotr - WOŽNIAKOWSKI, Krzysztof (red.): llustrowany Kuriér Codzienny. Ksiega pamiatkowa w stulecie powstania dziennika i wydawnictwa 1910-1939, Kraków-Katowice 2010. ZABIELSKA, Janina: Instytucje i firmy wydawnicze - oficyny drukarskie, w: Tymon Terlecki (red.), Literatura polska na obczyznie 1940-1960, t. 2, Londýn 1965. ZAREK, Jozef: František Halas v polském kontextu, w: Stanislava Fedrová (red.), Otázky českého kánonu: Sborník příspěvků z III- kongresu světové literárněvědné bohemistiky. Hodnoty a hranice. Svět v české literatuře, česká literatura ve světě, Pralrn 28.6. - 3.7. 2005, t. 1, Praha 2006. ZAREK, Jozef: O literaturze polskiej w Czediach i jej wspólczesnych czeskich interpretacjach, w: Romuald Cudak (red.), Literatura polska na šwiecie, t. 3: Obecnosci, Katowice 2010. ZAREK, Jozef (red.): Nadzieje i zagroženia. Slawistyka i komparatystyka u progu nowego tysiaclecia, Katowice 2002. ZÁRUBOWIE, Maria i Alfréd (red.): Alma Mater w podziemiu. Kartki z dziejów tajnego nauczania w Uniwersytecie Jagielloňskhn 1941-1945, Kraków 1964. ZARYCH, Elžbieta: Problémy w badaniach nad wplywem filozofii niemieckiej - od Kanta do Hegla - na literatury polskiego romantyzmu, „Teksty Drugie" 2001, 2. ZDZIECHOWSKI, Marian: Byronijego wiek, Kraków 1884. ZDZIECHOWSKI, Marian: U epoki mesjanizmu. Nowe szkice z psydiologii narodów slowiaňskich, Kraków 1912. ZELENKA, Miloš: Comparative Literature and Area Studies, České Budějovice 2012. ZELENKA, Miloš: Literární věda a slavistika, Praha 2002. ZIELlNSKI, Boguslaw (red.): Narodowy i ponadnarodowy niodel kultury. Europa Srodkowa i Pólwysep Balkánski, Poznaň 2002. ŽÁČEK, Václav (red.): Češi a Poláci v minulosti, t. 2, Praha 1967. Bibliografie, slowniki, leksykony, wydawnictwa informacyjne Adolf Cemý. Bibliografický soupis publikovaných prací, red. R. Hnízdová, Praha 1998. Akademická encyklopedie českých dějin, t. 1-5, red. J. Pánek, Praha 2009-2019. Almanach scény polskiej 1984/1985, red. K. A . Wysiňski, Warszawa 1989. Bibliografia dramatu polskiego 1765-1939, L. Simon, red. E. Heise, T. Sivert, t. 2: N-Z, Warszawa 1972. Bibliografia dziejów ošwiaty i wychowania w Galicji 1772-1918, cz. 1: oprac. do 1990, red. A . Meissner, Lublin 2015. Bibliografia dziel, rozpraw i artykulów czeskich, dotyczajzych rzeczy polskich, cz. 2 (1878-1882), E. Jelínek, Osobne odbicie z X tomu Rozpraw Wydzialu Filologicznego Akademii Umiejetnošci w Krakowie, Kraków 1884. Bibliografia dziel, rozpraw i artykulów czeskich, dotyczqcych rzeczy polskich, cz. 3 (1883-1886), E. Jelínek Osobne odbicie z XIII tomu Rozpraw Filologicznych Akademii Umiejetnošci w Krakowie, Kraków 1887. — 345 — Bibliografia (wybór) Bibliografia literatur zachodnio- i poludniowoshwiaňskich w Polsce okresu miedzywojennego, Prace Slawistyczne 29, red. M. Basaj, Wroclaw-Warszawa-Kraków-Gdaňsk-Lódž 1984. Bibliografia slowianoznawstwa polskiego, red. E. Kolodziejczyk, Kraków 1911. Bibliografia shwianoznawstwa polskiego 1909-1918, red. H. Wagnerova, Z. Niedziela, Wroclaw-Warszawa-Kraków-Gdaňsk-Lódž 1989. Bibliografia zawartošci. „Odrodzenie" (1944-1950), oprac. i wst^p G.P. Babiak, Warszawa 2017. Bibliografie knižních publikací Slovanského ústavu, jelio členů a spolupracovníků (1928-1999), red. J. Bečka, A . Vachoušková, Z. Koutenská et ak, w: Slovanský ústav v Praze. 70 let činnosti, Praha 2000. Bibliographie sur la Pologne: Pays - Histoire - Civilisation, Warszawa 1964. Bibliografie vědecké práce o české minulosti za posledních čtyřicet let. Rejstřík Českélio časopisu historickélvD 1895-1934, J. Klik s předmluvou J. Pekaře, Praha 1935. Biografický slovník českých zemí, z. 1-21, Praha 2004-2018. Biogramy uczonych polskich, cz. 1: Nauki spoleczne, z. 3: P-Z, oprac. A . Sródka, P. Szczawiňski, Wroclaw-Warszawa-Kraków-Gdaňsk-Lódž 1985. Biographische Materialien aus der Presse Ostmitteleuropas nach 1945, A. Polen, Band 4: S-Z, red. K. von Delhaes, A . Gromov, I. Maiwald, Marburg 2008. Czeska i slowacka literatura pigkna w Polsce w latách 1945-1980. Dzieje recepcji i bibliografia, W. Nawrocki, T. Sierny, Katowice 1983. Czesko-polski slownik terminów literackich, J. Baluch, P. Gierowski, Kraków 2016. Československé práce o jazyce, dějinách a kultuře slovanských riárodů od r. 1760. Biografickobibliografický slovník, red. M. Kudělka, Z. Šimeček et. ak, Praha 1972. Česko-polské literární vztahy, Výběrovou bibliografii z let 1945-1979 a úvodní studii zpracovala M . Pohleiová, Praha 1980. Diplomacie Československa, t. 2: Biografický slovník československých diplomatů (1918—1992), J. Dejmek za spolupráce J. Němečka a S. Michálka, Praha 2013. Encyklopédia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy, oprac. L. Grzebieň SJ przy wspólpracy zespolu jezuitów, Kraków 1996. Elita Rzeczypospolitej, t. 4: Elita krakowska seriatorska, M.J. Minakowski, Kraków 2012. Katalog wydawnictw Polskiej Akademii Umiejgtriošci 1873-1947, t. 1: Wydawnictwa Wydzialów Filologicznego i Historyczno-Filozoficznego, Wydawnictwa specjalne i periodyczne, red. S. Mikucki, Kraków 1948. Leksykon kultury polskiej poza krajem od roku í 939, red. K. Dybciak, Z. Kudelski, t. 1, Lublin 2000. Leksykon Polaków w Republice Czeskiej i Republice Slowackiej, red. Z. Jasiňski, B. Cimala, t. 1-5, Opole 2012-2018. Leksykon polskich fihnów fabulamych, red. J. Slodowski, Warszawa 1997. Lexikon české literatury. Osobnosti, díla, instituce, t. 1-4, Praha 1985-2008. Lexikon současných českých historiků, uspořádali J. Pánek, P. Vorel et ak, Praha 1999. Literatury zadvodnioslowianskie czasu przelomów 1880-1990, t. 2: Literatura czeska, Przewodnik Encyklopedyczny pod redakcjq H. Janaszek- Ivaničkovej, Katowice 1999. Ottův slovník naučný, t. 27, Praha-Litomyšl 2002 (fotoreprint z roku 1908). Pisma kulturalne w Polsce po 1989 roku. Leksykon, red. J. Galuszka, G. Maroszczuk, A . N^cka, Katowice 2009. — 346 — Bibliografia (wybór) Pleograf. Slownik biograficzny filmu polskiego í 896-í 939, J. Mašnicki, K. Stepan, Kraków 1996. Poczet czlonków Akademii Umiejgtnošci i Polskiej Akademii Umiejgtnošci w latách 1872-2000, E. Dziurzyňska, M. Mrówka, T. Skrzyňski, M. Tylka, red. R. Majkowska, Kraków 2006. Poczet czlonków Poznanskiego Towarzystwa Przyjaciól Nauk 1857-2007, red. A . Pihan-Kijasowa, Poznaň 2008. The Polish American Encyclopedia, red. J.S. Pula, Jefferson-kondon 2011. Polscy pisarze i badacze literatury przelomu XX i XXI wieku. Slownik biobibliograficzny, red. A. Szaiagan, t. 1-3, Warszawa 2011-2017. Polska Bibliografia Literacka za lata 1944/45, red. S. Vrtel-Wierczyňski, Wroclaw 1957. Polska Bibliografia Literacka za lata 1948-1951, Wroclaw-Warszawa 1954-1967. Polska Bibliografia Literacka za lata 1950-1951, red. M.K. Maciejewska, E. Mendelska, Warszawa 1967. Polska Bibliografia Literacka za lata 1952-1953, red. E. Ziomkowa, Wroclaw-Warszawa 1972. Polska Bibliografia Literacka za rok 1947, red. S. Vrtel-Wierczyňski, Wroclaw 1956. Polska Bibliografia Literacka za rok 1948, red. S. Vrtel-Wierczyňski, Wroclaw 1954. Polská krásná literatura v českých překladech 1945-1979, red. M . Šoutová, Praha 1982. Polski slownik biograficzny, t. 1-52, Kraków 1935-2018. Polsko'český slovník, K. Oliva et ak: t. 1-2, Praha 1994-1995. Pražský uličník. Encyklopedie názvů pražských veřejných prostranství, t. 1: (A-N), Praha 1997, t. 2: (O-Ž), M . Lašťovka, V. Ledvinka a kol., Praha 1998. Průvodce protektorátní Prahou, J. Padevět, Praha 2013. Przewodnik encyklopedyczny: Literatura Polska, t. 2, Warszawa 1985. Scliolars of Bohemian, Czech and Czechoslovak History Studies, J. Pánek, S. Raková, V. Horčáková, t. 2: (J-P), Prague 2005. Slavica v české řeči, t. 1, České překlady ze slovanských jazyků do roku 1860, J. Bečka, K. Skwarska, Praha 2002. Slavica v české řeči, t. 2, České překlady ze slovanských jazyků 1861-1890, J. Bečka, Z. Koutenská, K. Skwarska, J. Taušová, A . Vachoušková, A . Zelenková, Praha 2002. Slovník českých sociologů, Z. Nešpor a kol., Praha 2013. Slovník literánú teorie, red. S. Vlašín, Praha 1984. Slovník literárních směrů a skupin, red. S. Vlašín, Praha 1983. Slovník polských spisovatelů, red. L. Štěpán, Praha 2000. Slovník spisovatelů. Polsko, red. O. Bartoš, Praha 1974. Slownik badaczy literatury polskiej, red. J. Starnawski, t. 2, Lódž 2002. Slownik biograficzny