d 2020

Stołeczne miasto Wrocław. Przewodnik po zapomnianej historii śląskiej metropolii

CZECHOWICZ, Boguslaw

Základní údaje

Originální název

Stołeczne miasto Wrocław. Przewodnik po zapomnianej historii śląskiej metropolii

Název česky

Hlavní město Vratislav. Průvodce po zapomenuté historii slezské metropole

Název anglicky

The capital city of Wrocław A guide to the forgotten history of the Silesian metropolis

Vydání

1. vyd. Wrocław, 2020

Nakladatel

Wydawnictwo Kartograficzne EKO-GRAF

Další údaje

Jazyk

polština

Typ výsledku

Popularizační texty a aktivity

Obor

60101 History

Stát vydavatele

Polsko

Utajení

není předmětem státního či obchodního tajemství

Organizační jednotka

Filozoficko-přírodovědecká fakulta v Opavě

ISBN

978-83-65828-55-2

Klíčová slova česky

Vratislav, Česká koruna, politická ideologie, reprezentace moci

Klíčová slova anglicky

Wrocław, Bohemian Crown, political ideology, representation of power

Příznaky

Mezinárodní význam
Změněno: 28. 2. 2021 21:26, prof. PhDr. Boguslaw Czechowicz, Dr.

Anotace

V originále

Celem książki jest przeciwstawienie się formułowanemu przez wielu Polaków poglądowi, że Wrocław jest miastem bez historycznej tożsamości, którego cechą jest głownie zmieniająca się na przestrzeni dziejów przynależność państwowa. Tymczasem dzieje miasta i ono samo do dziś dobitnie ukazują śląską metropolię jako ośrodek o aspiracjach stołecznych w ramach państw, w których się znajdował. Było to nie tylko oficjalnie zadekretowane w strukturze Królestwa Prus (Stołeczne, Królewskie i Rezydencjonalne Miasto Wrocław), ale i wcześniej, w dobie czterowiekowej przynależności miasta do Korony Królestwa Czech. To wówczas, począwszy od XIV wieku i czasów cesarza Karola IV, miasto nad Odrą wykuwało podstawy swgo prestiżu w ramach władztwa czeskiego. Nie chodziło jednak o potęgę ekonomiczną (a w każdym razie nie tylko o nią), ale o uwarunkowania prawno-ideowe. Wrocław stał się w dobie luksemburskiej drugą (po Pradze) stolicą państwa czeskiego (altera sedes regni), a w dobie kryzysu państwowego w drugiej połowie XV wieku starał się być nawet stolica pierwszą, w opozycji do husyckiej (heretyckiej) Pragi. Ekspresją tej polityki był „wrocławski król czeski” – Maciej Korwin (1469-1490). Miasto co najmniej od czasów cesarza Zygmunta Luksemburskiego uważało, że jest nośnikiem praw do czeskiej korony królewskiej tak samo, jak Praga. Czeski tron był bowiem w swej istocie nie elekcyjny, jak skłonni sa uważać od pokoleń czescy badacze, ale elekcyjno-dziedziczny, przy czym dziedziczność opierała się właśnie o Wrocław. Wynikało to z faktu, że Luksemburgowie rządzili tu jako sukcesorzy śląskich Piastów, których wladza była dziedziczna. Dokumentują to nie tylko źródła pisane, ale w znakomity sposób także źródła artystyczne – budowle Wrocławia oraz ich wystrój rzeźbiarski i malarski (szczególne miejsce ma tu ratusz). Tworzyły one scenografię dla wizyt hołdowniczych czeskich monarchów w śląskiej stolicy. Gdy w 1627 roku Ferdynand II ogłosił, że władztwo czeskie jest dziedziczne (a nie elekcyjne), było to zwycięstwo ślaskiej (wrocławskiej) koncepcji politycznej nad koncepcją czeską (praską). Od tego czasu władcy czescy nie musieli już jeździć do Wrocławia by legalizować swoją czeską władzę królewską. Zwyczaj ten przywrócili po połowie XVIII wieku królowie pruscy, dla których pozycja Wrocławia jako jednej ze stolic państwa, dawniej czeskiego, a teraz pruskiego, była czymś oczywistym. Ten ogromny kapitał polityczny i ideowy podlegał w XX wieku drenażowi, szczególnie nasilonemu po 1945 roku. Wrocław stał się ofiarą warszawskich kompleksów, a związany z tym proces dewastacji rangi śląskiej metropolii wciąż trwa.

Česky

Cílem této knihy je postavit se proti názoru mnoha Poláků, že Vratislav je město bez historické identity, jehož hlavním rysem je státní přislušnost, která se v průběhu dějin měnila. Mezitím historie města dodnes jasně ukazuje slezskou metropoli jako centrum s aspiracemi v ramci zemí, ve kterých se nacházela. Bylo to nejen oficiálně vyhlášeno ve struktuře Pruského království (Hlavní, Královské a Sídelní Město Vratislavi), ale také dříve, kdy město po čtyři století patřilo Koruně Království českého. Tehdy, od 14. století a za císaře Karla IV., si město na Odře vybudovalo základy své prestiže pod českou vládou. Nešlo však o ekonomickou moc (a nejen o ni), ale o právní a ideologické podmínky. V lucemburské éře se Vratislav stala druhým (po Praze) hlavním městem českého státu (altera sedes regni) a během státní krize ve druhé polovině 15. století se dokonce pokoušela být prvním hlavním městem, jako protiklad husitské Prahy. Výrazem této politiky byl „vratislavský český král “ - Matyáš Korvín (1469-1490). Město, alespoň od doby císaře Zikmunda Lucemburského, věřilo, že je nositelem práv na českou královskou korunu, stejně jako Praha. Český trůn nebyl ve skutečnosti volitelný, jak se čeští vědci po generace domnívali, ale volitelný a dědičný, s dědičností založenou právě na Vratislavi. To bylo způsobeno skutečností, že zde Lucemburci vládli jako nástupci slezských Piastovců, jejichž moc byla dědičná. Dokumentují to nejen písemné prameny, ale i umělecké prameny - budovy Vratislavi a jejich sochařská a malířská výzdoba (zvláštní místo zde má radnice). Vytvořili scénu pro holdovaci cesty českých panovníků ve slezském hlavním městě. Když v roce 1627 Ferdinand II. rozhodl, že česká vláda je dědičná (a nikoli volitelná), bylo to vítězství slezské (vratislavské) politické koncepce nad českou (pražskou). Od té doby už čeští vládci nemuseli cestovat do Vratislavi, aby legalizovali svou českou královskou moc. Tento zvyk byl obnoven po polovině 18. století pruskými králi, pro něž bylo postavení Vratislavi jako jednoho z hlavních měst státu, dříve českého a nyní pruského, čímsi zřejmým. Tento obrovský politický a ideologický kapitál byl ve 20. století podroben odvodnění, obzvláště zesílenému po roce 1945. Vratislav se stala obětí varšavských komplexů a související proces devastace hodnosti slezské metropole stále pokračuje.