C 2024

Od Grünhagena do Stelmacha. Rzecz o regestach, inwentarzach i katalogach dokumentów śląskich

CZECHOWICZ, Boguslaw

Basic information

Original name

Od Grünhagena do Stelmacha. Rzecz o regestach, inwentarzach i katalogach dokumentów śląskich

Name in Czech

Od Grünhagena do Stelmacha. O rejstřících, inventářích a katalozích slezských listin

Name (in English)

From Grünhagen to Stelmach. A Story about the Registries, Inventories and Catalogs of Silesian Documents

Edition

Jelenia Góra, Wśród pergaminów i w górach. Księga ku pamięci dr. Romana Stelmacha, p. 80-101, 20 pp. 2024

Publisher

Archiwum Państwowe we Wrocławiu

Other information

Language

Polish

Type of outcome

Kapitola resp. kapitoly v odborné knize

Field of Study

60101 History

Country of publisher

Poland

Confidentiality degree

není předmětem státního či obchodního tajemství

Publication form

printed version "print"

Organization unit

Faculty of Philosophy and Science in Opava

ISBN

978-83-7795-033-3

Keywords (in Czech)

Slezsko; historiografie; archivnictví; editorstvo

Keywords in English

Silesia; historiography; archival studies; editing

Tags

International impact, Reviewed
Změněno: 7/1/2025 17:11, prof. PhDr. Boguslaw Czechowicz, Dr.

Abstract

V originále

Artykuł stanowi krytyczny przegląd najważniejszych publikacji zawierających regesty, inwentarze i katalogi dokumentów dotyczących Śląska począwszy od drugiej połowy XIX wieku (Regesten zur schlesische Geschichte w ramach Codex diplomaticus Silesiae), poprzez jego powojenną kontynuację (Regesty śląskie), do katalogów i wykazów dokumentów w archiwach na Śląsku wydawanych na przełomie XX i XXI wieku oraz współcześnie. Na takie prace przez dziesięciolecia wpływały aktualne trendy polityczne i ideologiczne. Przede wszystkim – wbrew ich tytułom – ahistorycznie traktowały Śląsk zgodnie z obecnymi (XIX i XX w.) podziałami polityczno-administracyjnymi, a nie jako region z granicami i podziałami adekwatnymi do czasu powstania dokumentów. Źródła dotyczące np. Królestwa Czeskiego (Kłodzkie) lub obojga Łużyc zostały włączone do zbioru dokumentów śląskich. Co więcej – pomijano dokumenty dla wschodnich i północno-zachodnich peryferii Śląska. Szczególnie rażący jest fakt, że Archiwum Państwowe w Zielonej Górze, mieście na Dolnym Śląsku, w większości opracowań dotyczących Dolnego Śląska nie było uwzględniane. Niedociągnięcia te miały wpływ na opracowania naukowe oparte na publikacjach źródłowych, zwłaszcza że przy ich wykorzystaniu często pomija się lekturę wstępów i szuka się konkretnego źródła w indeksie bez sprawdzania, czy rzeczywiście odnosi się on do Śląska. albo nie. Wskazano na kilka przykładów takich działań i podkreślono deficyt kontekstu czesko-morawskiego, który przez dziesięciolecia był wśród wrocławskich badaczy ignorowany, co prowadziło do niekiedy dziwacznych błędów w identyfikacji osób czy miejsc. Ostatnie lata przyniosły przezwyciężenie tej dysfunkcji (zwłaszcza katalog dokumentów w archiwach na Górnym Śląsku z lat 2004-2021). Wciąż jednak istnieją prace powielające stare wzorce i błędy (korekta jednej z takich prac jest dodatkiem do artykułu).

In Czech

Článek je kritickým přehledem nejvýznamnějších publikací obsahujicích regesty, soupisy a katalogy listin tikajicích se Slezska, počinajic druhou polovinou 19. století (Regesten zur schlesische Geschichte v rámci edice Codex diplomaticus Silesiae), jejích pováleč ným pokračováním (Regesty śląskie), ke katalogům a soupisům dokumentů v archivech ve Slezsku publikowaných na přelomu 20. a 21. století a dnes. Po desetiletí byla taková díla ovlivňována aktuálními politickými a ideologickými trendy. Především – v rozporu se svými názvy a předpoklady – ahistoricky zacházeli se Slezskem podle současného (z 19. a 20. století) politického a správního členění, nikoli jako s regionem s hranicemi a rozděleními v době, kdy dokumenty vznikaly. Do souboru regestu slezských listin tak přibyly prameny týkající se např. Českého království (Kladsko) nebo oboji Lužice. Naopak – listiny východníh a severozápadníh peryferii Slezska byly vynechány. Mimořádně do očí bijící je skutečnost, že Státní archiv v Zieloně Góře, městě v Dolním Slezsku, je v techto publikacích většnou ponechán mimo území Dolního Slezska. Tyto nedostatky měly dopad na vědecké studie zpracované na základě pramenných publikací, zejména proto, že při jejich použití se často vynechává čtení úvodů a sáhne se po konkrétním rejstříkovém nebo katalogovém záznamu o listině, aniž by se ověřilo, zda se skutečně týká Slezska. nebo ne. Bylo naznačeno několik příkladů takových aktivit a zdůrazněn deficyt českomoravského kontextu, který byl po desetiletí zajmena ve Vratislavi široce ignorován, což vedlo k někdy bizarním chybám v identifikaci osob či míst. Poslední roky přinesly překonání této dysfunkce (zejména opavsko-katovický katalog dokumentů v archivech v Horním Slezsku z let 2004–2021). Stále však existují práce, které duplikují staré vzory a chyby (oprava jedné z takových prací je doplňkem článku).