teatru polskiego, t. 1-3, Warszawa 1973-2017. Slownik czesko-polski, J. Siatkowski, M . Basaj, Warszawa 2010. Slownik historii i tradycji Uniwersytetu Jagielloňskiego, J. Sondel, Kraków 2012. Slownik jazyka polskiego, S.B. Linde, t. 6, Warszawa 1814. Slownik literatury polskiej XX wieku, red. A . Brodzka, M . Puchalska, M . Semczuk, A . Sobolewska, E. Szary-Matywiecka, Wroclaw-Warszawa-Kraków 1995. Slownik poječ filozoficznych Romana Ingardena, red. A J . Nowak, k. Sosnowski, Kraków 2001. Slownik polskich towarzystw naukowych, t. 1, Wroclaw-Warszawa-Kraków-Gdaňsk 1978. Slownik pracowników ksiažki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa-Lódž 1972. Slownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. - í 970 r., t. 4 (A-Z), red. E. Jankowski, Wroclaw-Warszawa-Kraków 1996. — 347 — Bibliografia (wybór) Slownik terrninów literackich, M. Glowiňski, T. Kostkiewiczowa, A. Okopieň-Slawiňska, J. Slawiňski, red. J. Slawiňski, Wroclaw-Warszawa-Kraków-Gdaňsk-Lódž 1988. Slownik terrninów literackich. Teória i nauki pornocnicze literatury, S. Sierotwiňski, WroclawWarszawa-Kraków 1970. Slownik wspólczesnych pisarzy polskich, red. E. Korzeniewska, t. 3 (R-Z), Warszawa 1964. Spis nauczycieli szkól wyiszych, šrednich, zawodowych, serninariów nauczycielskich oraz wykaz zakladów naukowych i wladz szkolnych, red. Z. Zagórowski, Lwów-Warszawa 1924. Stefan Zerornski. Bibliografia (w wyborze), w 150 rocznice urodzin pisarza, oprac. B. Piotrowska, Kielce 2014. Sto českých vědců v exilu. Encyklopedie významných vědců z řad pracovníků Československé akademie věd v emigraci, red. S. Strbáňová, A . Kostlán, Praha 2011. Srodowisko Biblioteki Jagiellonskie] 1775-1939. Slownik biograficzny, J.W. Brzeski, Kraków 2014. Warsztat bibliograficzny historyka literatury polskiej, J. Starnawski, Warszawa 2012. Wykaz listów autorów zachodnio i poludniowoslowiaňskich w bibliotékach polskich, red. J. Sliziňski, Wroclaw-Warszawa-Kraków 1962. Zbiory rekopisów w bibliotékach i múzeách w Polsce, oprac. D. Kamolowa przy wspóludziale K. Muszyňskiej, Warszawa 1988. Zbiory rekopisów w bibliotékach i múzeách w Polsce, oprac. D. Kamolowa przy wspóludziale T. Sieniateckiej, wyd. 2, Warszawa 2003. — 348 — Spis ilustracji 1. M. Szyjkowski, Dzieje polskiego upiora przed wystapieniem Mickiewicza, Kraków 1917 (Slovanská knihovna v Praze). 2. Marian Szyjkowski, profesor Uniwersytetu Karola, Praga 1924 (Narodowe Archiwum Cyffowe, sygn. l-N-581). 3. Marian Szyjkowski, Warszawa 1925 (Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, „Wiadomošci Literackie" 16 VIII 1925). 4. Jan Antoni Rogowicz, Marian Szyjkowski, Jaroslav Michl, Warszawa 1926 (Narodowe Archiwum Cyffowe, sygn. l-P-1302)). 5. Festiwal muzyki polskiej, Praga 1927 (Narodowe Archiwum Cyffowe, sygn. l-K-7323-3). 6. Czlonkowie Instytutu Slowiaňskiego w Pradze (Masarykův ústav a archiv Akademie věd České republiky). 7. Wieczór autorski Emila Zegadlowicza, Praga 1929 (Narodowe Archiwum Cyffowe, sygn. l-K-1969). 8. Marian Szyjkowski i Iza Saunová, Kraków 1930 (Narodowe Archiwum Cyffowe, sygn. l-N-583). 9.-10. M. Szyjkowski, Polská účast v českém národním obrození, t. 1, Praha 1931 (ze zbiorów autora). 11. Krystyna Ankwicz i Marian Szyjkowski na planie filmu Cham, 1931 (Narodowe Archiwum Cyffowe, sygn. l-K-12251-1). 12. M. Szyjkowski, Polské divadlo ve XX. století, Praha 1932 (Slovanská knihovna v Praze). 13. K. Krejčí, Polská literatura ve virech revoluce, s předmluvou univ. prof. dra Mariana Szyjkowského, Praha 1934 (ze zbiorów autora). 14. Przedwojenna wizytówka Mariana Szyjkowskiego (ze zbiorów autora). 15. Marian Szyjkowski i Pawel Hulka-Laskowski, Warszawa 1935 (Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, „Wiadomošci Literackie" 20 X 1935). 16. M. Szyjkowski, Polskie peregryriacje do Pragi i Karlowych Warów, Warszawa 1936 (Slovanská knihovna v Praze). 17. Wlasnoryczny podpis Mariana Szyjkowskiego (Národní archiv, Praha). 18. Krystyna Ankwicz-Szyjkowska z samochodem marki Skoda, 1938 (Narodowe Archiwum Cyťrowe, sygn. l-K-7389-1)). 19. Marian Szyjkowski w auli Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1939 (Narodowe Archiwum Cyťrowe, sygn. l-N-584-1). — 349 — Spis ilustracji 20. Marian Szyjkowski i Józef Golabek w Uniwersytecie Warszawskim, Warszawa 1939 (Narodowe Archiwum Cyffowe, sygn. 1-N-584-2). 21. Powojenna wizytówka Mariana Szyjkowskiego (ze zbiorów autora). 22. A. Feliňski, Barbara Radziuňllówna, opracowanie i wst^p M. Szyjkowski, Wroclaw 1948 (Slovanská knihovna v Praze). 23. Marian Szyjkowski, 1949 (Narodowe Archiwum Cyŕrowe, sygn. l-N-582). 24. Marian Szyjkowski na Zaolziu, Bystrzyca nad Olzq 1951 („Zwrot" 1952, 10). 25. Praski cmentarz na Malvazinkách, Praga 1952 (ze zbiorów autora). 26. Nabožeňstwo žalobně w košciele šw. šw. Filipa i Jakuba, Praga 1952 (ze zbiorów autora). 27. Kondukt žalobny, Praga 1952 (ze zbiorów autora). 28. Dyplom doktorski Tadeusza Siwka, absolwenta polonistyki na Uniwersytecie Karola, Praga 1953 (ze zbiorów prof. Tadeusza Siwka). 29-30. Zaproszenie na spotkanie z okazji 70. rocznicy urodzin Mariana Szyjkowskiego, Praga 1953 (ze zbiorów autora). 31. Aleksandra Pajqk i Renata Rusin Dybalska w Uniwersytecie Karola, Praga 2013 (ze zbiorów Renaty Rusin Dybalskiej). 32.-33. Materiál ilustracyjny w monografii zbiorowej dotyczqcy Mariana Szyjkowskiego (R. Baron, R. Madecki, J. Malicki et al, Czeskie badania nad Polskq w kontekšcie Europy Srodkowej i Wscliodniej, Praga 2016, s. XI-XII) . 34. Ogloszenie przez Instytut Polski w Pradze konkursu na Nagrode^ im. Mariana Szyjkowskiego (Polský institut v Praze, červenec I srpen 2019). 35. Grób Mariana Szyjkowskiego na Malvazinkách, Praga 2019 (zdj^cie: Wlodzimierz Kra- jewski). 36. Nagrobek Mariana Szyjkowskiego na Malvazinkách, Praga 2019 (zdj^cie: Wlodzimierz Krajewski). — 350 — Indeks osob Achtelik Aleksandra 16 Anczyc Wladyslaw Ludwik 33, 60, 68, 195, 217 Andrzejewski Jerzy 113, 175 Andrzejewski Marek 27 Ankwicz Józef z Poslawic 24 Ankwicz Krystyna 27, 28, 34, 42, 44, 65, 147, 168, 189, 190, 193, 218, 219, 221, 253, 256, 283, 308, 314 Ankwiczówna Ewa 218, 308, 314 Antoniuk Mateusz 81 Appel Karol 44 Arbes Jakub 157, 190, 191 Askenazy Szymon 31 Asnyk Adam 31, 78, 174 August II Mocny 182 Baczkowski Krzysztof 37 Badura Roman 189 Bakula Boguslaw 19 Balabán Josef 149 Balajka Bohuš 162 Balajková Anetta 162, 163, 166, 189, 192, 312, 319 Balcerak Wieslaw 167 Baldensprenger Fernand 58, 59 Balhar Jan 113 Baluch Jacek 13, 139, 185 Balzer Oswald 29, 48, 72, 209 Balucki Michal 31, 60, 100, 101, 103, 185 Bandtkie Jerzy Samuel 70 Bando Adam 40, 42, 100 Bar Adam 306 Baranek Jindřich (Henryk) 169, 189, 192, 258, 311, 317 Barcik Mieczyslaw 23, 33 Baron Aleksander P. 18 Baron Elžbieta J. 18 Baron Roman D. 10, 13, 16, 17, 24, 28, 35, 39, 42^5, 48,49, 52-54, 61, 65-67, 71, 73, 75, 82, 84, 86, 88, 101, 104, 121, 126, 130, 134, 148, 153, 167, 169, 188-190, 192, 209 Bartl Július 152 Bartoš Otakar 10, 88, 102-103, 113, 162, 171-172, 186, 190, 192, 196-197, 201- 203, 211, 312, 319 Bartoszewski Wladyslaw 150 Barycz Henryk 179 Batowski Henryk 88, 90, 119, 127, 150, 308-309, 315 Baudouin de Courtenay Jan 82 Babiak Grzegorz Pawel 185, 192 Beauvois Daniel 19, 25 Bechyně Rudolf 67 Beck Józef 124, 129, 310, 316 Bečka Jiří 73, 173, 205 Bečka Josef 112, 113, 135, 311, 317 Bečková-Ringesová Marta 163 Bělič Jaromír 172 Belza Wladyslaw 31 Beneš Edvard 93, 121, 129, 149, 155, 156, 167, 285, 316 Beneš Vojta 93 — 351 — Indeks osob Benešová Michala 10, 76, 78, 80-82, 87, 112, 156, 157, 159, 172, 205, 211, 212, 312, 319 Beníšková Milena 162 Bernardin Jacques-Henri 60 Bešta Theodor 27, 65, 112, 132, 162, 163, 172, 209, 211 Betz Louis Paul 58 Bidlo Jaroslav 48,65,71,81,115,116,209,280 Bieniarzówna Janina 44 Biernacki Andrzej 34 Bierut Boleslaw 258, 289 Biliňski Piotr 40, 71 Birkenmajer Ludwik 40 Blahoslav Jan 165 Bláhová Emilie 172 Bliziňski Józef 31, 60, 103 Bobrownicka Maria 41, 48, 61, 99, 185 Bobrowski Michal 142 Bobrzyňski Michal 31, 32, 48, 72, 116 Bodnar Izabella 190 Böhm Johann 152 Bohomolec Franciszek 60 Boileau-Despréaux Nicolas 29 Boleslaw Chrobry 301 Bondyra Wieslaw 17 Borák Mečislav 188 Borecký Jaromír 140, 158 Borodovčák Viktor 167 Borovský Karel Havlíček 32, 54, 140, 159 Borowiec Piotr 41, 42 Borowy Waclaw 9, 30, 43, 57, 208, 214 Brahmer Mieczyslaw 302 Brandes Georg 26, 58 Bratny Roman 163, 165 Brodziňski Kazimierz 182, 302 Brodzka Alina 30 Broniewski Wladyslaw 165, 166 Browicz Tadeusz 73 Brtník Václav 140 Bruchnalski Wilhelm 25, 30, 195, 294, 308, 314 Brückner Aleksander 30, 44, 48, 49, 73, 146, 197 Bruckner Ferdynand 61 Brudzinski Wieslaw 166 Brunetierě Ferdinand 58 Brydziňski Wojciech 100 Brzeziňski Bogdan 166 Brzehowski Jan 79 Brzoza Czeslaw 41, 44 Brzozowski Stanislaw 113 Březina Otokar 137, 138, 161, 162, 184 Buchlovan Bedřich Beneš 160 Buchtová Renata zob. Putzlacher Renata Buczma Lidia 167 Budínová Hana 165, 166 Bukowiecki Leon 190 Burzyňska Anna 138 Bylina Stanislaw 93, 102 Byliňski Janusz 32 Bystrický Valerián 129 Cajthaml Jiří 101 Calderón de la Barca Pedro 24, 25, 27 Callahan Ewa 20, 21, 28 Calek Anita 8 Casin Paul 179 Cat-Mackiewicz Stanislaw 180 Chaberski Emil 100 Chaloupecký Václav 143, 175 Chalupný Emanuel 161 Chateaubriand Francois-René de 27, 29, 38 Chelmoňski Józef 103 Chlebowski Bronislaw 30 Chl^dowski Kazimierz 29, 146 Chmelenský Josef Krasoslav 183 Chmielewska Katarzyna A. 18 Chmielowski Piotr 25, 29, 30, 294 Chodějovský Jan 55, 56, 152, 171 Chojecki Edmund 64 Choniawko Andrzej 181 Chopin Fryderyk 142, 182 Christovska 288 Chrzanowski Ignacy 13, 30, 37, 38, 43, 45, 57, 82, 88, 132, 220, 256, 309, 311, 315, 317 Chvíla Jakub 81 Ciechanowska Zofia 212 — 352 — Indeks osob Ciencialowie 188 Cieszkowski Jarzy 57 Ciešlak Adam 23, 33 Cimala Bogdan 131, 212 Colman 80 Coufal František 149 Croce Benedetto 35 Cybulski Mieczyslaw 34 Cyrankiewicz Józef 150, 166 Czachowska Jadwiga 40, 212 Czachowski Kazimierz 79, 256 Czajewski Wiktor 64 Czajkowski Michal 175 Czaplejewicz Eugeniusz 19 Czapliňska Joanna 48 Czapliňski Przemyslaw 8 Czarny Jan 166 Czartoryscy 27 Czartoryski Wladyslaw 31 Czcibor-Piotrowski Andrzej 38, 165 Czekanowski Jan 89 Czempiňski Jan 72 Čwikliňska Mieczyslawa 100 Cwikliňski Ludwik 73 Cwioro Barbara 224 Čapek Josef 99 Čapek Karel 32, 99 Čapka František 68 Čech Svatopluk 32, 55, 140, 158, 174 Čejka Mirek 153 Čelakovský František Ladislav 80, 108, 140, 142, 166, 183, 221, 281, 311, 317 Černý Adolf 48, 54-56, 65, 97, 102, 112, 140, 160, 171, 175, 203, 309, 315 Černý František 98, 101 Černý Marcel 114, 157, 163, 202 D'Amelia A. 141 Damborský Jiří 172, 188 Daszyk Krzysztof Karol 79 Dabrowski Jan 289 Dabrowski Marian 41, 42 Dabrowski Mieczyslaw 35 Dabrowski Roman 30 Dabrowski Tadeusz 180 Dabrówka 66 Dědova Jana 224 Dejmek Jindřich 55, 56, 84, 121, 123-125, 127, 130, 153, 155, 166, 167 Denis Ernest 123 Dérer Ivan 125 Dilthey Wilhelm 216 Distl Jaroslav 89 Diviš Jiří 55 Dlugosz Jan 33, 173 Dobrovský Josef 54, 70, 80, 108, 111, 118, 119, 126, 142, 187, 207, 209, 221, 310, 317 Dobrowolski Stanislaw W. 150, 173 Dobrzycki Stanislaw 24, 49, 50, 107, 220 Dolanský Julius 109, 114, 115, 140, 153, 173, 186, 191, 196, 205, 209 Doležal Jiří 139 Doliwa Jacek 84, 92, 93 Dorovský Ivan 153 Drabik Wincenty 100 Drobková Božena 162 Dubiska Irena 255 Dunikowski Xawery 103 Dvořáčková Vlasta 81, 156, 162, 163, 211 Dybciak Krzysztof 168 Dybiec Julian 22, 37, 48, 177 Dyboski Roman 37, 88, 256, 309, 315 Dygasiňski Adolf 113 Dyk Viktor 99 Dzialyňski Tytus 119 Dziurzyňska Ewa 44, 176 Dziurzyňski Tadeusz 132 Ďurčanský Marek 48, 71, 115, 116, 177 Eile Stanislaw 51 Eliáš Alois 149 Erben Karel Jaromír 54, 108, 140 Essen Andrzej 124 Estěve Edmond 60 Estreicher Karol 29 — 353 — Indeks osob Fedrová Stanislava 182 Feigl Ludvík 175 Feldman Wilhelm 44 Feliňski Alojzy 43, 143, 144, 300 Ferenčuhová Bohumila 8 Fertner Antoni 100 Fialková Markéta 55 Fierlinger Zdeněk 152, 166 Finkel Ludwik 24, 24 Fischer Adam 89 Fischer Otokar 60, 185, 277, 278 Fitelberg Grzegorz 255 Flieder Robert 55 Folwarczny Rudolf 188 Fordoňski Arkadiusz 8 Francew Wladimir Andrejewicz 70, 77, 115, 117, 121, 128, 152, 255, 310, 316 Franciszek Józef I 21, 187 Francie 304 Francie Miroslaw 37 Fredro Aleksander 31, 43, 60, 100-103, 185, 188 Frenkiel Mieczyslaw 88, 100, 309, 315 Fric Josef Václav 140, 160 Friedl Jiří 167, 169 Frinta Antonín 153 Froněk František 191 Frost Vladimír 112, 162 Fuhrich Josef 73, 92, 96, 97, 309, 315 Gaddis John Lewis 155 Gajak-Toczek Malgorzata 24, 23 Galczyňski Konstanty Ildefons 32, 165, 166, 188 Galuszka J. 256 Gamelin Maurice 124 Gamplová Milada 190 Garapich Pawel 89 Garczyňski Stefan 139 Gass Izabela 27 Gaszyňski Pawel 23, 33 Gawalowski Karel 259 Gawiňski Jan 166 Gqsiorowski Waclaw Jan 112 Gebauer Jan 48, 50 Gebhart Jan 149 Georgijewicz 80 Gessner Salomon 38 G^das Katarzyna 104 Giannini Amedeo 141 Giedroyc Jerzy 151 Gielecki Wojciech 271, 306 Gierowski Piotr 139, 185 Girsa Václav 55 Giza Dominika 42 Glabisz Leonard 90 Gladkova Hana 210 Glebicka Ewa 10, 24, 35, 39, 40, 42-45, 61, 75, 212, 312, 319 Glehicka Ewa Jolanta 64 Gmiterek Henryk 17 Goetel Walery 87, 309, 315 Gojawiczyňska Pola 175 Göll Jaroslav 47, 48, 140, 209 Golabek Józef 280 Golubiew Antoni 180 Gombrowicz Witold 32 Gosk Hanna 19 Goszczyňski Seweryn 139, 174 Gott Karel 191 Gottwald Klement 166 Góra Barbara 22, 30 Górny Grzegorz 71 Górski Artur 71 Górski Konrád 30 Graboň Karolina 16 Grabowska Joanna 178 Grabowski Tadeusz 53, 79, 88, 309, 315 Grabowski Tadeusz Stanislaw 9, 30, 41, 129, 171, 192-198, 200-203, 290, 304, 312, 318 Grabski Andrzej Feliks 32 Grabski Stanislaw 272 Grabski Wladyslaw 123 Gregor Antonín 55 Groddeck Gotfryd Ernest 126 Grodowska-Kuliňska Danuta 23, 33 Grottger Artur 103, 173 Grubiňski Waclaw 100 Grund Antonín 197 — 354 — Indeks osob Grzebieň Ludwik 35 Grzybowski Waclaw 125, 256, 310, 316 Grzymala Siedlecki Adam 44, 57 Gubrynowicz Bronislaw 25, 30, 44, 195, 294, 308, 314 Gubrynowicz Wladyslaw 31 Gurowski Rafal 182 Hahn Wiktor 24 Hajdukiewicz Leszek 38, 132 Hájek Zdeněk 209 Halamowie 189 Halas František 113, 114, 159, 160, 165, 179, 182, 216, 296, 297, 299, 302 Hálek Vítězslav 54 Handke Kwiryna 19 Hanka Václav 48, 80, 108, 111, 115, 118, 119, 126, 140, 142, 183, 221, 279, 281, 310, 317 Hanuš Hynek (Ignacy) 90, 296 Hašek Jaroslav 32 Hadová Božena 86, 111 Hauser Przemyslaw 177 Havlíček Karel zob. Borovský Havlín Josef 55 Havránek Bohuslav 138, 139, 153 Havránek Jan 102, 133, 135 Heczko Józef 189 Heczko-Balajková zob. Balajková Heczkowie 188 Heidenreich Julius zob. Dolanský Hejret Josef 55 Hendrykowska Malgorzata 34 Hennel Roman 42 Herbert Zbigniew 156, 180 Herbst Stanislaw 37 Herodot 107 Herzel Ludwik 41 Hesse Hermann 162 Heydrich Reinhard 135, 149, 160 Heyrovský Jaroslav 152 Hilar Karel Hubert 60, 98, 100, 103, 185 Hitler Adolf 128, 130, 132, 133, 141, 149 Hlaváček František 92 Hlavačka Milan 15, 47 Hlávka Josef 47 Hloušková Jasna 172 Hnízdová Radoslava 112, 151, 162 Hoene Antoni 165 Hoene-Wroňski Józef Maria 165 Hofman Iwona 73 Hofman Ladislav K. 48, 140 Hofman Wlastimil 65, 103, 219 Holan Vladimír 114 Holub Dalibor 162 Holý Martin 15, 18 Hora František Alois 51 Horák Jiří 66, 77, 83, 109, 153, 178, 205, 256 Horodyski Wladyslaw 40 Hovorka Ladislav 92 Húbnerová Marie 103 Hujer Oldřich 45, 114, 220, 311, 317 Hulewicz Jan 36, 79 Hulka-Laskowski Pawel 79, 166 Hus Jan 74, 287 Hutnikiewicz Artur 180 Hýsek Miloslav 66-67, 77 IHakowiczówna Kazimiera 88, 274, 275, 309, 315 Ingarden Roman 30, 163 Iwaszkiewicz Jaroslaw 88, 104, 156, 255, 309, 315 Jachimecki Zdzislaw 40 Jacov 80 Jagiello Michal 170 Jakl Tomáš 151 Jakobson Roman 109, 110, 138 Jakubec Jan 49, 77, 118 Jakubowska Urszula 25 Jan III Sobieski 173 Janaszek-Ivaničková Halina 35, 57, 58, 106, 139, 158 Janicki Stanislaw 190 Janko Jan 48 Jankowska Barbara 102 Jankowski Edmund 212 Janów Jan 89 — 355 — Indeks osob Jansen Olaf 143 Janský Jan 190 Januszewski Tadeusz 202 Jaracz Stefan 100 Jaroszewicz-Kleindienst Barbara 52, 93 Jarowiecki Jerzy 29, 30, 100, 147 Jarzabek-Wasyl Dorota 81 Jasienica Pawel 180 Jasinski Tomasz 177 Jasinski Zenon 17, 131, 133, 212 Jastrun Mieczyslaw 165, 166 Jaworski Franciszek 22 Jaworski Roman 31, 104 Jaworski Wladyslaw Leopold 268 Jaxa-Rožen Krzysztof 126 Jechová Hana zob. Voisine-Jechová Jeleň Oskar 55 Jelínek Edvard 97, 112, 174 Jeník František 151, 162 Jesioniowski Jerzy 166 Jeske-Choiňski Teodor 112 Jezierski Franciszek Salezy 36 Jindřich Marek 151 Jirásek Alois 55 Jirásek Zdeněk 167 Jiří z Poděbrad 131 Julkowska Violetta 8 Jungmann Josef 70, 80, 109, 111, 118, 166, 187, 221, 310, 317 Junosza-St^powski Kazimierz 100 Juřina Viktor 162 Kaczorowski Wlodzimierz 32 KadeivBandrowski Juliusz 44, 113 Kadlec Karel 209 Kafař Marcin 8 Kafka Franz 32 Kafková Jana 102 Kaleta Petr 20, 55, 153 Kalina Josef Jaroslav 108, 140 Kalinka Walerian 32 Kallenbach Józef 25, 27, 29, 30, 53, 82, 195, 294, 308, 314 Kamiňski Kazimierz 100 Kamiňski Marek Kazimierz 125, 150, 167, 205 Kant Immanuel 38 Kanty Jan 168 Kapuscinski Ryszard 180 Karafiát Jan 51 Karásek Jiří ze Lvovic33, 103, 187, 191, 300 Karcz-Taranowicz Eugenia 17 Kardyni-Pelikánová Krystyna 10, 16, 18, 20, 24, 25, 27, 31, 32, 34, 37-39, 43, 48, 49, 51, 54, 57, 65, 69, 70, 81-82, 103, 104, 106, 109, 110, 113, 137, 139, 140, 146, 153, 158-162, 165, 171-173, 183, 191, 194, 197, 202-205, 208, 210, 212, 216, 305, 312, 319 Karolczak Kazimierz 23 Kasperski Edward 19, 57, 208 Kasprowicz Jan 31, 310, 316 Kasprzak Stefan 191 Kasztelanowicz Stanislaw 51 Kavka František 133 Kazimierz Wielki 33 Kažmierska Kaja 8 Kellner Adolf 88, 197 K^dziorowie 189 K^trzyňski Wojciech 29, 31 Kiedrzyňski Stefan 102 Kielczewska-Zaleska Maria 181 Kiepura Jan 309, 315 Kieres-Szyjkowska Zofia 24, 65, 147, 218, 220, 253 Kinsky Dominik František 174 Kisielewski Jan August 102 Kisielewski Stefan 180 Kizwalter Tomasz 70 Klarnerówna Zofia 172 Kleiner Juliusz 25, 30, 34, 43, 44, 79, 83, 218, 294 Klíma Ladislav 191 Klimowicz Mieczyslaw 29 Klosová Ewa 169, 189, 191 Kluba Agnieszka 57 Kochanowski Jan 80, 146, 165, 166 Kochowski Wespazjan 166 Kohlbergerowa Józefa 300 Kohout Eduard 103 Kolaja Maxmilián 88, 170, 255, 309, 315 — 356 — Indeks osob Kolář Josef 167, 207 Kolářová Jiřina 113 Kolbuszewska Jolanta 8 Kolbuszewski Jacek 19 Kolbuszewski Stanislaw 30 Kollár Ján (Jan) 54, 74, 80, 108, 118, 140, 142, 166, 172, 174, 183, 187, 188, 221, 281, 311, 317 Kolessa Oleksandr 77, 152, 255 Komeňski (Komenský) Jan Amos 144, 165 Konarski Franciszek 23 Koneczny Feliks 39, 65, 219 Konopczyňski Wladyslaw 7, 50 Konopka Maria 24 Konopnicka Maria 66, 175 Kopczyňska-Jaworska Bronislawa 219 Kopecký Václav 205 Korbut Gabriel 44 Kordač František 72 Korfanty Wojciech 126, 309, 315 Kornat Marek 16, 18, 124, 125 Korzeniewska Ewa 56, 212, 302, 312, 319 Korzeniewski 279 Korzeniowski Józef 175, 279 Korzenny Jan 210 Kosatka Halina 24 Kosman Marceli 17, 88, 188 Kosmas 181 Kosnar Vojtěch 87 Kossak Juliusz 103 Kossakowski Jan Nepomucen 117, 118, 172, 182, 187 Kostanecki Kazimierz 269 Košek Miroslav 319 Kot Stanislaw 7, 35, 71, 81, 144, 256, 257 Kotárbiňski Tadeusz 150 Kotasowie 188 Kotrlý Josef 151 Kott Jan 145 Koubek Jan Pravoslav 140, 171 Kowalski Tadeusz 151 Kozeňski Jerzy 90, 91, 93, 127 Kozlowski Wladyslaw Mieczyslaw 71, 90, 120, 309, 315 Krajewska-Tartakowska Barbara 178 Krajewski Michal Dymitr 37 Krajina Vladimír 151 Král František 192, 256, 283, 309, 315 Králik Oldřich 162 Kramář Karel 96 Krasicki Ignacy 36, 142, 174, 182, 257 Krasiňski Edward 61 Krasiňski Zygmunt 80, 103, 127, 134, 138, 140, 145, 174, 185, 216, 223, 300, 307, 313 Krásnohorská Eliška 140, 203 Kraszewski Józef Ignacy 156, 175 Krátký Radovan 166 Kredba Oldřich 205 Kredba Václav 65, 112, 179 Krejčí František 67 Krejčí Karel 8, 10, 13, 27, 65, 66, 69, 70, 73, 82-88, 109, 112-114, 119, 131, 132, 144, 150, 153, 154, 156-158, 162-164, 170, 172-175, 178, 182, 187, 190, 192-194, 196, 197, 203, 205-207, 209-211, 215, 220, 222, 223, 280, 285, 308, 310-312, 314, 317, 318 Kridl Manfred 25, 57, 79, 82, 219, 294 Kriegseisen Wojciech 18 Kristanova Evelina 179, 180 Krofta Kamil 84, 121, 125, 181 Kruczkowski Leon 175 Krzewska Elžbieta 8 Krzyžanowski Julian 30, 302 Křen Jan 127 Kříž Antonín 205 Křížová Květa 169 Kubala Ludwik 29 Kuberski Leszek 7 Kubiak Zygmunt 165, 180 Kubíček Tomáš 139 Kubisz Pawel 186 Kuchárski Eugeniusz 30, 57 Kudělka Milan 33, 49, 70, 191, 212, 312, 319 Kudelski Zdzislaw 168 Kudliňski Tadeusz 256 Kuklík Jan ml. 124, 127, 129 Kuklík Jan st. 149 — 357 — Indeks osob Kula Józef 189 Kuligowski Mateusz 166 Kuncewiczowa Maria 175 Kundera Milan 59 Kupisz Dariusz 17 Kurdybacha Lukasz 143, 144 Kurjata Joanna 178 Kurz Josef 197 Kušniewicz Andrzej 163 Kutlvašr Karel 152 Kutrzeba Stanislaw 40, 73, 275, 276, 281 Kvapil František 65, 97, 140, 159, 160 Kvapil Jaroslav 98, 102, 103, 168, 182, 185, 274, 275, 282, 289, 291, 292, 299, 302 Kvapilová Eva 282 Kwiatek Aleksander 212 Kwiatek Jolanta 212 Kwiatkowski Jerzy 146 Lam Andrzej 43 Lam Jan 31, 52, 146 Lange Antoni 79 Lash Jan 35 Laskosz Joanna 87 Lasocki Zygmunt 96, 255 Lee Stanislaw Jerzy 166 Lechicki Czeslaw 180 Lechoň Jan 104, 255, 309, 315 Leczyk Marian 123 Legowicz Helena 186 Lehr-Splawiňski Tadeusz 12, 38, 88, 90, 143, 171, 178, 257, 258, 281, 282, 299, 301, 309, 315 Lelewel Joachim 117, 126, 311, 317 Leoňski Jacek 7 Lepszy Kazimierz 87 Lesiewicz Elžbieta 85 Leszczyňski Boleslaw 101 Leszczyňski Jerzy 100 Lewandowski Jan Franciszek 126 Lewicka Anna 277 Lewicka Barbara 167 Lewicka-Szyjkowska Wanda zob. Szyjkowska Lewinówna Zofia 150 Limanowski Boleslaw 79 Linde Samuel Boguslaw 70, 172 Lipowski Jaroslav 48 Lippóczy Piotr 167 Lipska Helena 306 Lipski Jan Józef 43 Lipski Józef 123 Liske Ksawery 29, 31, 68 Lisowska-Kožuch Urszula 170 Liška Jan 224 Ljacki Ewgenij 77, 152 Lo Gatto Ettore 141, 142, 311 Lohman Wanda 22 Loužek Marek 127 Lubicz Lisowski Juliusz 190 Lubomirski Jerzy 20 Ludorowska Halina 73 Ludorowski Lech 73 Lempicki Stanislaw 23, 27, 30 Lempicki Zygmunt 30, 57 Lepkowski Tadeusz 7 Lossowski Piotr 123 Los Jan 36, 37, 55, 271 Los Leon 178 Loziňski Wladyslaw 29 Lukanty Jadwiga 167 Macek Petr 169 Mácha Karel Hynek 54, 80, 108, 109, 136, 139-140, 142, 157, 160, 166, 221, 311, 317 Máchal Jan 48, 49, 51, 66, 67, 69, 77, 95, 115, 118, 140, 171, 310, 316, 317 Machalska Beata 32 Machar Jan Svatopluk 51 Machotka Otakar 151 Maciuk Marcin 87 Macůrek Josef 143, 178, 209 Madajczyk Czeslaw 133 Madany Edward 93, 102 Madecki Roman 15, 16, 51, 88, 103, 153, 163, 165, 172 Magnuszewski Józef 69, 109 Maguš Wojciech 73 Majewski Piotr M. 127 — 358 — Indeks osob Majkowska Rita 29, 44, 176 Majski Ivan 150 Makariusová Marie 8 Makuszyňski Kornel 46, 146 Malczewski Antoni 139 Malczewski Jacek 103, 300 Malecki Bronislaw 108 Málek 285 Malewski Franciszek 174 Malička Maria 100, 102, 309, 315 Malicki Jan 15, 16, 88, 153 Malinowski Lucjan 48 Malecki Antoni 13, 23, 24, 29, 31 Malecki Jan Marian 44 Manžel Miroslav 162 Maňkowski Tadeusz 297 Marchlewski Leon 36, 40 Mar czak-Oborski Stanislaw 40 Marinelli Luigi 25, 37 Markiewicz Henryk 26, 45, 57, 61, 81 Markovič Ivan 68 Markowski Michal Pawel 9, 138 Marmon Waclaw 36 Martinek Libor 163, 186 Masák Emanuel 34, 140, 160 Masaryk Jan 166, 167, 222, 311, 318 Masaryk Tomáš Garrigue 48, 50, 55, 67, 68, 73, 74, 90, 118, 120, 128, 166, 205, 221, 253-256, 308-310, 314-316 Mašlanka Julian 24, 38 Matějček Antonín 129, 178 Matějko Jan 31, 103 Matějková Veronika 153 Maternicki Jerzy 27 Materski Wojciech 123 Mathesius Bohumil 153 Mathesius Vilém 138, 143 Matiegka Jindřich 125 Matouš Josef 34, 114, 140, 159, 160, 182, 191, 296, 300 Matoušek Kajetán 190 Matouš-Malbohan 67 Maťovčík Augustin 7 Maxa Prokop 55 Mazowiecki Tadeusz 180 Mazur Zbigniew 181 Mazurek 189 Melichar Václav 167 Menšík Jan 93, 109, 140, 216 Mertlík Rudolf 133 Měšťan Antonín 158, 163 M^drzecka Anna 18 Micewski Andrzej 180 Michálek Slavomír 56, 124 Michalicová Nela 224 Michalská Malgorzata 13, 126, 169 Michalowska Teresa 64 Michejdowie 188 Michl Jaroslav 12, 85-87, 104, 151, 196, 222, 305, 308, 314, 315 Michowicz Waldemar 123 Mick Christoph 20 Mickiewicz Adam 25, 27, 28, 33, 35, 48, 74, 78, 79, 81, 100, 113, 122, 126, 136, 138-140, 142, 156-160, 163-165, 173, 174, 179, 182, 183, 188, 195, 203, 209, 216, 218, 223, 258, 279, 283-286, 289, 291, 294, 297, 300, 302, 307, 308, 313, 314 Mieszko I 66, 301 Mikolajczyk Stanislaw 156 Milosz Czeslaw 63 Minakowski Marek Jerzy 24 Miodoňska-Brookes Ewa 81 Misková Alena 135 Mitosek Zofia 26 Mládek Rudolf 93 Mniszkówna Helena 112 Modrzejewska Helena 101, 186 Modzelewska Józefa 100 Modzelewski Zygmunt 166 Moise 80 Mokrý Otakar 100, 113, 140, 160 Moniuszko Stanislaw 101-102, 187 Moraczewski Waclaw 89 Moravec K. 92 Morawski Kazimierz 48, 72, 269 Mornet Daniel 60 Morozewicz Józef 37 Mošcicki Henryk 35 — 359 — Indeks osob Mounier M . 58 Mrówka Malgorzata 44, 176 Mukařovský Jan 138, 139 Münz Alfred 129 Můrko Matija (Maciej) 45, 49, 67, 71, 77, 114, 121, 128, 153, 160, 173, 220, 255, 280, 283, 292, 307, 310, 311, 313, 316, 317 Muryc Jiří 172 Mussolini Benito 132, 141 Mušal Jan 55 Myslakowski Zygmunt 113, 150 Nakaszydze Jerzy 150 Nalkowska Zofia 88, 103, 163, 166, 309, 315 Nawrocki Witold 38, 165 Nawroczyňski Bogdan 177 Nebeský Václav Bolemír 108, 140 Nejedlý Zdeněk 152, 205 Němcová Božena 54 Němeček Jan 56, 124, 127, 129, 150 Nepustil Bohumír 86, 111, 112, 114-116 Neruda Jan 55, 140 Nešpor Zdeněk R. 116 Netoušek Miloš 259 Nicodemi Dario 102 Niederle Lubor 125, 126, 256, 310, 316 Niedziela Zdzislaw 33 Niemcewicz Julian Ursyn 60, 117, 142, 182 Niemczycki Stanislaw 89 Nitsch Kazimierz 37, 82 Niziurski Edmund 163 Noga Pavel 51 Nordenová Ada 102 Novák Arne 114, 116-118, 160, 161 Novák Jaroslav 55 Nováková Tereza 117 Novalis 127 Novosad Lukáš 55 Novotný Antonín 190 Novotný František 178 Nowaczyňski Adolf 100 Nowiňski Stefan 175, 176 Odložilík Otakar 178, 209 Oko Jan 23 Olczyk Jacek 44 Oliva Karel 160, 162, 196 Olivová Věra 124 Olszewski Józef 205 Olszewski Karol Stanislaw 72 Onderek Arnold 148 Opacki Zbigniew 26, 35 Opelík Jiří 112, 117 Opletal Jan 133 Orkan Wladyslaw 44 Országh Hviezdoslav Pavol 55 Orzeszkowa Eliza 34, 112, 175, 221 Osjan 38 Oslawski Wiktor 36 Ossoliňski Józef Maksymilian 23 Osterwa Juliusz 79, 100 Osuský Stefan 123 Paclawska Kazimiera 113 Paczkowski Andrzej 96 Paczos Sebastian 17 Paczyňska Irena 132 Padevět Jiří 149 Pajak Aleksandra 10, 210, 211, 312, 319 Pajewski Janusz 143 Palacký František 54, 209, 255 Palys Piotr 167 Pampowski Antoni 64 Pánek Jaroslav 124, 163 Paňko Gražyna 79 Papée Fryderyk 68 Papée Kazimierz 68 Papée Stefan 284 Papoušek Vladimír 162 Paprocki Bartlomiej (Paprocký Bartoloměj) 157, 165, 174, 194 Parandowski Jan 20, 28, 44, 79, 113 Parenička Pavol 7 Pasák Tomáš 133 Pastrnek František 49, 50, 67, 118 Patek Artur 16, 192 Paul Jean 127 Paulínyiová E. 152 Pavlíček Tomáš W. 47 — 360 — Indeks osob Pawlukiewicz Ryszard 30 Pejčoch Ivo 151 Pejša Oskar 151 Pele Janusz 146 Pelikán Jarmil 24, 32, 34, 101, 102, 159, 172, 204 Penc František 55 Perfeckij Ewgenij Julianowicz 173 Perkowska Urszula 23, 33 Perlmanowa Julia 288 Pernal Marek 169 Persak Krzysztof 178 Perzyňski Wlodzimierz 60, 102 Pešat Zdeněk 159 Petr Jan 202, 211 Petráň Josef 76, 77, 133, 153 Petrusek Miloslav 116 Piasecki Boleslaw 179 Pietrzyk Bartlomiej 155 Pigoň Stanislaw 30, 38, 43, 132, 258, 278 Pilař Jan 38, 165, 166 Pilát Roman 13, 23-25, 29, 30, 195, 219, 294, 308, 314 Pilsudski Józef 124, 254 Pindurová Vanda 186 Piorunowa Aniela 73 Pirožyňski Jan 37 Písek František 55 Piwarski Kazimierz 143 Piwowarczyk Jan 170 Piwowarczyk Miroslaw 89 Plachý Jiří 151 Plasová Anna 112 Ploszewski Leon 30 Pochwalski Kazimierz 55 Pociecha Wladyslaw 306 Podhorodecki Leszek 20 Podraza-Kwiatkowska Maria 71 Podžorný Jakub 224 Pokorná Magdaléna 47 Pokorný Jiří 47 Poláček Karel 32 Polívka Jiří 49, 50, 67 Poliak Roman 30, 177 Popielski Jacek 189 Porebowicz Edward 24, 30, 57, 308, 314 Poskuta-Wlodek Diana 40, 42, 43 Posnett Hutcheson Maculay 58 Pospíšil Ivo 158 Potocka Delfína 145 Pousta Zdeněk 133 Pražák Albert 77, 81, 118, 151-153,158, 161, 193, 311, 317 Pražmowski Mieczyslaw 50 Procházka Antonín 158, 191 Procházka František 92 Prokesh Wladyslaw 56 Próchnicki Franciszek 24 Prus Boleslaw 32, 112, 113, 175 Průsek Jaroslav 190 Prussak Maria 61 Przesmycki Zenon 185, 300 Przyboš Julian 165 Przybylski Zygmunt 60 Przybylko-Potocka Maria 61, 100, 102 Przybyszewska Dagny z Juelów 33 Przybyszewski Stanislaw 33, 52, 102, 103, 175, 185, 187, 191, 215, 216, 300 Pszonka Jakub 32 Puchalska Miroslawa 30 Puchmajer Antonín Jaroslav 69, 80, 108, 111, 142, 221, 310, 317 Pulaski Michal 124 Putrament Jerzy 166 Putzlacher Renata 159, 165 Raclavska Jana (Janina) 172 Radimský Vladimír 55 Radlowska-Obrusník Martyna 131, 192 Rafaj Oldřich 186 Raková Svatava 15 Rakowski Henryk 205 Rašín Jaromír 87 Rechcigl Miloslav Jr. 116 Reymont Wladyslaw 99, 175, 255 Reynold Gonzague de 60 Rieder F. 58 Riess Jiří 86, 112 Rittner Edward 72 — 361 — Indeks osob Rittner Tadeusz 60, 102 Rod Edouard 58 Rogowicz Jan Antoni 122, 309, 315 Rohanova Jitka 205 Romanowski Andrzej 170 Rostworowski Emanuel 7 Rostworowski Karol Hubert 88, 100, 256 Rošciszewski Adam 115, 118, 119 Rouček Joseph Slabey 116 Rousseau Jean-Jacques 38, 60 Rozwadowski Jan 82 Rožnay Samuel 174 Róžewicz Tadeusz 156, 165, 166 Róžycki Ludomir A. 255 Ruczaj Maciej 223 Rusin Dybalska Renata 10, 15, 76, 78, 81, 82, 87, 156, 157, 159, 163, 172, 205, 209-211 Rusinek Michal Russocka Jadwiga 93, 102 Rusz Pawel 188 Ruszowie 188 Rybczyňski Witold 37 Rydel Lucjan 102, 185, 186 Rypka Jan 151, 156 Rzepa Teresa 7, 8 Řeháček Luboš 163, 172, 206-208, 211 Řehořek Jindřich 55 Sabina Karel 108, 140 Sarnecki Zygmunt 60 Saryusz-Wolska Magdalena 8 Schamschul Walter 163 Schiller Friedrich 38 Schiller Leon 100, 166 Schramm Tomasz 50 Schulz Bruno 32 Schwarzenberg František 151 Sedláček Václav 133 Semczuk Malgorzata 30 Semotanová Eva 15, 101 Serejski Marian Henryk 32 Seweryn Z. 190 Sieczkowski Andrzej 162 Sienkiewicz Henryk 32, 72, 73, 85, 112, 175, 311, 317 Sierszula Barbara 206 Sikorski Wladyslaw 149-150, 156 Simonides Jaroslav 179 Sinko Tadeusz 37, 43, 55, 57, 61, 79, 256, 257 Siudut Grzegorz 24 Siwek Tadeusz 186 Siwor Dorota 159 Sixta Václav 8 Skála Vilhelm 151 Skalický Jan 55 Sklodowska-Curie Maria 73 Skr^t Rošcislaw 25 Skrochowski Eustachy 30 Skrowaczewski Adam 256 Skrzynecki Jan 182 Skrzyniarz Ryszard 8 Skrzyňski Tomasz 44 Skrzypek Andrzej 123 Skwara Marta 57-58, 161, 208 Skwarczyňska Štefánia 57, 58, 60 Sládek Josef Václav 159 Slávik Juraj 55, 124, 125, 129 Slawiňski Janusz 139, 208, 216 Slodowski Jan 34 Sionimski Antoni 104, 255, 309, 315 Slowacki Juliusz 24-26, 34, 35, 60, 80, 100, 111, 113, 137-140, 157-161, 163, 164, 166, 171, 174, 181, 183-185, 195, 216, 223, 258, 300, 307, 313 Smal-Stocki Roman 150 Smetánka Emil 49, 67, 68, 77 Smoleňski Wladyslaw 32 Smolka Stanislaw 29, 32, 48, 72, 209 Smutný Jaromír 55 Sobieski Waclaw 37 Sobolewska Anna 30 Sobotková Marie 73, 172 Sochacka Stanislawa 48 Sojka Erich 114, 179 Sokolowski Marian 73 Solska Irena 100 Solski Ludwik 100, 186 — 362 — Indeks osob Sosnowska Danuta 7 Spytkowski Józef 37 Stachová Helena 76, 151, 179, 190, 211 Staff Leopold 23, 165, 166 Stahl Leonard 89 Stanislawski Stanislaw 100 Stankiewicz-Kopeč Monika 30 Starnawski Jerzy 24 Starzewski Jan 30 Starzyňski Stanislaw 22 Stasiewicz-Jasiukowa Irena 48 Stašek Antal 140, 160 Stawiňski Jerzy Stefan 163 Stejskal Václav 164 Sternbach Leon 72 Stieber Zdzislaw 88 Stloukal Karel 178 Stobiecki Rafal 8 Stopka Krzysztof 23, 33, 212 Stradecki Janusz 43 Stránský Jaroslav 285 Strejček Ferdinand 158 Stroňski Stanislaw 36 Strzalkowski Adam 48 Suchan Krystyna 91 Suchecki Henryk 171 Surosz Mariusz 191 Svítil-Kárník Josef 175, 273, 279 Svoboda Karel 178 Szagala Roman 150 Szajnocha Karol 175 Szalagan Alicja 40, 212 Szaniawski Jerzy 60, 100 Szary-Matywiecka Ewa 30 Szczepanik Krzysztof 129 SzczQsna Ewa 57, 208 Szmolcówna Halina 255 Szpotaňski Stanislaw 123 Szujski Józef 29, 32 Szulakiewicz Wladyslawa 8, 27 Szyjkowska Kateřina (z domu Štěpánová) 149, 151, 176, 189, 206, 218, 222, 258 Szyjkowska Wanda (z domu Lewicka) 28, 65, 147, 168, 218-220, 253, 308 Szyjkowska Zofia zob. Kieres-Szyjkowska Szyjkowska-Ankwicz Krystyna zob. Ankwicz Szyjkowski Mieczyslaw ml. 147 Szyjkowski Mieczyslaw st. 41, 65, 147, 218 Szyjkowski Wladyslaw Albin 24, 61, 65, 147, 218, 219, 253 Szymanowski Karol 255, 309, 315 Szymborska Wislawa 156, 163 Szymczak Damian 17 Szymeczek Józef 18 Szyndler Janusz 169 Šliziňski Jerzy 93, 101, 102 Šniadeccy 126 Šródka Andrzej 212 šw. Wojciech 165 Šwiajdcowski Henryk 183 Šwiežawska-Wojciechowska Maria zob. Wojciechowska Šafařík Pavel Josef (Šafárik Pavol Jozef) 108, 166, 183, 221, 281, 311, 317 Šalda František Xaver 99, 109, 287 Šaun Josef 86, 87, 308 Saunová Iza (z domu Horowicz) 81, 82, 86, 87, 156, 170, 190, 196, 203, 209, 211, 222, 285, 309, 315 Seba Jan 125 Šebek Jaroslav 127 Šedivý Josef 55, 56 Šimeček Zdeněk 49, 212 Šlaufová Eva 172 Šoutová Marie 175 Šrámek Jan 166 Šťastný Vladislav 49 Štěpán Ludvík 103, 172, 186 Štilip František 88-90 Šťovíček Ivan 167 Štulc Václav Svatopluk 108, 140, 159, 183 Šubert František Adolf 101, 185 Šusta Josef 190, 209, 280 Švabinský Max 191 Švandová Blanka 159, 165, 182 Švehla Antonín 68, 72 Švrčinová Renata 10, 202, 312, 319 — 363 — Indeks osob Táborský František 173 Tadeusiewicz Hanna 147 Taine Hipolit 26 Tambor Jolanta 16 Tarajlo-Lipowska Zofia 69 Targosz Karolina 48 Tarnowski Stanislaw 13, 30, 53 Taszycki Witold 258 Tatarkiewicz Wladyslaw 165 Taxtová Eva 117 Taylor S. 212 Tazbir Janusz 19 Teige Karel (1891-1965) 151 Teige Karel (1900-1951) 151 Teigová Helena (*1931) —> Stachová Teigová Helena (1902-1986) 76, 136, 137, 151, 160, 166, 175, 179, 181, 312, 318 Terlecki Tymon 144 Texte Joseph 58 Thomas William T. 116 Tieghem Paul Van 58, 59, 214 Tille Václav 50 Tlolkowie 188 Tobola Otylia 131 Tokarz Waclaw 37 Tokarzówna Krystyna 119 Tomaszewski Jerzy 106, 130, 149, 151 Tomcsányi Jánoš 179 Tomek Václav Vladivoj 209 Topinka Evžen 89 Topolski Jerzy 177 Tošnar Jan 151 Traba Robert 8 Trebel-Gniazdowska Laura 223 Treichel Irena 147, 212 Trembecki Stanislaw 35 Tretiak Józef 29 Trochová Zina 164 Trojan Pavel 205 Trubecki Nikolaj S. 38 Trzciňski Teofil 40 Trzeciakowski Lech 177 Turowicz Jerzy 170 Tuwim Julian 74, 88, 104, 113, 159, 165, 166, 255, 309, 315 Twardowski Kazimierz 24, 31, 195, 308, 314 Tylka Marta 44, 176 Tymieniecki Konstanty 35 Ujejski Józef 30, 35, 53, 82 Ulanowski Boleslaw 73, 266 Ulewicz Tadeusz 38, 53 Umiňska Eugénia 88, 309, 315 Urbánek Rudolf 209 Urbaňczyk Stanislaw 38, 132, 133 Vacková Růžena 191 Válek Vlastimil 153 Vančura Vladislav 48 Varsik Branislav 152 Večerka Radoslav 49, 153 Vlasák Patrik 32 Vlásek Josef 82, 211 Vlašínová Drahomíra 185 Vlček Jaroslav 67, 69, 77, 95, 115, 118, 310, 317 Vodička Felix 138, 139 Voisine-Jechová Hana 114, 162 Vojáček Karel 55 Voj vodík Josef 161, 162 Vondráček František 65, 175 Voráček Emil 124 Vorel Petr 163 Voskovec Jiří 32 Vosmík Čeněk 191 Vošahlíková Pavla 8 Vrchlický Jaroslav 55, 138, 140, 157, 159, 160, 184, 203, 287 Vrtel-Wierczyňski Stefan 9, 24, 25, 89, 119, 178, 184, 192, 193, 196-198, 203, 293, 294, 296, 301, 312, 319 Vydra Bohumil 99, 209 Vymazal František 140 Walczak Bogdan 50 Walter Josef 191 Wasylewski Stanislaw 44 Waško Andrzej 30 Wažyk Adam 165 Weingart Miloš 83 — 364 — Indeks osók Weis Karel 190 Weiss Tomasz 35, 42, 71 Wellek René 138 Werich Jan 32 Werner Vilém 61 We^ierko Aleksander 61, 88, 100, 102, 309, 315 W^gierski Tomasz Kajetan 29 W^grzyn Józef 100 Whitman Walt 161 Wielopolska Maria Jehanne 79 Wierzyňski Kazimierz 104, 255, 309, 315 Wiktor Jan 256, 274, 283, 284, 286 Windakiewicz Stanislaw 30, 37, 44, 57, 82, 256 Wirpsza Witold 165 Wiskowatyj Konstanty Konstantynowicz 173 Wiszka Emilian 150 Wišniowska Honorata 188 Witkiewicz Stanislaw Ignacy 31, 32, 100 Witkowski Witold Wladyslaw 144 Witos Wincenty 126 Wittlin Józef 113 Wlasow Andriej 151 Wnek Konrád 20, 21, 28 Wojciechowska Maria 181, 182, 222, 287, 292-296, 298-300, 302 Wojciechowski Konstanty 25, 30, 44, 57, 181, 195, 294, 308, 314 Wojciechowski Zygmunt 143, 144, 178, 181, 186, 222, 285, 288, 292 , 294, 295, 298, 299, 311 Wojdon Joanna 144 Wojdylo Witold 8 Wojnowski Jan 25 Wollman Frank 197 Wollman Slavomír 12, 172, 197, 312, 318 Wolter 29, 38, 300 Wolowski Aleksander 169, 178 Woronicz Jan Pawel 182 Woroszylski Wiktor 165 Wožniak Monika 25 Wožniakowski Krzysztof 42 Wójcik Ewa 24 Wrona Gražyna 42 Wróblewski Stanislaw 271 Wyczólkowski Leon 103 Wyka Kazimierz 73, 81 Wysiňski Kazimierz Andrzej 168, 190 Wyslouch Boleslaw 31 Wyspiaňski Stanislaw 31, 33, 43, 80, 100, 102, 103, 256, 276 Wyszkowski Michal 35 Young Edward 38 Zabejda Michal 205 Zabielska Janina 144 Zablocki Franciszek 60, 100 Zach Joanna 81 Zahradník Pavel 169 Zahradník Stanislaw 131 Zajewski Wladyslaw 7 Zakopalová Lucie 10, 76, 78, 81, 82, 87, 156, 157, 159, 172, 205, 211, 223 Zalejko Gwidon 7 Zalewski Kazimierz 61, 174 Zamoyski Maurycy 123 Zap Vladislav 188 Zapolska Gabriela 31, 60, 61, 102 Zarek Józef 138, 182, 185 Zaremba Stanislaw 41 Zaszkilniak Leonid 27 Závada Jaroslav 86, 112-114, 165, 166 Závodský Artur 9, 42, 60, 197 Zdziechowski Marian 26, 35, 109 Zegadlowicz Emil 79, 88, 100, 166, 256, 309, 315 Zelenka Miloš 83, 158, 172 Zelenka Miroslav 99, 209 Zelený Václav 118 Zelwerowicz Aleksander 100 Zeyer Julius 55, 138, 182-185, 187, 196, 300-302 Zglobicka-Gierut Wioleta 8 Zgorzelski Czeslaw 179 Zíbrt Čeněk 48 Ziejka Franciszek 9, 98, 103, 104, 201, 202, 312, 318 Zielinowie 189 — 365 — Indeks osob Zilynská Blanka 152 Zilynski Iwan (Zylinskij Ivan) 153 Zimmermann Kazimierz 270 Znaniecki Florian 116 Zoll Franciszek 55 Zoll Fryderyk 72 Zubatý Josef 73, 125 Zyblikiewicz Lidia A. 20, 21, 28 Želeňski Tadeusz (pseud. Boy) 41, 44, 219, 279 Žeromski Stefan 44, 51, 90, 112, 156, 187, 255, 310, 316 Zukowski Przemyslaw Marcin 23 Zukrowski Wojciech 175, 180 Zulawski Zygmunt 150 Zygadlo-Czopnik Dorota 48 Zaliňski Henryk W. 23 Želazowski Roman 98, 101, 191 Žáček Václav 114, 115, 173, 209 Zupanič Jan 32 Indeks nazw geograficznych Aix-en-Provance 201 Bečva (rzeka) 185 Belgrad 80 Berlin 49, 123, 135, 197, 221 Biala Góra 106, 141 Bogumin 130, 131, 257 Bratyslawa 152, 171, 197, 254 Brazylia 129 Brno 88, 156, 160, 172, 223, 224, 232, 255, 256, 258, 294, 315 Bulgaria 220 Bydgoszcz 188, 189, 220, 223, 255 Bystrzyca nad Olzq 257, 259 Chicago 144 Cieszyn (Czeski) 17, 18, 73, 131, 186, 189, 257, 259, 294, 301 Czantoria 188 Czechy 9, 14, 15, 22, 31, 34, 60, 72, 73, 77, 85, 86, 136, 140-142, 199, 200, 204, 208, 221, 284, 286 Czechoslowacja 9, 11, 12, 14, 36, 48, 52, 55, 56, 65-69, 72, 75, 84, 89, 99, 105, 120, 123, 124, 127, 128, 132, 152, 158, 166, 167, 168, 171, 178, 186, 194, 197, 200-202, 204, 205, 207, 215, 217, 221, 222, 254, 257, 298 Protektorát Czech i Moraw 130-132, 134, 155, 160, 167, 181, 221 České Budějovice 93 Finlandia 217 Francja 34, 80, 122, 127, 149, 220 Fryburg 24, 27, 49, 163, 220 Galicja 20, 21, 30, 31, 52, 181, 219 Gdaňsk 176, 222, 258 Gdynia 176, 222, 258 Glubczyce 167 Gniezno 220, 255 Godula 188 Grafenberg (Jeseník) 127, 134, 258, 287 Grudzia_dz 220, 255 Hradec Králové 93, 257 Jalta 155 Jablonków 259 Jaworowy 188 Karlowe Wary 181, 182, 188, 189, 200, 229, 258, 296 Karwina 148 Kozubowa 188 Krakow 9-14, 16, 20, 23, 28, 30-36, 38, 39, 42, 43, 45-48, 52-56, 58, 61, 65-68, 71, 75, 82, 85-87, 90, 91, 94, 95, 96, 101, 114, 120, 128, 130-132, 134, 147, 149, 168, 170, 171, 174-177, 189, 191, 192, 194-199, 201, 204, 206-208, 218-222, 253-258, 264, 265, 266, 268, 269, 271, 272, 276, 282, 286, 289, 290, 295, 297, 305, 306 — 367 — Indeks nazw geograficznych Floriaňska, ul. 286 Golebia, ul. 258 Mickiewicza, al. 10, 306 Salwator (dzielnica) 65, 219 Szewska, ul. 129 šw. Anny, ul. 44 šw. Jana, ul. 11 šw. Marka, ul. 36 Wawel 31, 32, 79, 291 Lidice 188 kitwa 41, 80 Lizbona 201 Londýn 133, 148, 149, 156, 168, 189, 192 Los Angele s 116 Lublin 17, 220, 252, 255 Lwów 11, 12, 14, 19-24, 28-31, 33, 34, 44, 50, 68, 86, 88, 89, 90, 91, 94, 95, 101, 115, 129, 147, 168, 170, 180, 181, 187, 188, 191, 194, 196, 218-220, 253-255, 257, 268 Hermana, ul. 22 Kopernika, ul. 61 Laba 131 Lazy 188 Lowicz 191 Lodž 147, 220, 255 Malbork Grunwaldzka, ul. 27 Malopolska 176 Manheim 168, 189 Mazowsze 176 Mladá Boleslav 93 Modlin (Nowogeorgijewsk) 70 Monachium 127 Morawy 72, 85, 88, 258 Moskwa 156 Niemcy 127 III Rzesza 128, 132, 133, 135, 149 Norwegia 80 Nowy Jork 80 Nowy Targ 176, 222, 258 Nydek 189 Odra 186 Olza 186, 187 Olomuniec 163, 172, 224, 256, 294 Opawa 259, 294 Oranienburg 122, 132 Orawa 85 Orlowa 77, 148, 189 Ostrawa 12, 172, 191, 256, 259, 283, 294 Ostré 188 OšwiQcim 150 Paryž 31, 58, 60, 81, 122, 123, 147, 265, 287 Micheleta, ul. 123 Villejust, rue de 288 Pilzno 12, 87 Písek 93 Podiebrady 257 Polska 8, 11, 13-15, 31, 40, 41, 47, 50, 52, 56, 65, 69, 72, 77, 83, 85-88, 91, 96, 97, 98, 101-103, 106, 109, 113, 115, 119, 121, 128, 129, 131, 132, 136, 137, 142, 144, 150, 155, 156, 159, 163, 168-171, 183, 281, 296, 299, 305 Pomorze 176 Portugalia 201 Poznaň 10, 12, 16, 17, 44, 49, 50, 53, 71, 85, 90, 91, 93, 95, 196, 220, 222, 255, 258, 285, 286, 288, 293, 295, 296, 303, 304 Mielžyňskiego, ul. 11 Praha (Praga czeska) 8, 9, 11-14, 18, 23, 24, 27, 31, 33, 43, 45-48, 51-54, 56, 64-68, 70-73, 75, 77-79, 81, 83, 85-87, 90, 92-96, 98-105, 107, 113-115, 117, 119, 120-122, 124-129, 132-135, 138- 141, 145-153, 156, 158, 167-175, 178, 181, 185, 187, 188-197, 200, 201, 203- 207, 211, 215, 218, 220-224, 254-260, 269-271, 273-292, 294, 295, 297-299, 302-305 Břehová, ul. 65, 77, 254 České Družiny, ul. 76 Fichetego (Na hutích), ul. 149 Kleista (Národní obrany), ul. 149 Malvazinki (cmentarz) 190, 191, 223, 259 — 368 — Indeks nazw geograficznych Olšanský hřbitov (cmentarz Olszaňski) 190, 223 Polská, ul. 285, 285, 286, 292 Smíchov (dzielnica) (cmentarz) 190, 191 Tobrucká, ul. 296, 298, 302 Veleslavína, ul. 77 Vinohrady (Winogrady, dzielnica) 98, 103, 185, 259 Všehrdova, ul. 169 Waclawa, Plac 206, 220 Rabka 176, 222, 258 Racibórz 167 Rosja 106, 142, 144 Zwiqzek Socjalistycznych Republik Radzieckich 77, 125, 153, 155, 167, 178 Rostów nad Donem 70 Rumunia 80, 125 Ruš Zakarpacka 155 Rzym 141, 168, 189, 218 Sachsenhausen 38, 122, 132, 133, 165, 221 Slowacja 129, 130, 158 Spisz 85, 167 Stany Zjednoczone 34, 41, 80, 101, 116, 155, 220 Stonawa 259 Szczecin 17, 170 Sztokholm 163 Szwajcaria 27, 34, 41, 50, 72 Szwecja 80 Sla.sk Cieszyňski 52, 72, 77, 85, 155, 168 Teherán 155 Teplice 185 Toruň 17, 220, 255 Trenczyňskie Cieplice 129 Trutnov 294 Turcja 80 Ukraina 41, 121 Warszawa 70, 72, 82, 91, 95, 96, 99, 102, 103, 255, 257, 258 Ul. Marszalkowska 129 Powqzki (cmentarz) 190 Warta 185 Watykan 132 Weitawa (rzeka) 13, 72, 75, 93-96, 100, 103, 104, 121, 164, 185, 189, 212, 220 We_gry 22, 80 Wiedeň 21, 27, 37, 47, 55, 68, 72, 147, 168, 174 Wielka Brytania 127, 155, 166, 168, 189 Wielkopolska 11, 23, 176 Wilno 96, 125, 129, 170, 256 Wisla 10, 29, 55, 96, 163, 171, 185-187, 212 Wlochy 34, 127, 141 Wroclaw 132, 137, 170, 189, 204 Zakopané 129, 130, 147, 176, 218, 220-222, 255, 257, 258, 271, 296 Zaolzie 14, 18, 52, 127, 128, 148, 167, 186, 188, 189, 220, 223, 224, 257 Zywocice 188 — 369 — MARYAN SZYJKOWSKI DZIEJE POLSKIEGO UPIORA P R Z E D W Y S T A P I E N I E M M I C K I E W I C Z A O W KRAKOWIE ^ft NAKtADEM A K A D E M I I U M I E J E T N O Ě C I SKAAD GIŮWNV W KS1E0AR*! 0 OEBETHVERA 1 sP. w KRAKOWIE OEBEtttNtft* | WOiFFA • IE. !917. 1. Jedno z wczesnych dziel Mariana Szyjkowskiego z dedykacja_ autora dla czeskiego literaturoznawcy, slawisty, komparatysty, krytyka literackiego, folklorysty i etnografa, prof. Jana Máchala (1855-1939) z Uniwersytetu Karola w Pradze, który w swej syntezie dziejów literatur slowiaňskich sporo uwagi pošwi^cil literaturze polskiej; wynikami swych badaň zainspirowal - podobnie jak prof. Jaroslav Vlček - Szyjkowskiego do gruntownego podjexia zagadnienia polskiego udzialu w czeskim odrodzeniu narodowym. 2. Marian Szyjkowski jako nowo mianowany profesor zwyczajny jazyka, literatury i kultury polskiej czeskiego Uniwersytetu Karola w Pradze (1924). 3. Literaturoznawca pochloniety lekturq ksiqžki, na fotografii przeznaczonej dla polskich czytelników, zainteresowanych žyciem literackim (1925). 4. Szyjkowski w roli prelegenta w Towarzystwie Polsko-Czechoslowackim w Warszawie (1926). Siedzq od lewej: Jan Antoni Rogowicz - prezes Towarzystwa i zárazem wiceprzewodniczqcy stolecznej Rady Miejskiej; Marian Szyjkowski - založyciel Akademickiego Kola Przyjaciól Polski w Uniwersytecie Karola i wiceprezes Czesko-Polskiego Klubu w Pradze. Pierwszy z lewej stoi Jaroslav Michl - prawnik, prezes Akademickiego Kola Przyjaciól Polski w Pradze, jeden z najbližszych i najwierniejszych wspólpracowników Szyjkowskiego. 5. Przyj^cie dla uczestników Festiwalu muzyki polskiej w Pradze (1927). Po lewej stronie stolu siedzq m.in.: Edvard Beneš - minister spraw zagranicznych Czechoslowacji; Tadeusz Lubaczewski - konsul RP w Pradze; Ludomir Róžycki - kompozytor, prezes Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich; po prawej stronie siedzq m.in.: Karol Szymanowski - kompozytor i pianista, jego Króla Rogera wystawil jako jeden z pierwszych za granicq Teatr Narodowy w Pradze (1932); Melánia Grafczyňska - organizátorka Festiwalu, popularyzatorka muzyki polskiej; Irena Dubiska - skrzypaczka i pedagog, koncertowala w wielu miastach Europy (równiež w Pradze); Halina Szmolcówna (Schmolz) - primabalerína Teatru Wielkiego w Warszawie; last but not least Marian Szyjkowski. 6. Czlonkowie Instytutu Slowiaňskiego w Pradze (1929). Siedzq od lewej: historyk literatury czeskiej Jan Jakubec; sloweňski slawista Matija Můrko, który zwrócil siq w 1921 r. do Szyjkowskiego z propozycjq obj^cia nowo utworzonej katedry polonistyki w kierowanym przez siebie Seminarium Slowiaňskim Uniwersytetu Karola; j^zykoznawca, slawista, bibliograf, redaktor František Pastrnek; literaturoznawca Jan Máchal; historyk literatury czeskiej i slowackiej Jaroslav Vlček. Stojq od lewej: rosyjski slawista, kierownik katedry rusycystyki na Uniwersytecie Karola, Wladimir A. Francew; Marian Szyjkowski; bohemista, j^zykoznawca, dziekan Wydzialu Filozoficznego UK Emil Smetánka; rosyjski literaturoznawca Jewgienij A. Lackij; bohemista, literaturoznawca, krytyk literacki, historyk Miloslav Hýsek. 7. Na zaproszenie Akademickiego Kola Przyjaciól Polski przybyl do Pragi Emil Zegadlowicz (1929). Z Pragi udal SÍQ do Brna, gdzie byl gošciem miejscowego Czesko-Polskiego Klubu oraz Jednošci Czeskich Filologów. Zdj^cie wykonane podczas wieczoru autorskiego w Pradze; Zegadlowicz w pierwszym rz^dzie w šrodku; obok niego po prawej stronie aktorka Krystyna Ankwicz; jej ojciec Marian Szyjkowski siedzi jako pierwszy z prawej. 8. W trakcie jednego z krótkich na ogól pobytów w Krakowie (1930). Marian Szyjkowski stoi na dachu Palácu Prasy (siedziba „Ilustrowanego Kuriéra Codziennego", z którym przez wiele lat blisko byl zwiazany). Obok niego lektorka jazyka polskiego na czeskim i niemieckim uniwersytecie w Pradze, Iza Saunová z domu Horowicz; równiež pochodzila ze Lwowa, ale od 1919 r. mieszkala w Pradze, gdzie wyszla za mqž za Josefa Sauna. Oboje z m^žem byli bardzo aktywni w Akademickim Kole Przyjaciól Polski. PRÁCE SLOVANSKÉHO l'JSTAVU S V A Z E K Iíf. T R A V A U X D E Ľ I N S T 1 T U T S L A V E D E P R A H A T O M (ľ H L P R A C E S L O V A N S K É H O Ú S T A V U V P R A Z E SVAZEK m. MARJAN SZYJKOWSKI POLSKÁ ÚCAST V ČESKÉM NÁRODNÍM OBROZENÍ M A R J A N S Z Y J K O W S K I LA PART DE LA POLOGNE DANS LA RENAISSANCE NATIONALE TCHEQUE Volum* premüiT MAEJAN SzťIKCCVSKI POLSKÁ ÚČAST V ČESKÉM NÁRODNÍM OBROZENÍ Svatek fwnť / PRAZE 19J1 AUX ŕftAls H LlKílTTUT SLAVE - EN COMMISSION A .ORBIS. NÁKLADEM SLOVANSKÉHO ÚSTAVU . OMIIU11IE. DE L Í T M TISKEM TOKÄSN7 V F B A Z E 1931 S'AKLABEM SLOVANSKÉHO ÚSTAVU - v KOMISI KNIHKUPECTVÍ ORBIS 9-10. Strona tytulowa pierwszej monografii naukowej Mariana Szyjkowskiego w jazyku czeskim. Na ponad pi^ciuset stronach praski polonista przedstawil polsko-czeskie kontakty literackie w pierwszym okresie czeskiego odrodzenia narodowego. Tom drugi tej monografii (w tlumaczeniu Václava Kredby) ukázal SÍQ W 1935 r.; tom trzeci (w tlumaczeniu Josefa Bečki) i ostatni z opublikowanych - z opóžnieniem spowodowanym okupacja_ hitlerowskq ziem czeskich - w 1946 r. 11. Z córkq Krystynq Ankwicz na planie filmu Chám (1931). Marian Szyjkowski byl autorem scenariusza opartego o powiešč Elizy Orzeszkowej o tym samým tytule, zas jego córka wystajjila w roli Franki u boku Mieczyslawa Cybulskiego. Film w koprodukcji polsko-francuskiej odniósl sukces równiež za granicq. ZVLASTNi O T I S K Z II. S V A Z K U P Ř E D N Á Š E K S L O V A N S K É H O O STAV U 12. Pasja w postaci caložyciowego zainteresowania dziejami polskiego teatru, a takže wspólczesnym polskim žyciem teatrálnym, zaowocowala m.in. syntézami, niezliczonymi recenzjami teatrálnymi, przekladami kilku dramatów zachodnioeuropejskich i czeskich, czy wlasnq (niewystawionaj sztuka_ teatrálny Córka mamotrauma. W jazyku czeskim (w tlumaczeniu B. Nepustila) opublikowal syntetyczny przeglari w postaci artykulu w ksiqžce Divadlo současné u Slovanů [Teatr wspólczesny u Slowian], red. Miloš Weingart (Praha 1932) oraz w postaci samodzielnej nadbitki Polské divadlo ve XX. století [Polski teatr w XX wieku]. MARJAN SZYJKOWSKI: POLSKÉ D I V A D L O VE X X . STOLETÍ V PRAZE 1932 NÁKLADEM SLOVANSKÉHO ÚSTAVU TISOM STATNÍ TISKÁRNY V PRAZE P O L I T I C K Á K N I H O V N A D R . K , K R E J Č Í P O L S K Á L I T E R A T U R A SBÍRKA SPISŮ POL1TICKÍCH. F R Í V N Í C H . VE VÍRECH REVOLUCENARODUHOSPODAKSH-ÍCH A SOCIÁLNÍCH. VE VÍRECH REVOLUCE P O Ř Á D Á P. V O D S E Ď Á L E K RADA I. KMIHÁ XXXI. 5 p/edmluvau univ. prof. dra Marjana Szyjkawíhiho V PRAZE 1934 V VDÁVÁ O R B I S , V P RAZ E 19J4 N Á K L A D E M O R B I S T I S K A Ř S K Á , N A K L A D A T E L S K Á A C J Q V I N Á Ŕ S X Á T I S K A Ř S K É , N A K L A D A T E L S K É A N O V I N A Ř S X É S P O I - E Í N O S T AKCfOVA S P O L E Č N O S T I A K C I O V É 13. Strona tytulowa polonistycznej pracy habilitacyjnej zaledwie trzydziestoletniego Karela Krejčego (1904-1979), najwybitniejszego ucznia Mariana Szyjkowskiego. Mistrz przedstawil swego póžniejszego wspólpracownika i nástupce; na praskiej polonistyce w przedmowie. 14. Bilet wizytowy Mariana Szyjkowskiego. Adres prywatny wskazuje, že pochodzi on z polowy lat 30. Szyjkowski stosunkowo cze^sto zmienial swój praski adres zamieszkania, jednak najcz^šciej w tej samej okolicy - po lewej stronie rzeki Weltawy, miQdzy Zamkiem Praskim a miejskim parkiem w stylu angielskim Stromovka. 15. Marian Szyjkowski (po lewej) i Pawel Hulka-Láskowski (po prawej) - urodzony w Zyrardowie w rodzinie czeskich emigrantów publicysta, prozaik, tlumacz m.in. dziel pisarzy czeskich: Boženy Nemcovej, Jaroslava Haška (z Przygodami dobrego wojaka Szwejka podczas wojny š n í (*Í RIVSQVÍ IIÉI IT UK U IIASCB I ITTEBAS Y M V r.HSITATI S í ľ : II l » ŕAVCIKSOAU f.\ 11 dVlMVS 28. Tadeusz Siwek (1925-1982) náležal do grona ostatních studentów prof. Szyjkowskiego; promotorem jego pracy doktorskiej zostal jednak ostatecznie slawista Julius Dolanský (autor min. monografii o wplywie Mickiewicza na literatury czeskq. przed 1848 r.). S L O V A N S K Ý Ú S T A V Č E S K O S L O V E N S K É A K A D E M I E V Ě D A K I T F. • n A S L A V I S T I K Y F I L O L O G I C K É F A C U L T Y U N I V E R S I T Y K A R L O V Y u spotú dají SHROMÁŽDĚNÍ n a paměť jo. výročí narození polského slavisty univ. prof. Dr M A R I A N A SZYJKOWSKÉHO V P O N D Ě L Í 14. P R O S I N C E 1953 O 19. H O D I N Ě V P R A Z E V, N Í M . KR AS N O A R M Ě J C Ú 2, V P O S L U C H Á R N Ě Č Í S . 119 F I L O L O G I C K É F A K U L T Y U N I V E R S I T Y K A R L O V Y PORAD: Zahajovací proslov univ. prof. Dr Julia Dolanského1 vědeckého ředitele Slovanského ústavu ČSAV a prorektora Karlovy university O řivotč a dík prof. M. Szyjkowského promluví univ, prof. DrKarel Krejčí * Projevy tdkií a pfůtel U M E L E C K Á Č Á S T : Dr Oldřich Kredba • klavír, Michal Zabejda • zpěv, Antonín Kfíl • recitace PmlOI • 6646 - 53 29-30. Z okazji 70. rocznicy urodzin Mariana Szyjkowskiego (15 XII 1953 r.), nowo powstaly Instytut Slowiaňski Czechoslowackiej Akademii Nauk oraz Katedra Slawistyki Wydzialu Filozoficznego Uniwersytetu Karola w Pradze zorganizowaly wieczór wspomnieniowy. Przemówienia wyglosili m.in. Julius Dolanski (dyrektor Instytutu Slowiaňskiego CzAN i prorektor UK) i Karel Krejčí (niebawem takže prorektor UK). 31. Koszulke; ze zderiem Szyjkowskiego trzymajq: byla lektorka j. polskiego na Uniwersytecie Karola w Pradze, dr Aleksandra Pajak z Uniwersytetu Opolskiego (po lewej) oraz dr Renata Rusin Dybalska z praskiej polonistyki (po prawej). Okazjq do zamówienia takich wlašnie koszulek byla 90. rocznica založenia Katedry Jazyka i Literatury Polskiej w Uniwersytecie Karola oraz okolicznošciowa mi^dzynarodowa konferencja Proměny polonistiky. Tradice a výzvy polonistických studií [Przemiany polonistyki. Tradycje i wyzwania studiów polonistycznych], Praga, 6-7 XI 2013, pod patronátem Ambasador RP w Republice Czeskiej, Gražyny Bernatowicz, oraz dziekana doc. Michala Stehlíka. Trzeci tom pierwszej trylogii recepcyjnej M . Szyjkowskiego pt. „Polski udzial w czeskim odrodzeniu narodowym". Trylogia druga, napísaná, przethimaczona, lecz nie wydana w Czechach, nazwana „Polski romantyzm w czeskim žyciu duchowym" obejmuje dzieje czeskiej recepcji twórczošci trzech polskich wieszczów romantycznych: Mickiewicza, Slowackiego, Krasiňskiego; jej eseistyczny skrót wydal autor w Polsce w 1947 roku pod takim wlasnie tytulem. Marian Szyjkowski (1883-1952), polski literaturoznawca, który na Uniwersytecie Karola kierowal pierwsza poza granicami Polski katedra polonistyki. Zajmowal sie zagadnieniem roli literatury polskiej w rozwoju nowoczesnego jazyka czeskiego i czeskiej kultury. Jego uczniem byl Karel Krejčí - pierwszy czeski profesor polonistyki. Misji zblíženia obu narodów na polu kultury pozostal wierny do koňca žycia (fot. ze zbiorów Heleny Stachovej). P R Ä C E S L O V A N S K É H O O S T A V U V PRAZE SVAZEK XIX. MAEJAN SZYJKOWSKI POLSKA ÚČAST V ČESKÉM NÁRODNÍM OBROZENÍ ČÁST III. R O M A N T I S M U S 2 RUKOPISU PRELOŽIL. JOSEF BEČKA V PRAZE 1946 N Á K L A D E M S L O V A N S K É H O Ú S T A V U - V KOMISI FIRMY * O R B l S « S T Á T N Í T I S K Á R N A V PRAZE 32. W materiále ilustracyjnym do monografii zbiorowej na témat czeskich badaň polonistycznych i polonoznawczych nie moglo zabraknqč osobnej wzmianki o založycielskiej postaci czechoslowackiej polonistyki instytucjonalnej. Marian Szyjkowski (odwrócony, z lewa reka na oparciu krzesta), który slowem, piórem i czynem wspieral czesko-polskie kontakty kulturalne w okresie miedzywojnia. Po jego prawej stronie tfumaczka literatury polskiej Helena Teigová, której córka Helena poszta šladami matki - czasem znajdujac sobie wlasnych autorów z Polski oraz przebywajacych na emigracji, jak W. Gombrowicz czy G. Herling-Grudziňski; tlumaczyla równiež dziela Karola Wojtyly (fot. ze zbiorów Heleny Stachovej). 33. Na styku nauki i polityki, czyli prof. Marian Szyjkowski jako kierownik Katedry Jazyka i Literatury Polskiej Uniwersytetu Karola w Pradze oraz Waclaw Grzybowski (po przeciwnej stronie stolu) jako posel nadzwyczajny i minister pelnomocny Rzeczypospolitej Polskiej w Czechoslowacji w latách 1927-1935. 34. W 2019 r. Instytut Polski w Pradze zainaugurowal konkurs o Nagrody im. Mariana Szyjkowskiego w czterech kategóriách - 1) najlepsza polonistyczna praca licencjacka (laureát: Jakub Podžorný z Uniwersytetu Pardubice); 2) najlepsza polonoznawcza praca licencjacka (nagrody nie przyznano); 3) najlepsza polonistyczna praca magisterská (laureatka: Denisa Dědova z Uniwersytetu Masaryka w Brnie); najlepsza polonoznawcza praca magisterská (laureaci: Jan Liška z Uniwersytetu Karola w Pradze, Nela Michalicová z Uniwersytetu Pardubice). Nagrody im. Mariana Szyjkowskiego wr^czyla laureátom Ambasador RP w Republice Czeskiej Barbara Cwioro, a to podczas uroczystošci otwarcia I-go Kongresu Polonoznawstwa Czeskiego (Uniwersytet Palackiego w Olomuňcu, 10 IX 2019). Ogloszenie drugiej edycji konkursu (na prace studenckie obronione w roku akademickim 2018/2019) przewidziane jest juž na jesieň 2019 r. Mariana Szyjkowského / vyhlášení výsledků Polský Institut v Praze vyhlásil letos poprvé otevřené kláni o nejlepši diplomovou a bakalářskou práci zaměřenou na Polsko. Své práce obhájené v akademickém roce 2017/2018 přihlásili studenti z mnoha českých univerzit, soutěžit totiř mohou nejen polon isté, ale také studenti oborů jako je historie, politologie, právo nebo lingvistika. Soutěž nese symbolicky jméno Mariana Szyjkowského, profesora první samostatné katedry polonistiky v českých zemích otevřené v roce 1923 na Univerzitě Karlově v Praze. Výsledky budou zveřejněny na www.polskyinstitut.cz 15. srpna, slavnostní vyhlásení a předání diplomů proběhne v rámci zahájení Kongresu českých polonlstů 10. září na Univerzitě Palackého v Olomouci. Soutěž bude pokračovat také v dalších letech. 35. Grób na praskim cmentarzu na Malvazinkách, w którym spoczywajq m.in.: Marian Szyjkowski (1883-1952), jego druga žona Kateřina Szyjkowska (1897- 1977), oraz Iza Šaunová (1896-1960). W tle (po lewej stronie) widač fragment košciola šw. šw. Filipa i Jakuba. W listopadzie 2018 r. dotarli do miejsca ostatniego spoczynku polskiego profesora czeskiego uniwersytetu w Pradze przedstawiciele Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Czeskiej, na czele z Konsulem Generálnym RP w Pradze, Arturem Lukiaňczukiem (2019). D£ MARjAN SZYJKOWSKI P1ERWSZY PROFESOR(EZYKA I LITERATURY POLSKIEJ NA UNIWERSYTEČIE KAROLA W PRADZE. 15.12.1583^1.9.1952. ELIŠKA STEPANOU ROZ. BAYEROVÉ ' * 30.8.1873 + 24 5 19 EŔINA SZYJKOWSKA :PÁNOVA 36. Nagrobek Mariana Szyjkowskiego (2019).